T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ antropoloji (SOSYAL antropoloji) anabiLİm dali

179 
 
Ancak, bütün Karacaoğlan mahlaslı şiirlerin ona aidiyeti ve manzumelerinde 
her adı geçen yeri dolaşmış olduğu kesin olarak söylenemez.”
120
 
Boratav  kitaptaki  bu  temel  ve  kısa  bilgilerden  sonra  Karacaoğlan 
menkıbelerinden bazı örnekleri okuyucularla paylaşmaktadır. 
 
ii. Boratav’ın Köroğlu çalışması 
Başgöz’ün  Karacaoğlan’ından  sonra  Boratav’ın  Köroğlu  çalışmasına  da 
değinmek bu bağlamda yerinde olacaktır. Bu çalışma Boratav’ın akademik anlamda 
ilk  çalışmasıdır.  Eser,  Fuat  Köprülü’nün  1931  basımına  yazdığı  önsöz  ile 
başlamaktadır.  Bu  önsözde  Köprülü,  Köroğlu  ve  bu  araştırma  hakkında  şu  bilgileri 
vermektedir: 
“Köroğlu,  yalnız  Anadolu  Türkleri  arasında  değil,  sair  muhtelif  Türk 
şubeleri  arasında  da  yaşayan  bir  rivayettir  ki,  uzun  zamandan  beri  Avrupalı 
araştırmacıların dikkatini çektiği ve bu hususta muhtelif şeyler yazıldığı halde, 
ancak  yanlış  ve  sathi  neticelere  varılmıştır.  Clement  Huart’ın  İslam 
Ansiklopedisi’nde  çıkan  “Köroğlu”  makalesi  buna  en  bariz  delildir.  Hâlbuki 
Pertev  Naili  Bey  bu  önemli  ve  geniş  konuyu  layık  olduğu  ehemmiyetle 
mütenasip surette ve ilmi usullere uygun bir şekilde tetkik etmiştir. Türk halk 
rivayetleri hakkında şu son günlere kadar Avrupa’da çıkan eserler arasında, 
usulün  sağlamlığı,  isnat  edilen  maddelerin  zenginliği,  tetkikin  vüsatı  ve 
                                                             
120
 Pertev Naili Boratav- Halil Vedat Fıratlı, İzahlı Halk Şiiri Antolojisi, Ankara, 1943, s. 109 

---

180 
 
derinliği  itibariyle,  bu  kitapla  mukayese  edilebilecek  ikinci  bir  esere  pek  zor 
tesadüf edilebileceğini memnuniyetle söyleyebilirim.” 
“Köroğlu”  konusuna  ait  bütün  meseleler  ve  bilhassa  bu  rivayetin 
kökeni  meselesi,  bu  eserle  halledilmiş  olmuyor.  Konunun  önem  ve  vüsatını 
tamamıyla  idrak  eden  genç  arkadaşımız,  ciddi  ilim  adamlarına  yakışan  bir 
tevazu ve samimiyetle, henüz meçhul kalan ve yeni tetkikata muhtaç bulunan 
noktaları  ayrı  ayrı  kaydetmekte  ve  bilhassa,  çok  karışık  olan  menşe 
meselesiyle  hiç  meşgul  olmamaktadır.  Bunu  bu  değerli  eser  için  bir  kusur 
addedemeyiz.  Ancak  böyle  sağlam  tahlillere isnat  eden  tetkikler  çoğaldıktan 
sonradır ki, daha genel neticelere varmak imkanı hasıl olacaktır. Bize bu tarz 
tetkikat  için  adeta  numune  olabilecek  kadar  kıymetli  bir  eser  veren  genç  ve 
değerli  arkadaşın,  Türkiyat  sahasında  daha  birçok  mühim  eserler  meydana 
getireceğinden eminim.” 
Köprülü esere yazdığı bu önsözde, Boratav’ın Köroğlu rivayetinin kaynağına 
değinmediğini,  ancak  bu  konunun  da  eser  için  bir  eksiklik  sayılmaması  gerektiğini 
belirtmektedir. Kitabın yazım tarihi göz önüne alınırsa (1931) bu konu hakkında ilk 
çalışma  olan  eser  destanın  kökeninden  ziyade  içeriğine  eğilmiştir.  Boratav,  kendi 
önsözünde,  eser  hakkında  şu  bilgileri  vermektedir:  Köroğlu  Destanı’nı  tetkike 
başlarken,  benim  için  en  büyük  zorluğu,  daha  hemen  hemen  hiç  tetkik 
sahasına  girmemiş  olan  bu  konunun  tetkik  planını  kendim  yapmak 
mecburiyetinde  kalmam  teşkil  ediyordu:  burada  bana,  çizilmiş  bir  yoldan 
yürümek değil, yeni bir yol açmak düşüyordu. Bunun içindir ki tuttuğum usul 
belki  her  yerde  iyi  bir  netice  vermemiş  ve  tetkiklerim  eksik  kalmış  olacaktır. 
Bilhassa,  “Köroğlu”  gibi,  bütün  Türklerde  ortak,  çok  önemli  bir  destanın 

---

181 
 
karşısında  bulunduğumuzdan,  ilk  denemede  böyle  eksiklerin  olmaması 
imkânsızdı.  Beni  teselli  eden,  nasıl  benden  evvelki  ufak  tefek  tetkiklerden 
cesaret  alarak  ben  bu  mühim  işe  giriştimse,  aynı  suretle,  başkalarının  da 
benim  başladığım  bu  tetkiki  itmam  ve  ikmal  etmeye  ve  Türk  milletlerinin 
manevi  birliğini  ispat  eden  bu  ortak  destanı  bütün  kıymetiyle  meydana 
çıkarmaya çalışacakları düşüncesidir. 
Bu  küçük  eserimi,  bana,  destanını  okurken  ve  işlerken,  her  an 
heyecan  ve  kuvvet  vermiş  olan  büyük  Köroğlu’na  ithaf  ediyorum.  O,  ister 
yaşamış bir kişi olsun, ister efsanevi bir şahsiyet olsun, milletimin, zaman ve 
mekân içinde, bütün meziyet ve kusurlarını özünde toplayan kahramandır.
121
 
P.N. Boratav, 5 Nisan 1931’de kaleme aldığı, dili zor bu önsözünde, Köroğlu 
destanına  böyle  bir  giriş  yapmaktadır.  Kitabın  1984  baskısını  kullanmama  rağmen 
okumak  benim  için  zor  oldu.  Herhalde  Boratav,  bu  çalışmasında  da  Nasreddin 
Hoca’sında  olduğu  gibi,  eseri  okuyup  öğrenmek  isteyenlerin  eski  deyimleri  de 
araştırma  zahmetine  katlanmalarını  düşünmektedir.  Eserinin  giriş  bölümünde 
Boratav,  Türk  Destanları  Ve  Destanî  Özellikte  Halk  Hikâyeleri,  “Köroğlu”  nun 
Bunlar  İçinde  Yeri  ve  Önemi  başlığı  altında  destanlar  ve  Köroğlu  hakkında  şu 
bilgileri  vermektedir:  Milletlerin  ilk  edebi  ürünlerine  destan  ismi  veriliyor. 
Destanların bu “ilk edebi ürün” olmaktan başka vasıfları da vardır. 1-bunlarda 
ferdiyet  yoktur  2-mevzularını  ya  yaradılış  efsaneleri,  ilahların  mücadeleleri 
veya  tarihi  olsun,  efsanevi  olsun,  “kahraman”ların  mücadeleleri  teşkil  eder. 
Destanlar şüphesiz köken itibariyle ferdidir. Destanların ferdi kökenine en iyi 
misali  Köprülüzade  Mehmet  Fuat  Bey,  Genç  Osman  hikâyesinin  oluşmasını 
                                                             
121
 Pertev Naili Boratav, Köroğlu Destanı, İstanbul, 1984, s. 9-12 

---