2
II. ASOSIY QISM
1-o‘quv savoli. Zilzilalarning yuzaga kelib sabablari
Ma’lumki tabiiy ofatlarning turi ko‘p. Ular zilzila, yong‘in, sel, dovul,
sunami,
vulqon otilishi, ko‘chkilar, turli kasalliklarning keng tarqalishi va
boshqalardan iborat bo‘lib, ular insoniyat va tabiat uchun behisob zarar keltiradi.
Ularning ichida eng ko‘p zarar keltiruvchi tabiiy ofat
zilzila
hisoblanadi.
Avvalo zilzila tug‘risida atroflicha ma’lumotga ega bo‘lish uchun o‘tmishdagi
va hozirda bulayotgan zilzilalarning statistik ko‘rsatkichlariga e’tiborni qaratsak.
Zilzilalarni qayd qilish ishlari to‘rt ming yil avval boshlangan bulib XXI asrga qadar
671 ta halokatli zilzilalar qayd qilingan. Shulardan 82 tasi XX asrga to‘g‘ri keladi.
Quyidagi jadvalda zilzilalarning yillik o‘rtacha soni keltirilgan (1-jadval).
1 jadval
Zilzilalarning yillik o‘rtacha soni
№
Zilzilalar
Magnituda
Zilzilalarning yillik
o‘rtacha soni
1
Dunyo
miqyosida fojia
>8
1-2
2
Region miqyosida talofatli
7-8
15-20
3
Lokal
miqyosdagi kuchli
6-7
100-150
4
O‘rtacha kuchdagi
5-6
750-1000
5
Joylardagi kuchsiz shikastlantiruvchi
4-5
5000-10000
6
Kuchsiz
3-4
40000-50000
7
O‘ta kuchsiz,
odamlar sezmaydigan
<3
3000000-3500000
Zilzila yerning ma’lum chuqurliklarida bir necha o‘nlab yillar davomida
yig‘ilgan potensial energiya hisobiga yerdagi ayrim bloklar yoki strukturalarning
daf’atan qo‘zg‘alishi natijasida sodir bo‘ladi.
Natijada zilzila o‘chog‘ida
uch turdagi
Dostları ilə paylaş: 
