T. C. MĠLLÎ EĞĠTĠm bakanliğI

 

 

16 



 

Çocuklarda fiziksel ve mental geliĢimi sağlar. 



 

Tiroksin böbrek iĢlevini kolaylaĢtırır ve idrar miktarını artırır. 



 

Kalsitonin  (tirokalsitonin)  hormonu,  kanda  kalsiyum  düzeyi  arttığında 

tiroid  bezi  folliküllerinden  salgılanır.

 

Kandaki  kalsiyum  seviyesini, 

düĢürücü  etki  göstererek  düzenler.  Kalsitonin  kandaki  kalsiyum 

seviyesini  normale  düĢürmek  için  kandaki  fazla  olan  kalsiyumun 

kemiklerde  depolanmasını  hızlandırır.  Böylece  kandaki,  kalsiyum 

seviyesi normale döner. Ayrıca kalsiyumun böbreklerden geri emilmesini 

engeller  ve  kalsiyumun  idrarla  atılımını  hızlandırır.  Bu  durum  kanda 

kalsiyum seviyesi normale dönünceye kadar sürer. 

 

Tiroid bezinin herhangi bir nedenle yetersiz çalıĢması sonucu tiroksin salgısı azalır, bu 

duruma hipotiroidizim denir. Hipotiroidizmde; ĢiĢmanlık, soğuğa karĢı duyarlılık, aĢırı uyku 

hâli, kalbin atım hızında yavaĢlama ve zihinsel tembellik görülür. 

 

Yeni  doğanda  ve çocukluk döneminde  tiroid  hormonlarının  salgılanmaması  veya  az 

salgılanması  kretenizm denen tablonun ortaya çıkmasına neden olur. Kretenizmde fiziksel 

ve  mental  gerilik  (cücelik  ve  zekâ  geriliği)  birlikte  görülür.  EriĢkinlerde  görülen  tiroid 

yetmezliğine  ise  miks  ödem  denir.  Miks  ödem  durumunda  yorgunluk,  deri  ve  saçlarda 

kuruluk, yüzde ĢiĢlik olur.  

 

Tiroid hormonlarının normalden fazla salgılanmasına hipertiroidizm denir. Bu durum 

tirotoksikozis  (basedow-graves  hastalığı)  olarak  adlandırılır.  Hipertiroidizmde;  zayıflama 

kalp  atım  hızında  artma,  sinirlilik,  ellerde  titreme,  sıcağa  dayanıksızlık,  uykusuzluk  ve 

kaslarda güçsüzlük görülür.   

 

Hipo  ya  da  hipertiroidizme  bağlı  olarak  tiroid  bezinin  büyümesine  guatr  denir. 

Hipertiroizmde  tiroid  hormonlarının  artmasına  bağlı  olarak  TSH  inhibe  edilir  (baskılanır). 

Ancak  feed-beck  mekanizması  iĢlemez  ve tiroid  hormonu  aĢırı  salgılanmaya  devam  ederse 

böylece  tiroid  bezi  büyür.  Hipotiroidizmde  besinlerle  iyot  yeterince  alınamaz  ve  hormon 

sentezi yapılamaz. TSH miktarı artar, TSH’ın tiroid bezini sürekli uyarmasına bağlı olarak 

tiroid bezi sürekli çalıĢır ve büyür. 

 

2.4. Paratiroid Bezler (Glandula Parathyroidea) 

 

Paratiroid  bezler,  tiroid  bezinin  arka  üst  tarafında  bezi  saran  kapsül  içinde  bulunur 

(Resim 2.4). Genelde sağda ve solda ikiĢer adettir. Fakat 4–10 arasında sayıları değiĢebilir. 

Mercimek  büyüklüğünde,  sarı-kırmızı  renktedir.  Ortalama  50  mg  ağırlığında  ve epitelyum 

yumağı Ģeklindedir. Salgıladığı parathormon sayesinde kalsiyum ve fosfor metabolizmasını 

düzenler.  

 

2.4.1. Parathormon 

 

Parathormon kanda kalsiyum seviyesini yükseltici etkiye sahiptir. Bu hormon kandaki 

kalsiyum düzeyinin normalin altına düĢmeye baĢlaması durumunda salgılanmaya baĢlar. Bu 

hormonun etkileri Ģunlardır.  

---

 

 

17 



 

Kemikten kalsiyum ve fosfor salınmasını hızlandırır, kana geçiĢini sağlar.   



 

Böbrekleri  etkileyerek  böbrek  tubuluslarından  (borucuk)  kalsiyumun  geri 

emilimini hızlandırır ve kana geçiĢini sağlar. Böylece kalsiyumun idrarla atılımı 

engellenir. Fosfatın böbreklerden geri emilimi azaltılır.  



 

Ġnce  bağırsaklardan  kalsiyumun  emilimini  hızlandırır.  Bu  etkinin  oluĢabilmesi 

için  D3  vitaminine  ihtiyaç  vardır.  Parathormonun  etkisiyle  D3  vitamininden 

böbreklerde  kalsitriol  (antitetanik)  denilen  bir  madde  sentezlenir.  Sentezlenen 

bu  madde  bağırsaklardan  kalsiyum  emilimini  hızlandırır  ve  fosfor  atılmasını 

artırır. 

 

Parathormon  yeterince  salgılanmazsa  kandaki  kalsiyum  seviyesi  düĢer;  buna  bağlı 

olarak kaslarda, bilhassa el ve yüz kaslarında kasılmalar, tetani görülür. Bu kasılma larenks 

kaslarında olursa solunum engellenir ve ölüme neden olabilir. Parathormonun fazlalığında, 

kemiklerden kalsiyum salımı fazla olur ve kemiklerdeki kalsiyum deposu boĢaltılarak kana 

verilir. Böylece kemikler kolayca bükülür ve kırılır.  

 



 

Kan kalsiyum seviyesinin düzenlenmesi 

 

 

Resim 2.5: Kandaki kalsiyum seviyesinin düzenlenmesi 

 

Kalsitonin ve parathormon birbirine zıt etkiyle çalıĢarak kandaki kalsiyum seviyesini 

düzenler. Kandaki kalsiyum seviyesi yükseldiğinde parathormonun salgılanması yavaĢlarken 

kalsitonin  miktarı  artar.  Kalsiyumun  kandan  kemiklere  geçiĢi  ve  böbreklerden  atılımı 

hızlanırken  bağırsaklardan  emilimi  yavaĢlatılır  ve  kalsiyum  seviyesi  düĢürülür.  Kandaki 

kalsiyum seviyesi düĢtüğünde ise parathormonun salgılanması artar, kalsitonin miktarı azalır.  

---

 

 

18 

Kalsiyumun  kemiklerden  kana  geçiĢi  ve  bağırsaklardan  emilimi  hızlanırken 

böbreklerden atılımı azaltılır ve böylece kandaki kalsiyum seviyesi yükseltilir. 

 

2.5. Adrenal Bezler (Gl. Suprarenalis-Böbrek Üstü Bezleri) 

 

Adrenal bezler (gl. suprenalis) her iki böbreğin üst kısmına yerleĢmiĢ,  sarımsı renkte 

iki bezdir. Her biri ortalama 6–7 gramdır. Adrenal bezler iç ve dıĢ olmak üzere iki bölümden 

oluĢur. Ġç kısmına adrenal medulla (öz), dıĢ kısmına adrenal korteks (kabuk) denir. Her iki 

bölümden yapı ve fonksiyon bakımından farklı hormonlar salgılanır.  

 

Resim 2.6: Böbrek üstü bezleri 

 

2.5.1. Medulla Bölümü Hormonları 

 

Adrenal  medulladan  sempatik  uyarı  ile  adrenalin  (epinefrin)  ve  noradrenalin 

(norepinefrin)  olmak  üzere  iki  hormon  salgılanır.  Bu  bölümden  salgılanan  hormonların  % 

80’ini  adrenalin,  %  20’sini  noradrenalin  oluĢturur.  Adrenal  medulla  hormonlarına 

katekolaminler de denir. Adrenalin ve noradrenalin bazı organlar üzerine aynı bazılarına ise 

farklı etki gösterir. Bu hormonların salınımı korku, heyecan, hiddet, stres durumlarında artar. 

 



 

Adrenalin ve noradrenalinin etkileri 

 



 

Kalbin çalıĢmasını hızlandırarak kan basıncını artırır. 



 

Yüzeysel, çevresel kan damarlarını daraltır. 



 

Ġskelet kasları kan damarlarını geniĢletir. 



 

Karaciğerdeki glikojenin glikoza dönüĢmesini etkileyerek kandaki  Ģeker 

düzeyini yükseltir. 



 

Oksijen tüketimini artırır. 



 

Sindirim kanalında yavaĢlamaya neden olur. 



 

Pupillaların (göz bebeği) geniĢlemesini sağlar. 



 

Noradrenalin, kılcal damarları daraltır, kan basıncını artırır. 

 

---