Student: Rahimova Shodiya Group: Filologiya Ingliz tili 23 07 Subject: Tilshunoslik

Student:Rahimova Shodiya
Group: Filologiya Ingliz tili
23_07
Subject: Tilshunoslik
Mavzu:Gap turlari.Gapning aktual bolinishi
REJA:
1

• O‘zbekistondagi ta‘lim bosqichlari

2

• Gaplar ifoda maqsadiga ko‘ra turlari.

3

• Darak va so‘roq gaplar

4

1. Sodda gap. Bitta kesimlik belgisiga, mazmuniy va ohang tugalligiga ega bo’lgan gap sodda gap deyiladi: Iroda darsga kech qoldi. U bir oy ham chiday olmadi . Agar kesim uyushgan bo’lsa ham sodda gap hisoblanadi: Siz a’lochi va jamoatchisiz—sodda gap. Siz alochisiz va jamoatchisiz—qo’shma gap. (bunda kesim tarkibidagi -siz bog’lamasi har ikkala so’zda alohida kelgani uchun u qo’shma gap bo’lib qoladi) 2. Qo’shma gap. Ikki yoki undan ortiq sodda gapning o’zaro grammatik va mazmuniy munosabatidan tashkil topgan va ohang tugalligiga ega bo’lgan butunlik qo’shma gap sanaladi.

Gaplar tuzilishiga ko‘ra sodda va qo‘shma turlarga bo‘linadi. Ular ifoda maqsadiga ko‘ra uch xil bo‘ladi: 1.Darak gap. 2.So‘roq gap. 3.Buyruq gap Darak gapda bo‘lib o‘tgan, bo‘layotgan yoki bo‘lishi kutilayotgan voqea-hodisa haqida xabar beriladi. Shuningdek, bunday gaplar orqali narsa yoki hodisada biror xususiyatning mavjudligi yoki mavjud emasligi tasdiq yoxud inkor yo‘li bilan ifodalanadi. Darak gap xabar ohangi bilan aytiladi. Gapning bosh qismida ohang bir oz ko‘tarilib, keyingi qismida pasaya boradi. Tovush tempi o‘rtacha bo‘ladi. Mantiq urg‘usini olgan so‘z gap tarkibidagi boshqa so‘zlarga nisbatan yuqori ohang bilan aytiladi. Urg‘uli bo‘lak o‘zidan oldingi bo‘lakdan qisqa pauza bilan ajratilib, tezroq talaffuz etiladi. Darak gaplar tarkibidagi bo‘laklarning joylashish tartibi odatdagi tartib sanaladi. Darak gapning kesimi darak xarakteridagi fe’llar bilan ifodalanib, so‘roq, buyruq va undov xususiyatlaridan xoli bo‘ladi. Darak gapning kesimi fe’ldan boshqa so‘z turkumlari bilan ham ifodalanishi mumkin. Misollar: Jahongir universitetning huquqshunoslik fakultetini bitirdi. Uning ukasi chet tillar institutining ingliz filologiyasi fakultetida tahsil olmoqda. So‘roq gapda so‘zlovchi uchun noma’lum bo‘lgan biror narsa, harakat-holat, belgi-xususiyat haqida ma’lumot olish ma’nosi ifodalanadi.

Bolalar bog‘chalari, maktabga tayyorlov guruhlarini qamrab olgan maktabgacha ta’lim.
Boshlang‘ich, o‘rta va yuqori sinflarni qamrab
olgan majburiy umumiy ta’lim.
O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach,
«Ta’lim to‘g‘risida»gi qonun qabul qilindi va shu asosda «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» ishlab chiqildi. Ushbu qonunga muvofiq respublikamizda quyidagi ta’lim bosqichlaridan iborat uzluksiz ta’lim tizimi yaratildi: