T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ felsefe ve din biLİmleri anabiLİm dali din sosyolojiSİ BİLİm dali

24 
 
 
Turizm  tanımlarında,  mekân  değiştirme  özelliği  vardır.  Turist;  bulunduğu 
yerden  bir  destinasyon  merkezine  veya  bir  destinasyon  merkezinden  bir  diğer 
destinasyona turistik amaçla belirli süre için mekan değiştiren kişidir.
31
  
Sanayi toplumundaki doğal ve sosyal çevresi belirlenen turistin karakteristiğini 
şu şekilde özetleyebiliriz. Günümüz turisti; 

 
Yaşamını sürdürmek için zorunlu ihtiyaçlarını karşılamış olan 

 
Bir miktar artı gelire ve yılın bazı zamanlarında boş zamana sahip olan 

 
Bazı yükümlülükler ve yasakları olan bir çevrenin etkisinde kalan 

 
Çeşitli baskılar ve etkiler altında yaşayan 

 
Doğa ile ilişkileri koparılan 

 
Özgürce  seçtiği  işlerden  çok  kabul  ettirilmiş  alanlarda  ve  uğraşlarda 
bulunmak zorunda bırakılan 

 
Yeterli sayıda ulaşım aracına veya imkânına sahip bulunan 

 
Kendisini  diğer  bireylerle  bir  araya  getiren  toplumda  yaşamak  ve  toplumun 
taklit özelliklerini kabul etmek zorunda olan 

 
Giderek  artan  sayıda  ve  nitelikte  ulusal,  uluslar  arası  ve  kıtalararası  turistik 
talebin içinde bulunan kişidir.
32
 
Yukarıda  ele  aldığımız  özellikler  aynı  zamanda  günümüz  insanının  genel 
özellikleridir.  İleride  turizm  tarihi  içerisinde  de  ele  alacağımız  sanayi  devriminden 
sonra  gelişen  dünyada  teknolojik  ve  ekonomik  kaynaklardan  yeterince 
faydalanabilen her bir bireyin bu özelliklere sahip olduğu görülmektedir.  
                                                      
31
 Berber, “Sosyal Değişme Katalizörü Olarak Turizm ve 
Etkileri
”, 217. 
32
 
Mehmet  Özdemir,  “Endüstri  İhtilâli  İle  Sosyoloji  ve  Turizm  İlişkisi”,  Anatolia  Turizm 
Araştırmaları Dergisi, Ankara 1990, C. 1, S. 4, s. 8-9. 

---

25 
 
 
1.2.
 
TURİZMİN TARİHSEL GELİŞİMİ 
Turizm,  yer  değiştirme  özelliğini  doğası  gereği  kapsadığından,  turizm  tarihini 
ilk insana kadar götürmek mümkün görünmektedir. Tarihte çeşitli sebeplerle insanlar 
seyahatler yapmışlardır. Bu sebepler önceleri daha çok dini sebepler, savaşlar, göçler 
ve  ticaret  olmakta  iken  daha  sonraları  teknolojik  gelişmeler  ile  dünyayı  keşfetme 
isteği  de  buna  eklenmiştir.  Modern  dönemde  ise  ekonomik  rahatlığa  sahip  olan  ve 
yoğun iş temposu içinde kalan günümüz insanının dinlenme ihtiyacı da bu sebeplere 
bir yenisi olarak eklenmiştir.  
Araştırmacılar,  turizm  tarihini  çok  öncelere  götürmektedir  ancak  modern 
anlamda turizmin bir sektör haline gelerek kurumsallaşması ve devlet planlarıyla ele 
alınmasının  tarihi  henüz  çok  yenidir.  Artan  ulaşım  olanakları,  ekonomik  refah 
düzeyi,  iş  olanaklarının  düzenlenmesi,  insan  hakları  ve  daha  pek  çok  alanda 
kaydedilen gelişmeler, daha çok insanın seyahat etmesine olanak sağlamış ve seyahat 
eden  büyük  kitlelerin  ortaya  çıkmasına  vesile  olmuştur.  Bu  durum,  zamanla  büyük 
bir  ekonomik  sistem  haline  gelmiş;  böylece  devletlerin  bu  konuda  daha  planlı 
adımlar atması sağlanmıştır.  
Bu  kısa  girişten  sonra  turizm  tarihine  iki  başlık  altında  değineceğiz.  Turizm 
tarihi,  dünya  tarihi  açısından  büyük  önem  arz  eden,  teknolojik  ve  toplumsal 
gelişmelerin  hızlandığı  dönem  olan  Endüstri  Dönemi  Öncesi  ve  Sonrası  ile  ele 
alınmaktadır.  

---

26 
 
 
1.2.1.
 
Endüstri Devrimi Öncesi Turizm  
Turizmin tarihte ilk oluşumu temel ihtiyaçlarını karşılamak isteyen insanın yer 
değiştirmesiyle  başlatılabilir.  Yiyecek,  su  ve  barınma  gibi  ihtiyaçların  karşılanması 
amacıyla küçük gruplar, aileler veya bireysel olarak yapılan yolculuklar turizmin ilk 
türünü  teşkil  etmektedir.  Ancak  bu  modern  anlamda  turizmden  ziyade  göç  olarak 
nitelendirilmektedir.  
Daha  sonraki  dönemlerde  insanları  seyahat  etmeye  sevk  eden  etmenler 
arasında  ticaret  önemli  bir  rol  oynamıştır.  İlk  etapta  birbirine  yakın  yerleşimler 
arasında  alış  veriş  yapmak  isteyen  insanlar  birbirleriyle  ürettikleri  ürünleri  değiş 
tokuş etmek amacıyla gidip gelmişlerdir. Daha sonra ticaret daha da gelişerek  İpek 
Yolu gibi çok büyük bir coğrafyayı kapsayan bir ticari oluşumu meydana getirmiştir. 
Tüccarlar,  bölgeler,  hatta  kıtalar  arasında  seyahat  ederek  kültür  alışverişinde 
bulunmuşlardır.  İpek  Yolu  üzerinde  yapılan  bu  ticaret  ve  bundan  kaynaklanan 
ilişkiler  Batı  Avrupa’yı  Orta  Doğu-Türkiye-İran  üzerinden  geçerek  Hindistan  ve 
Çin'e  bağlamıştır.  Çağa  damgasını  vuran  bu  model,  kapsadığı  ülkelerdeki  yan 
bağlantılarıyla birlikte toplulukları sosyo-ekonomik açıdan da etkilemiştir.
33
 
Ticaretin  yanı  sıra  M.Ö.  3000  yıllarında  Eski  Mısır’a  yönelik  seyahatlerin 
olduğu  da  belirtilmektedir.  Babil  Krallığı’nda  Hammurabi  yasalarında  ziyaretçilere 
yönelik  yiyecek  ve  içecek  satışlarıyla  ilgili  düzenlemeler  mevcuttur.  Ayrıca  Antik 
                                                      
33
 
Eralp, Genel Turizm, 4.
 

---

27 
 
 
Yunan’da, M.Ö. 700 yıllarında olimpiyat oyunlarının başlamasıyla oyunlar sırasında 
bu ülkeye çok sayıda ziyaretçinin geldiği de kaynaklarda belirtilmektedir.”
34
 
 
Seyahati  tetikleyen  bir  diğer  etmen  de  savaşlardır.  Savaşlar,  kitlesel 
hareketlerin  ilk  örnekleridir.  Örneğin  Haçlı  Seferlerinde  Batıdan  doğuya  yönelik 
büyük  kitlesel  bir  hareket  gerçekleşmiştir.  Aynı  şekilde  tarihte  yapılmış  bütün 
savaşlar  insanların  farklı  bölgelere  seyahat  ederek  oraları  tanıma  imkânı  elde 
etmesini mümkün kılmıştır.  
Selçuklular  ve  Osmanlı  Devletleri’nde  de  seyahate  önem  verildiği  ve  bu 
çerçevede uygulamalar ve düzenlemeler yapıldığı bilinmektedir. Günümüzde de hâlâ 
bir kısmı mevcut olan kervansaraylar, dönemlerinde seyahat edenlerin yolculuklarını 
kolaylaştırmak  için  kurulmuştur.  Ayrıca  yollardaki  ulaşımı  da  kolaylaştırmak  için 
köprüler inşa edilmiş ve yolları kısaltmak için çeşitli güzergâhlar oluşturulmuştur. Bu 
düzenlemeler  insanların  bu  coğrafyada  rahat  ve  güven  içerisinde  seyahat  etmesini 
kısmen mümkün kılmıştır. Evliya Çelebi bu coğrafyada büyük seyyah olarak tarihte 
yerini almıştır ve bu yolculuklarını Seyahatname’sinde kaleme almıştır.  
Kısaca  değindiğimiz  turizm  tarihinden  hareketle,  turizmin,  geçmişte 
günümüzdeki kadar  yoğun ve programlı  gerçekleşememesinin sebebinin, teknolojik 
imkânların  kısıtlılığı  olduğu  âşikârdır.  Günümüz  modern  turizmi  endüstri 
devriminden  sonra  günümüzdeki  şeklini  almaya  başlamış  ve  modern  turizmin 
temelleri bu dönemden sonra atılmıştır.  
                                                      
34
  Meryem  Akoğlan  Kozak,  Genel  Turizm  Bilgisi,  Anadolu  Üniversitesi  Yayınları,  Eskişehir  2002,  
s.32.  

---