Talabalarini zilziladan oldin, zilzila vaqtida va

bo‘ylama, ko‘ndalang va yuza
to‘lqinlar xosil bo‘ladi va ular turli tezlikda atrofga yoyiladi.Seysmik to‘lqinlarning 
birin-ketin o‘tishi natijasida yer silkinishi sodir bo‘ladi va uni biz zilzila deb 
ataymiz.Tabiatda uch turdagi zilzilalar mavjud: 
tektonik, vulkanik va o‘pirilma
. 
yer sharidagi 95-99 foiz zilzilalar 
tektonik
zilzilalardir.
Zilzila turtkilar seriyalari holida bo‘lib o‘tadi va uchga bo‘linadi: forshok 
(ingliz tilida 
Fore 
– oldi, oldindagi va 
SHock 
– turtki), asosiy turtki va aftershok 
(ingliz tilida 
After 
– keyingi va 
SHock
). Turtkilar soni va ularning o‘rtasidagi oraliq 
vaqtlar har xil bo‘lishi mumkin. Asosiy turtki eng yuqori kuchga ega bo‘ladi. Asosiy 
turtkining davomiyligi – bir necha sekund, lekin odamlar tomonidan sub’yektiv
darajada uzoq bo‘lganday seziladi. 
Zilzilaning kuchi (intensivligi) xozirgi vaqtda asosan ikkita shkalada beriladi. 
Ular 12 ballik xalqaro 
MSK -64
(Medvedev,SHponxoyer, Karnik) shkalasi va 
kattaligi 1 dan 9 gacha bo‘lgan Magnituda (M) bilan ifodalanadigan
Rixter 
shkalasidir. Quyidagi jadvalda zilzilaning ikkala shkaladgi farqi keltirilgan
(2-jadval)
. 

---

3 
2-jadval 
MSK -64 Rixter shkalalarinin farqi 
Rixter shkalasi bo‘yicha, 
magnituda 
4,0-4,9 5,0-5,9 
6,0-6,9 
7,0-7,9 
8,0-8,9 
MSK-064 shkalasi bo‘yicha 
kuchlanish (ball) 
IV-V 
VI-VII 
VII-IX 
IX-X 
XI-XII 
Zilzila qayerlarda sodir bo‘ladi?
Zilzila asosan yer sharining uchta 
seysmik kamarida ro‘y beradi. Ularning taxminan 84-85 foizi 
Tinch okeani
seysmik 
kamarida, 
10-15 
foizi