T. C. MĠLLÎ EĞĠTĠm bakanliğI

 

 

22 



 

Kandaki glikoz seviyesi yükseldiğinde; 

 

 

Plazmadaki glikoz seviyesi düĢünce; pankreas adacıklarındaki A (alfa) hücrelerinden 

glukagon  salgısı  baĢlar  ve  insülin  salgısı azalır.  Karaciğerde depolanmıĢ  olan  glikoz açığa 

çıkar ve kan glikoz seviyesi yükselir. 

 



 

Kandaki glikoz seviyesi düĢtüğünde; 

 

 

Pankreastan  salgılanan  diğer  hormonlar  somatostatin  ve  pankreotik  polipeptiddir. 

Somatostatin, pankreasın D hücrelerinde yapılır. Pankreas B hücrelerinden insülin salgılatan 

her uyarı D hücrelerinden somatostatin salgılatır. Somatostatin mide boĢalmasını geciktirir, 

mide asit yapımını ve gastrin salgısını önler. Pankreasın enzim salgısını azaltır. 

 

Pankreotik  polipeptid  hormonu  safra  kesesi  kontraksiyonunun  önlenmesi  ve 

pankreasın sindirim enzimlerinin yapımının ayarlanmasını sağlar. 

 

2.7. Gonadlar  

 

Kadın  ve  erkeğin  vücut  biçimlerinde  üreme  ve  cinsiyetle  ilgili  farklılıklar  vardır. 

Organizmadaki  bu  farklılıklar  fonksiyonel  ve  hormonal  farklılığı  da  beraberinde  getirir. 

Gonadlar;  erkekte  testisler  kadında  ise  ovariumlardır.  Gonadlardan  salgılanan  hormonlar 

kadınlık ve erkeklik karakterlerinin ortaya çıkmasını sağlar. Cinsiyet hormonlarının kontrolü, 

hipofiz ön lobundan salgılanan FSH ve LH tarafından gerçekleĢtirilir. 

 

2.7.1. Testis (Erkek Seks) Hormonları  

 

Erkek  gonadları  olan  testisler  (erbezleri);  gövdenin  tabanında,  kasıklar  arasında 

scrotum denen kesenin içinde bulunur. Sağlı solu iki adet olup oval Ģekilli ve 10- 15 gram 

ağırlığındadır. 

---

 

 

23 

 

Resim 2.8: Testisler 

 

Testislerde erkek üreme  hücresi  (spermotozoalar)  ve  androjen  hormonu  üretilir. Esas 

olarak  testislerin  intertisiyel  leydig  hücrelerinden  salgılanan  androjenler  az  miktarda  da 

adrenal  bezlerden  salgılanır.  Androjen  hormonlarının  en  önemlisi  testosterondur  ve 

salgılanmasının denetimini LH sağlar. 

 

Testosteron  hormonu,  intrauterin  dönemde  çok  az  miktarda  salgılanır.  Doğumdan 

sonra  10–12  yaĢına  kadar  hiç  salgılanmaz.  Ergenlik  döneminin  baĢlamasıyla  salgı  miktarı 

hızla  artar.  40  yaĢından  sonra  yavaĢlamaya  baĢlar.  80  yaĢ  civarında  hiç  salgılanmaz. 

Kadınlarda da az miktarda testosteron salgılanır.  

 

Testislerin  sertoli  hücrelerinden  inhibin  denilen  bir  hormon  daha  salgılanır.  Bu 

hormon FSH salınmasını inhibe eder (baskılar). 

 



 

Testosteron hormonunun görevleri  

 



 

Erkek dıĢ üreme organlarının büyümesi ve geliĢmesini sağlar.  



 

Erkeklerdeki seksüel davranıĢların yerine getirilmesini sağlar. 



 

Vücutta kılların dağılımını sağlar.  



 

Gırtlak mukozasının kalınlaĢması ve gırtlağın geniĢlemesini sağlar. Plika 

vokalislerin  (ses  telleri)  büyümesini  ve  dolayısıyla  sesin  kalınlaĢmasını 

sağlar. 



 

Protein yapımı ve kasların geliĢmesini sağlar. 



 

Testosteronun  kemik  büyümesi  ve  kalsiyum  tutulmasına  etkisi  vardır. 

Hem  total  kemik  matriksi  miktarını  artırır,  hem  de  kalsiyumun 

kemiklerde birikerek sertleĢmesini sağlar. 



 

Sperm yapımı ve üreme sisteminin salgı bezlerinin geliĢimini sağlar. 

 

2.7.2. Ovarium (Kadın Seks) Hormonları 

 

Kadın gonadı olan ovariumlar (ovaryum), küçük pelvisin yan duvarlarında kendine ait 

fossa ovarica denen çukurda bulunur. Sağlı sollu iki adet olup yaklaĢık 4–6 gram kadardır. 

---

 

 

24 

Ovaryumlar  ovumu  (kadın  üreme  hücresi)  meydana  getirme  görevinin  yanında 

östrogen  (östrojen)  ve  progesteron  hormonlarnı  da  salgılar.  Bu  hormonlar  hipofiz  ön 

lobundan salgılanan FSH ve LH hormonlarının denetimi altındadır. 

 

Östrojen  ve  progesteronun  salgılanması  puberte  döneminde  (12–14  yaĢ)  baĢlar.  Bu 

dönemde doğuĢta ovaryumlarda mevcut olan primer folliküler FSH’nin etkisiyle geliĢir. Bu 

geliĢme  ile  birlikte  folliküler  oosit  hücrelerinden  ovumu  meydana  getirir.  Diğer  taraftan 

LH’nin  etkisiyle  sıvı  salgılar.  Böylece  follikül  içinde  içi  sıvı  olan  bir  boĢluk  oluĢur.  Bu 

boĢluktaki  sıvı  östrojen  hormonunu  oluĢturur.  OlgunlaĢarak  içinde  sıvı  toplayan  folliküle 

graff follikülü denir. Graff follikülü ortalama olarak 28 günde bir çatlar ve içindeki ovumu 

dıĢarı atılarak  ovülasyon  (yumurtlama)  gerçekleĢir.  Ovülasyondan  sonra  graff  follikülünün 

yerinde corpus luteum (sarı cisim) denilen bir oluĢum meydana gelir. Corpus luteumdan az 

olarak östrojen daha fazla olarak da progesteron hormonu salgılanır. 

 

Resim 2.9: Östrojen ve progesteron hormonunu salgılayan ovaryum 

 

2.7.2.1. Östrojen Hormonu ve Etkileri 

 

Östrojen,  kadın  üreme  organlarının  geliĢmesini  ve  görevlerini  denetleyen  hormonlar 

grubudur.  En  etkilisi  östradiol  olmak  üzere  östron  ve  östriol  sayılabilir.  Esas  olarak 

ovaryumlardan  ve  plesantadan  salgılanan  östrojen  az  miktarda  da  adrenal  bezler  ve 

testislerden salgılanır. Östrojenin etkileri Ģunlardır. 

 



 

Menstürasyonun (adet kanaması) fizyolojik olarak düzenlenmesini sağlar. 



 

Fallop tüplerinin, uterus ve dıĢ genital organların büyümesini sağlar. 



 

Fallop  tüplerinin  yapısında  bulunan  siliaları  etkiler  ve  döllenmiĢ  ovumun 

uterusa doğru hareketini kolaylaĢtırır. 



 

Memede  yağ  toplanmasını,  bağ  dokusu  kitlesinin  artmasını  ve  süt  bezlerinin 

kanallarının oluĢmasını sağlar. 



 

Östrojen  kemiklerin  büyüme  faaliyetlerini  hızlandırır.  Bu  sebeple  ergenlik 

döneminde kızlarda hızlı büyümeye sebep olur. 



 

Metabolizmayı  hızlandırırken  deri  altı  dokusunda,  kalça  ve  uyluklarda  yağ 

birikmesini ve kadın vücudunda karakteristik görünümün oluĢmasını sağlar. 

 

---