T o sh k e n t d a V l a t iqtisodlyot universiteti sa m a r q a n d iq t iso d iy o t va servis

Eskirishni hisoblashning kumulyativ usuli. Ushbu usulda asosiy 
vositaning amortizatsiyalanadigan qiymati b o iib ham boshlang‘ich qiymat 
yoki chamalangan tugatish qiymati chegirib toshlangandan keyin qolgan 
bo sh !an g ‘ich qiym at hisoblanadi. Y illik am o rtizatsiy a sum m asi 
amortizatsiyalanadigan qiymatni amortizatsiya m e’yoriga ko‘paytirish y o ii 
bilan topiladi. Amortizatsiya m e’yori sifatida xizmat yillari sonini xizmat 
yillari sonlarining yig‘indisiga nisbati olinadi. Faqat ushbu nisbat birlik 
qoilanishda teskari holda ishlatiladi.
Misol. 
Kranning boshlang'ich qiymati 40000000 s o ‘m deylik.
Tugatish qiymati 1-holatda 5 foiz, ya ’ni 2000000 so ‘m belgilangan,
2-holatda esa ko'zda tutilmagan. Kranning xizm at muddatida 10
yil. Xizmat yillari sonlariyig ‘indisi 55 (1 +2+3+4+5+6+7+8+9+10),
mos ravishda amortizatsiya hisoblashda me" y or sifatida olingan
sonlar nisbati: 1-yil uchun 10/55; 2-yil uchun 9/55, 3-yil uchun 8/55
va shu tarzda 10 y il uchun 1/55.
Yuqoridagi m a iu m o tla r aso sid a k ran b o ‘yicha am o rtizatsiy a 
quyidagicha hisob-kitob qilinadi.
Birinchi holatda. 1 -yil uchun 6909090 so‘m (38000000* 10/55; 2- 
yil uchun 6218182 (38000000*9/55) v a shu tarzda 10-yilda 690909 
(38000000*1/55).
Ikkinchi holatda. 1 -yil uchun 7272727 so‘m (40000000* 10/55; 2- 
yil uchun 6545454 (40000000*9/55) va shu tarzda 10-yilda 727273 
(40000000*1/55).
Ko‘rinib turibdiki, kumulyativ usul yuqorida keltirilgan ikkita usuldan 
farqli oiaroq asosiy vositalami tezlashtirilgan holda amortizatsiya qilinishiga 
olib keladi. 0 ‘zbekiston R espublikasining soliq kodeksiga m uvofiq 
kumulyativ usulni qoilash mol-mulk solig‘ini kam to iash g a olib keladi, 
chunki ushbu soliq bazasi asosiy vositalaming qoldiq qiymati hisoblanadi. 
Biroq, kumulyativ usul bo‘yicha hisoblangan amortizatsiya summasi, agar

---

u bir maromda hisoblash usulida hisoblangan eskirish summasidan katta 
bo‘lsa, u holda o‘rtadagi farq summasi daromad (foyda) solig‘i bazasiga 
qaytaqo‘shiladi.