Tabiiy fanlar fakulteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

PARAZIT NEMATODALARNING ENG MUXIM VAKILLARI VA ULARNING EKOLOGIYASI .

Nematodalarning 3000 dan ortiq turi odam, xayvonlar va o’ simliklarda parazitlik qiladi. Ko’ pchilik parazit nematodalarning gavdasi yirik (erkin xolda
yashovchilari 0.8-1 mm dan 2-3 sm gacha), ba’ zan 1 mm gacha, xatto 8m li parazit nematodalar (kashalotlar paraziti) uchraydi.
7

BUYURTMA NEMATOTLAR-O’simliklar paraziti.

SI NF. QORIN KIPRIKLILAR-Gastroda.
Gavdasining uzunligi 1-1.5 mm bo’ lib, qorin tooni kipriklar bilan qoplangan. Chuchuk va dengiz suvlarida yashaydi. Xozirgi 160 ga yaqin turi ma’ lum. Gavdasi tashqi tuzilishi bo’ yichakiprikli chuvalchanglarga ko’ p o’ xshaydi, ya’ ni elka va qorin tomonidan kipriklarining bo’ lishi bilan tananing oldingi uchida bosh qism bir oz ajralib turadi, oxirgi uchi esa ayrisimon ikkiga ajralgan. Gavdabo’ shlig’ ida ichki organlari
joylashgan. Qorin kipriklilar kiprikli chuvalchanglar bilan yumaloq chuvalchanglarni bir biriga bog’ lovchi gruppaxisoblanadi. Gavdasining ayrim joylarida kiprikli epiteliyning bo’ lishi, teri bezlari protonefridiy-ayirish va jinsiy sistemalarning tuzilishi ularni kiprikli chuvalchanglarga yaqinlashtiradi. Birlamchi tana bo’ shlig’ I, ayrim jinsliligi, ichagining tuzilishi kabi xususiyatlari esaularni yumaloq chuvalchanglarga yaqinligini ko’ rsatadi.

SI NF. CHUVALCHANGLAR-Nematodoorpfa.

Tanasi uzun insimon ko’ rinishda, sochgao’ xshash,uzunligi 1-2 sm dan 1,5 m gacha o’ ladi. Voyaga etgan fomalari komatik tusda,lichnikari oqish rangda bo’ lib har hil bo’ g’ imoyog’ lilardan parazetlik qiladi. Teri –muskuli xaltasi rivojlangan kutikula,uning ostidabir qavat epitliy va uning ostidabir qavat buylama muskillardan iborat. Hazim sistemasi nematodlar nikiga o’ shash. Ayrim jinsiy. Jinsiy teshigi orqali ichakka ochiladi. Kulchuvalchanglarning Ko’ payshi va rivojlanishi o’ ziga

8
xos.Xashoratlarda parazetlik qiluvchi lichnkalari,biroz rivojlanidan keyin xashorat terisini teshib suvga chiqadi . Bir munchavaqt suvdasuzib yurib jinsiy voyaga etadiva

urug’ lanadi. Shundan so’ ng urg’ ochi chuvalchanlar uzunipga tuzilgan tuximlarni suvostidagi narsalarga yopishtirib qo’ yadi.Tuxum qo’ ygan chuvalchan xalok bo’ ladi
.Tuxumdan chiqqan lichinkalar ma’ lum vaqt suvdava nam joylarda yashaydi.So’ nra linkalar xashoratlar terisiniteshib, ular tanasiga kiradi. Quruqlikda yashovchi xashoratlar esa zararlangan xashoratlarni eyishi orqali qilchuvalarini yuqtiradi.