Tabiiy fanlar fakulteti

Obektning sistematik xolati:

Tip. Xordalilar – Chordat

Kenja tip. Umurtqalilar – Vertebrata yoki

Bosh ckeletlilar – Kraniata

Bo`lim. Lag`sililar- Gnathostomata

Kattta sinf. Baliqlar – Pisces

Sinf. Suyakli baliqlar - Osteichthyes

Kenja sinf. Shu’la qanotlilar – Actinopterygii

Katta turkum. Suyakdor baliqlar- Teleostei

Turkum. Karpsimonlar - Cypriniformes

Vakil. Zog`ora baliq – Cyprinus carpio L

Savollar va topshiriqlar:

3. Zog`ora baliq sistematik obzori qanday holatda?

   
   

4. Zog`ora baliq nima sababdan jag``lilar bo`limiga kiritiladi?

   
   

3. Zog`ora baliq tashqi tuzilishi qanday tuzilgan?

4. Zog`ora baliq jabrasi va og``iz oldi voronkasi qanday tuzilgan?

8. Zog`ora baliq ovqat hazm qilish sistemasi qanday tuzilgan?

   
   

9. Zog`ora baliq qanday oziqlanadi?

   
   

10. Zog`ora baliq qon aylanish va nafas olish sistemasini tushintirib bering.

    
    

11. Zog`ora baliq jinsiy sistemasi qanday tuzilgan va u qanday ko`payadi?

    
    

6-Mashg`ulot: Suvda ham quruqlikda yashovchilarning tashqi va ichri tuzilishini organish

Mashg`ulotning maqsadi:
Baqa misolida suyakli baliqlar sinfi vakillarining harakterli belgilari bilan tanishish. Tikanli akulaning tashqi va ichki tuzilishi o`rganing.

Kerakli jihozlar:
Spirtga yoki formalinga fiksatsiya qilingan ko`l baqasi, vannacha, pincet, skalpel, qaychi, doka ro`molcha, peroproval yoki oddiy to`g`itlag`ich ignalar, lupa (4x6), paxta, turli baliqlarning tashqi va ichki tuzilishi tushipilgan jadvallar, plakatlar.


Darsning borishi:
1. O`tiladigan mashg`ulot yuzasidan savol javoblar o`tkazish.
2. Laboratoriya mashg`ulotini bajarish.
3. Ishchi albomdagi topshiriqlarni bajarish.
4. Mashg`ulotni adabiyotlar, tarqatma matеriallar, ko`rgazmali qurollar, ho`l va quruq prеapartlar yordamida mustahkamlash.
5. Mavzu yuzasidan savol va topshiriqlar bеrish.

Mashg`ulotning bajarish:
Baqani yorish:
Yorish uchun tanlangan baqa tajriba uchun qulay. Baqani yorishdan avval uni bir idishga soling, so`ngra o`nga bir necha tomchi xloroform tomizilgan paxtani tashlsang. Keyin banka og`zini maxkam bekitib, baqani idishda 20-30 daqiqa qoldiring. Shunda baqa o`ladi ba uni yorish mumkin.
Yorishdan oldin baqani sovuq suvda yuvib, 5-10 daqiqa ochiq havoda xloroform hidini ketkazish uchun shamollating.
1.Yorish uchun tayyorlangan baqani banna ichiga chalqanchasiga (Qorin tomonini yuqoriga qaratib0 yotqizib, oyoqlari va tumshug`ini to`g`nog`ich bilan banna tubiga qadang.
2. Pinset bilan terisini yuqoriga ko`tarib , keyingi oyoqlarining asosidan bir oz oldinroqda qaychi uchi bilanko`ndalangiga ozgina kesing, so`ngra shu kesikdan tumshuq tomon terini bo`yiga kesib chiqing.
3. Terining ichkaridan yopishgan joylarini scalpel yoki qaychi bilan qirqing. Hosil bolgan teri parchalarini baqaning yon tomonlariga yoyib, vannachaga nina yoki to`g`nog`ichlar yordamida qadang.
4.Terining ustki yo`zasini diqqat bilan ko`zatsak juda ko`p mayda qon tomirlari bilan qoplanganligini ko`ramiz. Bu qon tomirlar, jiftteri arteriyasi va katta teri venasining tarmoqlaridir.Qon tomirlarinig teri ostida ko`p bo`lishi baqalarning teri orqali ham nafas olishini tasdiqlaydi.
5. Qorinnig muskul devorini sxemada korsatilgandek qilib kesib chiqing. Qorinnning to`g`ri muskulini kesganda qorin qon tomirini kesmaslik uchun kesish chizig`ini bir oz yon tomonidan o`tkazish lozim.( aks xolda vena ichidagi qon tashhariga quyiladi).
6. qorin muskulini bo`yiga kesishni to to`sh suyagiga qadar davom ettiring. To`sh suyagini yuqoriga ko`tarib, qaychi bilan o`rtasidan kesib, ikkiga ajrating va oldingi oyoqlardan to`g`nag`ichlarni olib, oyoqlarni yon tomonlaridan yanada tortib vannaga qaytadan qadang.
7. Qorin devorini ham sxemada ko`rsatilgandek qilib kesing va hosil bo`lgan parchalarni teriga qo`shib bannaga qadang. Ish songida vannaga pereperet (baqani) qoplaydigan darajada suv quying. Baqa tuzilishini quyidagi tartibda organing:

1. Baqaning ho`l preparatini lupaga qarab tekshirihg.

   
   

2. Baqaning tashqi tuzilishini ko`zatin va o`rganing.

   
   

3. Baqaning teri qoplamini o`rganing.

   
   

4. Baqaning muskul sistemasi o`rganing.

   
   

5. Baqaning nerv sistemasini jadvallardan o`rganing.

   
   

6. Baqaning ovqat hazm qilish sistemasini xo`l preparatlar va jadvallarda o`rganing.

   
   

7. Baqa qon aylanish sistemasi va ayirish sistemasining tuzilishiini organing.