T texniki kolleci

TƏKƏRLƏR.
 T
əkərlər avt-bilin yolla əlaqəsini təmin edən quruluşlatdır.Təkərlər avt-in ressorlanmış 
hissəsi olaraq,onun hərəkətinin təmin edilmiş və hərəkətin istiqamətinin dəyişdirilməsi 
üçün istifadə edilir.Avt-bil təkəri(şəkil5.1)pnevmatik şindən 1,çənbərdən2,birləşdirici 
elementdən 3 və topdan 4 ibarətdir. 
Çənbər və birləşdirici element metal təkəri təşkil edir.Metal təkər pnevmatik şinin 
quraşdırılması və onun topla birləşdirilməsi üçün istifadə edilir(ş).Top təkərin yastıqlar 
üzərində körpüdə quraşdırılmasını və təkərin fırlanması üçün imkan yaradır.Top 
olmadıqda,təkərin fırlanan quraşdırılma sahəsi,körpünün tirində yastəqlar üzərində 
yeləşdirilən yarımoxun flansı olur.Avt-rdə müxtəlif tipli təkərlər istifadə olunur(şəkil5.3 

---

Aparan təkərlər transmissiya vasitəsi ilə mühərrikdən ötürülən burucu momenti dartıcı 
qüvvəyə,öz fırlanmalarını isə avt-bilin irəliləmə hərəkətinə çevirir.İdarə olunan və 
saxlayan təkərlər aparılan təkərlərdir,onlar karkasdan və ya kuzovdan itələyici qüvvəni 
qəbul edib,avt-bilin irəliləmə hərəkətini onların diyirlənməsinə çevirir.Kombinə edilmiş 
təkərlər aparan və idarə olunandır və onların funksiyasını eyni zamanda yerinə yetirir. 
Polad təbəqədən diskli təkərlərdə (şəkil 5.4,a)topun birləşdirici elementi k şinlərin imi 
çənbərə qaynaq olunmuş ştampanmış polad disk olur.Yüngül metallardan (alüminium, 
maqnezium)tökmə üsulu ilə hazırlanan disk çənbərlə bir yerdə tökmə üsulu ilə 
hazərlanandır.Onlar narındənəvər struktura malik olub,kiçik kürlədə yüksək möhkəmlikli 
olurlar.Yüngül xəlitəli təkərlər polad təkərlərdən bahadır. Dəndənli təkərlərdə çənbər və 
topun birləşdirici elementi kimi məftilli dəndələr olur(şəkil 5.4,c). 
Avt-bildə diskli təkərlərin tətbiq daha geniş yayılıb.Disksiz təkərlər böyük yükgötürmə 
qabiliyyəti yük avt-rində istifadə olunur.Diskli təkərlərlə əazdır(10-15%),qiyməti 
aşağıdır,daha uzunömürlüdür,tormoz mexanizmlərinin və şinlərin daha yaxşı 
soyudulmasını təmin edir.Bundan başqa onlar müxtəlif enli çənbərlərin toplarına 
yerləşdirlimə imkanı yaradır, bu isə müxtəlif şinlərin eyni bir avt-bildə istifadə mümkün 
edir.Dəndəli təkərlər məhdud tətbiq edilir və adətən idman avt-rində tormoz 
mexanizmlərinin yaxşı soyudulması məqsədi ilə istifadə olunur.
Çənbər-
pnevmarik şinin yerləşdirilməsi üçün istifadə olunur.Onlar xüsusi profilə malik 
olur.Təkər yığılmış halda balanslaşdırılmalıdır,balanslaşdırıcı yükcüklər çənbərə yaylı 
sıxaclar və ya yapışqanla bərkidilir.Minik avt-rinin əksəriyyətində və kişik yükgötürmə 
qabiliyyəti yük avt-rində dərin, sökülməyən çənbərlər istifadə olunur.Dərin çənbər(şəkil 
5.5.) disklə sərt birləşir, disk təkərin topa boltlar və ya sancaqlarla bərkidilməsi üçündür.

---

Belə çənbərin orta hissəsindəki oyuq şinin montaj və demontajını asanlaşdırır. Oyuq 
simmetrik və ya qeyri-simmetrik ola bilər.Şinin çənbərə sıx oturdulması üşün oyuğun hər 
iki tərəfində konik şəkilli taxça yerləşdirilib. Taxçaların maullik bucağı, adətən(5
+
-
)
o 
təşkil 
edir.Dərin çənbərlər böyük sərtlikləri, kütləsinin az olması və hazırlanmasının sadəliyi ilə 
fərqlənir.Belə çənbərlərə yalnız nisbətən kiçik ölçülü bort hissəsi yüksək elastikiliyə malik 
şinləri montaj etmək olar.Dərin çənbərlər yalnız minik avt-rinin və kiçik yükgötürmə 
qabiliyyətli yük avt-rinin təkərlərində istifadə olunur.Sökülən çənbərlər əsasən böyük yük 
avt-rinin təkərlərində istifadə olunur.Yük avt-rinin şinləri böyük ölçüyə və sərtliyə 
malikdir, büna görə də belə şinlərin sökülməyən çənbərlərə montaj olunması cətindir. 
Sökülən çənbərlər (şəkil 5.6)bu işi sadələşdirir. 
Konstruksiyası çox müxtəlifdir,onlar diskli və ya diskiz ola bilər.Yük avt-rinin bəzi şinləri 
üçün basıcı halqalı sökülən çənbərlər istifadə olunur.Çənbərlər bir-biri ilə boltla 
birləşdirilən iki hissədən ibarətdir.Belə konstruksiya şində havanın təzyiqindən asılı 

---

olmayaraq şini təkərdə etibarlı saxlayır.Top təkərin körpüdə yerləşdirilməsini təmin edir 
və təkər fırlanma imkanı verir.Topları,adətən poladdan və ya döyülə bilən çuqundan 
hazırlayırlar.Topları körpüdə konik diyircəkli yastıqların köməyi ilə montaj edirlər. 
Təkərdən baçqa,toplara tormoz barabanları və yarımların flansları bərkidilir.Təkərin 
kənara çıxıntısı vacib pevmatik edilməsi zamanı hesablanı. Çıxıntının qiyməti,xüsusən 
idarə olunan təkərlər üçün vacibdir,çünki kontakt izinin təkərin dönmə oxuna nəzərən 
vəziyyətinin avt-bilin dönmə xarakteristikalarında vacib rolu var. Birləşdirici element çox 
halda disk şəkilində hazırlanır.Belə təkərlər diskli təkərlər adlanır.Polad vərəqdən 
ştamplama ilə hazırlanmış disk sərtliyi artırmaq üçün qabarıq, onun üzəri isə deşikli və 
ya kəsikli hazırlanır. Kəsiklər və deşiklər təkərin kütləsini azaldır, montaj-demontaj 
işlərini asanlaşdırır,həmç
inin də
tormoz mexanizmlərinin və şinlərin soyudulmasını
yaxşılaşdırır. Disklər çənbərlərə qaynaqla birləşdirilir. Təkərin topa bərkidilməsi üçün 
diskdə uyğun deşiklər olur. Bərkidilmə qaykalar və ya sancaqlarla aparılır.Disksiz təkərlər 
topla birlikdə hazırlanmış birləşdirici hissəyə malik olur. Uzununa və eninə müstəvidə 
sökülən hazırlanır.Şəkil 5.8-də eninə müstəvidə kəsiyi olan disksiz təkər göstərilib. 
Montaj zamanı təkərin sektorları müəyyən ardıcıllıqla yerləşdirilir,sonra isə şinlə birlikdə 
sancaqlı 4 xüsusi sıxaclar 3 vasitəsi ilə topa 2 bərkidilir.Diskisiz təkərlər yük avt-rində və 
avtobuslarda geniş tətbiq edilir.