Tabiiy gaz tarkibidagi nordon gazlarni fizik-kimyoviy usul bilan ajratish jarayonini takomillashtirish

Dissertatsiya ishining dolzarbligi. Tabiiiy gaznng zaharli gazlardan tozalash sanoat korxonalari oldida turgan dolzarb muammolardan biri hisoblanadi. Nordon gazlardan H₂S atmosfera tozaligiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Butun tirik organizmlarda ayniqsa insonlar salomatligiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Zaharli ya’ni nordon gazlar hisoblangan H₂S va CO₂ gazlari kislotali gazlar hisoblanib, bu gazlarni ajratib olishning yana bir muhim tomoni gaz tashiladigan quvirlarni yemirib yaroqiz holatga kelishini oldini olish hisoblanadi.
Tabiiy gazni nordon gazlardan tozalab ko’rsatib o’tilgan salbiy oqibatlarni oldini olgan bo’lamiz.
Dissertatsiya ishining maqsadi. Sanoat korxonalaridan Sho’rtangaz kimyo majmuasi, Muborak oltingugurtni qayta ishlash zavodlaridan ajralib chiqayotgan zaharli gazlarni o’rganish va eng maqbul usul bilan ajratib olish o’z vohamizdagi ekologik muhitni yaxshilashga imkon yaratadi.
Tabiiy gaz tarkibini fizik-kimyoviy usullar ya’ni adsorbsiya, absorbsiya, desorbsiyalash orqali O’rta buloq gaz konidan chiqayotgan tabiiy gaz tarkibida H₂S gazining miqdori 0.8 % dan 1.5 % gacha oshganligi sababli DEA ning komnsentratsiyasini oshirish maqsad qilib olindi. DEA ning suvli 30 % li eritmasi o’rniga 35 % li suvli eritmasini qo’llash maqsadga muvofiq deb topildi.
Mening ishimning maqsadi tabiiy gaz tarkibidagi nordon gazlar ya’ni H₂S va CO₂ gazlarini DEA ga absorbsiyalash orqali ajratib olish.
Dissertatsiya ishining yangiligi. Magstr ishimning yangiligi shundan iboratki tabiiy gazlardan nordon gazlarni ajratib olishda ishlatilib kelinayotgan absorbent DEA ning suvli eritmasining konsentratsiysini 30 % dan 35% ga yetkazish. Hozirgi kunda O’rta buloq gaz konidan qazib olinayotgan tabiiy gaz tarkibida nordon gazlar miqdori oshganligi absorbent konsentratsiyasini oshirishga olib keldi. DEA ning konsentratsiyasini oshirish nordon gazlarning ajratib olish unumdorligini oshiradi.
Ilmiy, amaliy ahamiyati. Ushbu magistrlik ishi kimyo sanoat korxonalarida keng qo’llaniladi. Oliy va o’rta maxsus ta’limi oliy o’quv yurtlari o’quv jarayonida qo’llanilishi tavsiya etiladi.
Ushbu ish ishlab chiqarishga tadbiq etilganda yiliga 150 mln so’m iqtisodiy samaradorlikka erishilishi ko’tiladi.
Nordon gazlarni ajratishni bir necha usullari o’rganilib Klaus usuli bilan DEA orqali ajratib olish jaraynlari taqqoslandi. Hozirda eng maqbul usul bu absorbentlarga yuttirish orqali ajratib olishdir.