Suyuqliklarning asosiy xossalari

1.2- rasm. Qovushoqlik tushunсhasiga doir chizma

Shunday qilib, suyuqliklardagi ichki ishqalanish kuchi tezlik gradientiga bog`liq ekanligini tushunish mumkin.
1686 y. I. Nyuton ana shu bog`lanishni chiziqli bog`lanishdan iborat degan gipotezani oldinga surdi. Bu gipotezaga asosan suyuqlikning ikki harakatlanuvchi qatlamlari orasidagi ishqalanish kuchi F qatlamlarning tegib turgan sirti (S) ga va tezlik gradientiga to`g`ri proporsional, ya'ni:
F <sub></sub>S <sup>du</sup> (1.13)
dy
Proporsionallik koeffisiyenti μ qovushoqlik dinamik koeffisienti deb qabul qilingan. Nyuton gipotezasi keyinchalik N. P. Petrov tomonidan nazariy asoslab berildi. Albatta, hisoblash ishlarini osonlashtirish uchun ishqalanish kuchining birlik yuzaga to`g`ri kelgan miqdori yoki gidravlikada urinma zo`riqish (ishqalanish kuchidan zo`riqish) deb atalgan miqdorga o`tish zarur bo`ladi. Bu miqdorni grekcha τ harfi bilan belgilanadi:
<sub></sub> <sup>F</sup> <sub></sub><sup>du</sup> (1.14)
S dy
bu yerda musbat va manfiy ishora tezlik gradientining yo`nalishiga qarab tanlab olinadi.
Prof. K.Sh. Latipovning ishlarida urinma zo`riqish ikki tashkil etuvсhining yig`indisidan iborat deb qarash zarurligi ko`rsatildi:
l <sub>p</sub> <sub></sub><sup>du</sup>dy <sub></sub><sub>p</sub> (1<sub>2</sub> )udy  B (1.14a)
bu yerda <sub>p</sub>  (1<sub>2</sub> ) – bir qavatdan ikkinchi qavatga molekulalarning o`tishini bildiruvchi koeffisiуentdir.
(1.14) formuladan ko`rinadiki, ishqalanish kuchidan zo`riqish tezlik gradientiga (yoki umumiyroq qilib aytganda tezlikning normal bo`yicha hosilasi) ga to`g`ri proporsionaldir.
Qovushoqlik koeffisiyentining birligi SI da quyidagicha:

   N .2s
du m
dina^.s
SGS sistemasida esa ₂ bilan o`lсhanadi. Bu birlik Puaz (PZ) deb ham ataladi. m
Koeffisiyent juda kichik bo`lganda santipuaz (spz) va millipuaz (mpz) larda ham o`lchanishi mumkin.