24
Turizm tanımlarında, mekân değiştirme özelliği vardır. Turist; bulunduğu
yerden bir destinasyon merkezine veya bir destinasyon merkezinden bir diğer
destinasyona turistik amaçla belirli süre için mekan değiştiren kişidir.
31
Sanayi toplumundaki doğal ve sosyal çevresi belirlenen turistin karakteristiğini
şu şekilde özetleyebiliriz. Günümüz turisti;
Yaşamını sürdürmek için zorunlu ihtiyaçlarını karşılamış olan
Bir miktar artı gelire ve yılın bazı zamanlarında boş zamana sahip olan
Bazı yükümlülükler ve yasakları olan bir çevrenin etkisinde kalan
Çeşitli baskılar ve etkiler altında yaşayan
Doğa ile ilişkileri koparılan
Özgürce seçtiği işlerden çok kabul ettirilmiş alanlarda ve uğraşlarda
bulunmak zorunda bırakılan
Yeterli sayıda ulaşım aracına veya imkânına sahip bulunan
Kendisini diğer bireylerle bir araya getiren toplumda yaşamak ve toplumun
taklit özelliklerini kabul etmek zorunda olan
Giderek artan sayıda ve nitelikte ulusal, uluslar arası ve kıtalararası turistik
talebin içinde bulunan kişidir.
32
Yukarıda ele aldığımız özellikler aynı zamanda günümüz insanının genel
özellikleridir. İleride turizm tarihi içerisinde de ele alacağımız sanayi devriminden
sonra gelişen dünyada teknolojik ve ekonomik kaynaklardan yeterince
faydalanabilen her bir bireyin bu özelliklere sahip olduğu görülmektedir.
31
Berber, “Sosyal Değişme Katalizörü Olarak Turizm ve
Etkileri
”, 217.
32
Mehmet Özdemir, “Endüstri İhtilâli İle Sosyoloji ve Turizm İlişkisi”, Anatolia Turizm
Araştırmaları Dergisi, Ankara 1990, C. 1, S. 4, s. 8-9.
25
1.2.
TURİZMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Turizm, yer değiştirme özelliğini doğası gereği kapsadığından, turizm tarihini
ilk insana kadar götürmek mümkün görünmektedir. Tarihte çeşitli sebeplerle insanlar
seyahatler yapmışlardır. Bu sebepler önceleri daha çok dini sebepler, savaşlar, göçler
ve ticaret olmakta iken daha sonraları teknolojik gelişmeler ile dünyayı keşfetme
isteği de buna eklenmiştir. Modern dönemde ise ekonomik rahatlığa sahip olan ve
yoğun iş temposu içinde kalan günümüz insanının dinlenme ihtiyacı da bu sebeplere
bir yenisi olarak eklenmiştir.
Araştırmacılar, turizm tarihini çok öncelere götürmektedir ancak modern
anlamda turizmin bir sektör haline gelerek kurumsallaşması ve devlet planlarıyla ele
alınmasının tarihi henüz çok yenidir. Artan ulaşım olanakları, ekonomik refah
düzeyi, iş olanaklarının düzenlenmesi, insan hakları ve daha pek çok alanda
kaydedilen gelişmeler, daha çok insanın seyahat etmesine olanak sağlamış ve seyahat
eden büyük kitlelerin ortaya çıkmasına vesile olmuştur. Bu durum, zamanla büyük
bir ekonomik sistem haline gelmiş; böylece devletlerin bu konuda daha planlı
adımlar atması sağlanmıştır.
Bu kısa girişten sonra turizm tarihine iki başlık altında değineceğiz. Turizm
tarihi, dünya tarihi açısından büyük önem arz eden, teknolojik ve toplumsal
gelişmelerin hızlandığı dönem olan Endüstri Dönemi Öncesi ve Sonrası ile ele
alınmaktadır.
26
1.2.1.
Endüstri Devrimi Öncesi Turizm
Turizmin tarihte ilk oluşumu temel ihtiyaçlarını karşılamak isteyen insanın yer
değiştirmesiyle başlatılabilir. Yiyecek, su ve barınma gibi ihtiyaçların karşılanması
amacıyla küçük gruplar, aileler veya bireysel olarak yapılan yolculuklar turizmin ilk
türünü teşkil etmektedir. Ancak bu modern anlamda turizmden ziyade göç olarak
nitelendirilmektedir.
Daha sonraki dönemlerde insanları seyahat etmeye sevk eden etmenler
arasında ticaret önemli bir rol oynamıştır. İlk etapta birbirine yakın yerleşimler
arasında alış veriş yapmak isteyen insanlar birbirleriyle ürettikleri ürünleri değiş
tokuş etmek amacıyla gidip gelmişlerdir. Daha sonra ticaret daha da gelişerek İpek
Yolu gibi çok büyük bir coğrafyayı kapsayan bir ticari oluşumu meydana getirmiştir.
Tüccarlar, bölgeler, hatta kıtalar arasında seyahat ederek kültür alışverişinde
bulunmuşlardır. İpek Yolu üzerinde yapılan bu ticaret ve bundan kaynaklanan
ilişkiler Batı Avrupa’yı Orta Doğu-Türkiye-İran üzerinden geçerek Hindistan ve
Çin'e bağlamıştır. Çağa damgasını vuran bu model, kapsadığı ülkelerdeki yan
bağlantılarıyla birlikte toplulukları sosyo-ekonomik açıdan da etkilemiştir.
33
Ticaretin yanı sıra M.Ö. 3000 yıllarında Eski Mısır’a yönelik seyahatlerin
olduğu da belirtilmektedir. Babil Krallığı’nda Hammurabi yasalarında ziyaretçilere
yönelik yiyecek ve içecek satışlarıyla ilgili düzenlemeler mevcuttur. Ayrıca Antik
33
Eralp, Genel Turizm, 4.
27
Yunan’da, M.Ö. 700 yıllarında olimpiyat oyunlarının başlamasıyla oyunlar sırasında
bu ülkeye çok sayıda ziyaretçinin geldiği de kaynaklarda belirtilmektedir.”
34
Seyahati tetikleyen bir diğer etmen de savaşlardır. Savaşlar, kitlesel
hareketlerin ilk örnekleridir. Örneğin Haçlı Seferlerinde Batıdan doğuya yönelik
büyük kitlesel bir hareket gerçekleşmiştir. Aynı şekilde tarihte yapılmış bütün
savaşlar insanların farklı bölgelere seyahat ederek oraları tanıma imkânı elde
etmesini mümkün kılmıştır.
Selçuklular ve Osmanlı Devletleri’nde de seyahate önem verildiği ve bu
çerçevede uygulamalar ve düzenlemeler yapıldığı bilinmektedir. Günümüzde de hâlâ
bir kısmı mevcut olan kervansaraylar, dönemlerinde seyahat edenlerin yolculuklarını
kolaylaştırmak için kurulmuştur. Ayrıca yollardaki ulaşımı da kolaylaştırmak için
köprüler inşa edilmiş ve yolları kısaltmak için çeşitli güzergâhlar oluşturulmuştur. Bu
düzenlemeler insanların bu coğrafyada rahat ve güven içerisinde seyahat etmesini
kısmen mümkün kılmıştır. Evliya Çelebi bu coğrafyada büyük seyyah olarak tarihte
yerini almıştır ve bu yolculuklarını Seyahatname’sinde kaleme almıştır.
Kısaca değindiğimiz turizm tarihinden hareketle, turizmin, geçmişte
günümüzdeki kadar yoğun ve programlı gerçekleşememesinin sebebinin, teknolojik
imkânların kısıtlılığı olduğu âşikârdır. Günümüz modern turizmi endüstri
devriminden sonra günümüzdeki şeklini almaya başlamış ve modern turizmin
temelleri bu dönemden sonra atılmıştır.
34
Meryem Akoğlan Kozak, Genel Turizm Bilgisi, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2002,
s.32.
Dostları ilə paylaş: |