Ta’lim vazirligi 0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi
Yüklə 5,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
| PENSIYA TO ‘LASHNING
UM UM IY QOIDALARI 11.1. Pensiya toMashning umumiy tartibi. Ishlayotgan pensionerlarga pensiya to ‘lash. Pensiyadan ushlab qolishning cheklanishi Tayinlangan pensiyalami to ‘lash tartibi „Fuqarolam ing dav- lat pensiya ta'm inoti to ‘g ‘risida“gi qonunda, shuningdek, 2011- yil 8-sentabrdagi 252-sonli qarori bilan tasdiqlangan „D avlat pensiyalarini tayinlash va to ‘lash tartibi to ‘g‘risidagi N izom “da belgilab berilgan. Ishlam aydigan pensionerlarga pensiyalarni ular istiqom at qilib turgan joydagi ijtimoiy ta'm inot bo‘limlari to ‘laydi. Pensionerga hisoblab ch iq arib q o ‘yilgan pensiya, uning tom onidan o ‘z vaqtida talab qilib olinmagan bo'lsa, pul pen- siyani olish maqsadida murojaat etilganidan oldingi uch yildan oshmagan davr uchun to ‘lanadi. Pensiyani tayinlovchi yoki to ‘lovchi tashkilotning aybi bilan o ‘z vaqtida olinmay qolingan pensiya puli o'tgan davr uchun muddati cheklanmagan holda to ‘lanadi. Nogironlik pensiyasini oluvchi shaxs uzrsiz sabablaiga koTa belgilangan muddatda qayta tibbiy ko'rikdan o‘tish uchun TMEKga borm agan hollarda unga pensiya to ‘lash to 'x ta tib q o ‘yiladi. Keyinchalik uni yana nogiron deb tan olingan taqdirda to ‘xtatib qo ‘yilgan kundan, lekin k o ‘pi bilan o ‘tgan bir oy mobaynida pensiya to ‘lash davom ettiriladi. Uzrli sabablarga koTa qayta tibbiy koTikdan o'tish muddati o'tkazib yuborilsa, TM EK uni ana shu davr mobaynida nogiron bo‘lgan deb hisoblasa, pensiya to ‘lovi to ‘xtatib qo ‘yilgan kundan boshlab to qayta tibbiy koTikdan o ‘tish kunigacha, o'tgan uch yil uchun davom ettiriladi. Bunda nogiron qayta tibbiy koTikdan o ‘tkazish chog'ida nogironlikning boshqa gumhiga (yuqori yoki past gumhga) o ‘tkazilgan boTsa, pensiya ko‘rsatib o ‘tilgan vaqt uchun awalgi gumh bo‘yicha toTanadi. Uzrsiz sabablarga koTa qayta tibbiy koTikdan oTishga kel- magan nogironga pensiyani toTash to ‘xtatilganiga besh yildan ortiq vaqt oTmagan boTsa, ilgari tayinlangan pensiyani toTash nogironlik belgilangan kundan boshlab davom ettiriladi. Agar besh yildan ortiq vaqt oTgan boTsa, pensiya yana um um iy asoslarda tayinlanadi. 1 0 0 www.ziyouz.com kutubxonasi C hin yetim (ota-o n asid an ju d o b o ‘lgan) bolalarga to ‘)iq davlat ta'm inotida turgan davri mobaynida eng kam oylik ish haqining 100 foizi miqdorida pensiya to'lanadi. O ta-onasining biridan ajralgan va to ‘liq davlat ta'm inotida bo‘lgan bolalarga eng kam oylik ish haqining 50 foizi miqdorida pensiya toManadi. Shu davrdagi to ‘lanishi lozim bo'lgan pensiya puli bolaning nomiga jam g'arm a bankida ochilgan omonatga o'tkazib qo‘yiladi. Pensioner vafoti munosabati bilan olinmay qolingan pensiya puli meros tarkibiga kiritilm asdan, boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasi bilan ta'm inlanadigan shaxslar doirasiga kiruvchi oila a'zolariga to'lanadi. Pensioner bilan u vafot etgan kunigacha birgalikda yashagan oila a ’zolari, ular boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasi bilan ta 'm in la n a d ig a n la r doirasiga kirm aganliklari taqdirida ham bu pulni olish huquqiga ega bo‘ladilar. Pensioner vafot etgan oy uchun olinmay qolingan pensiya puli oila a’zolariga o ‘sha oy uchun va u vafot etgunga qadar o‘tgan kunlari uchun to‘lanadi. Oilaning bir necha a ’zoslari murojaat etgan taqdirida pen- siyaning ularga tegishli summasi o ‘zaro teng taqsimlanadi. Pensioner vafot etgan taqdirda uning oilasiga yoki pensioner- ning dafn marosimini o ‘tkazgan shaxsga ikki oylik pensiya miq- dorida, eng kam oylik ish haqining ikki hissasidan oz boMmagan miqdorda dafn etish nafaqasi toManadi. Nafaqa pullari pensioner vafot etganidan keyin 6 oy ichida murojaat etgan oila a’zolariga toManadi. Qariyalar va nogironlar uylarida (pansionatlarida) yashovchi yolg‘iz pensionerlarga pensiya ularning ta'm in o ti, sarf-xarajati uchun olingan holda tayinlangan pensiyaning kamida 10 foizi, urush nogironlariga esa kam ida 20 foizi toManadi. In tern at uylarida yashovchi pensionerlar, ruhiy bemorlarga pensiya toMan- maydi. Yoshga doir pensiya — pensiya olish huquqi paydo boMgan va murojaat etilgan kundan nogironlarga nogironlik belgilangan kundan boshlab murojaat qilingan boMsa, boquvchisini yo‘qot- ganlik pensiyasi esa marhum vafot etgan (pensiya olish huquqi paydo boMgan) kundan boshlab olti oy ichida, boshqa hollarda — ariza berilgan kundan boshlab tayinlanadi hamda ishlamaydigan pensionerlarga ular doimiy istiqomat qilib turgan joydagi ijtimoiy ta ’minot boMimlari tom onidan toManadi. 101 www.ziyouz.com kutubxonasi Pensiya va nafaqa faqat pensioneming yoki nafaqa oluvchining yashash joyida (ro'yxatdan o'tgan manzilda) to ‘lanadi. Shu sababli topshiriqnoma va ro‘yxat pensiya yoki nafaqa oluvchining yashash joyidagi aloqa bog‘lamasi (pochtamt) uchun haqiqiy hisoblanadi. Pensiya va nafaqalami to'lash to ‘lov hujjatlarida ko'rsatilgan qat’iy belgilangan m uddatlarda amalga oshiriladi. Oylik to ‘lash muddati pensioneiga birinchi to ‘lash paytida m a'lum qilinadi. Pensiya va nafaqalami to ‘lash muddati dam olish kuniga yoki bayram kuniga to ‘g‘ri kelganda respublika banki bilan kelishib, joriy oy davomida belgilangan to ‘lash muddatidan uch kun oldin amalga oshiriladi. Pensiya birinchi marta to ‘langanda pensiya oluvchi tom onidan topshiriqnoma pasporti asosida toMdiriladi, pensiya puli miqdorini, pensiya olingan kunni ko'rsatib, imzo qo'yadi, pasport ma’lu- motlari pochta xodimi tomonidan tekshirib ko‘riladi. Agar pensiya yoki nafaqa pulini oluvchi imzo qo‘ya olmasa (savodsiz, salomatlik holati b o ‘yicha), u boshqa kishini yoki qarindoshini chaqirishi kerak (ijtimoiy ta'm inot va aloqa bog‘la- masi xodimlaridan tashqari). U pul olishga qo‘l qo‘yadi va o ‘z pasportining raqami, seriyasi, kim tom onidan va qachon beril- ganligini k o ‘rsatadi. Pochtachi bu m a'lum otlarni ko'rsatilgan hujjat bilan solishtirib tekshiradi. Pensioner, nafaqa oluvchi pensiya, nafaqa olish vakolatini Doshqa kishiga ishonch qog'ozi orqali berishi mumkin, bunda shonchnoma notarial tartibda yoki oluvchi yashaydigan joydagi m ahalla, qishloq (posyolka), ovul fuqarolari yig‘inida yoki ish o n ch n o m an i bergan p e n sio n e r dav o lan ay o tg an davolash muassasalari tomonidan tasdiqlanishi kerak. Pensiya va nafaqani ijtim oiy ta 'm in o t va pochta aloqasi xodimlariga ishonchnoma bo‘yicha to'lash qat’iyan taqiqlanadi. Chet elga doimiy yashash uchun chiqib ketishdan oldinroq tayinlangan pensiyalar tum an (shahar) ijtimoiy ta'm inot bo‘li- miga chiqib ketish to ‘g‘risida ariza berilgan kundagi holatga ko‘ra pensiya miqdori hisobidan chet elga chiqib ketish oldidan 6 oyligi oldindan to'lanadi. Bu fuqarolaming chet elda bo‘lgan vaqtida, agar davlatlararo bitimlarda (shartnom alarda) o ‘zga qoidalar nazarda tutilm agan b o ‘lsa, m eh n atd a m ayiblanish yoki kasb kasalligi oqibatida tayinlangan pensiyalargina toManadi. 1 0 2 www.ziyouz.com kutubxonasi 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar M ahkamasining 1994-yil 23-iyundagi qarori bilan „M ehnatda mayiblanish va kasb kasalligi tufayli tayinlangan pensiyalami boshqa mamlakatlarga o ‘tkazish tartibi to ‘g‘risida N izom “ tasdiqlangan. Pensiyalar to ‘lash sohasida Mustaqil davlatlar ham do‘stligi a'zosi bo‘lgan davlatlar o ‘rtasida 1992-yil 13-martda o‘zaro bitim tuzilgan b o ‘lib, bitim asosida bu sohadagi o ‘zaro ham korlik tartibga solinadi. Pensiyalar va ular qo'shib beriladigan ustama haqlardan soliq olinmasligi belgilangan. Yüklə 5,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|