Taqdimot mavzu

Hozirgi vaqtda standartlanishning nazariyasi prinstipi va metodlari tashkil qilinmoqda. Ishlab chiqarishda joriy qilishda quyidagi prinstiplarini aytish mumkin:

• Takrorlanish – shunday ob’ektlarki, jarayonlar faoliyat turi va umumiy xususiyatga ega bo’ladi.
• Shartliligi – standartlanishning qonun ishlab chiqarish xarakterlarini aniqlab beradi.
• Variantliligi – standartlash ob’ektiga kiradigan standart elementlarining xilma-xilligini minimum rastionalligini ta’minlaydi.
• Sistemaliligi – standartni element sistemasi deb qarab standart sistemasini tuzishni asosladi.
• O’zaro almashishliligi – buni texnikada joriy qilinadi. Biror qurilma yoki mashinada detalining biror o’zgarishsiz boshqa xuddi shunday detal bilan almashinishi.

• 1946-yil 14-oktyabrda Birlashgan millatlar tashkiloti standartlarni koordinastiyalash ko’mitasining kengashida standartizastiya bo’yicha xalqaro tashkilotni (ISO) tashkil etish qarori qabul qilinadi.
• ISO ning asosiy vazifasi xalqaro savdo sotiqqa va ilmiy-texnik progressiga ko’maklashish maqsadida xalqaro standartlarni ishlab chiqarish.
• Xalqaro standartizastiya o’lchash birliklari va terminologiyasidan tortib, hisoblash mashinasi va uchuvchi apparatlar xarakteristikasigacha o’z ichiga oladi.
• ISOning erishishlaridan biri MKS, SGS, MKGSS o’rniga xalqaro birliklar sistemasi SI sistemasining kiritilishidir.

Standartlarni uchta darajasini ajratadilar:

• Davlat standartlarini xalq xo’jaligini barcha korxonalarni, tashkilot va muassasalari qo’llashi shart. Bunaqa standartlarni asosan ommaviy va ko’p seriyali ishlab chiqariladigan mahsulotlarni, shuningdek tarmoqlararo ob’ektlarni me’yor, qoida, talab, tushunchalarini davlat standart markazi tasdiqlaydi, kuchga kiritadi, o’zgartiradi va bekor qiladi.
• Tarmoq standartlari va shu tarmoqni barcha korxona va muassasalari uchun, shuningdek uni mahsulotini ishlatadigan boshqa tarmoqlarni korxona va tashkilotlari uchun majburiy. Bu standartlarni tarmoqlarga qarashli Vazirliklar tasdiqlaydi, kuchga kiritadi, o’zgartiradi va bekor qiladi. Tarmoq standartlari davlat standartlarini rivojlantirishi yoki cheklashi mumkin, agarda oxirgilarni asosiy talablari buzilmagan bo’lsa.
• Korxona standartlari faqat ma’lum korxona uchun majburiy. Ularni faqat shu korxonada qo’llanadigan ob’ektlar ko’zda tutadilar.

• Standartlar bilan birga, standartlash sohasida ko’pgina sanoat tarmoqlarida keng qo’llanadigan me’yoriy-texnik hujjat bu texnik shartlar. Texnik shartlarda mahsulotga, uni ishlab chiqarishga va nazoratiga qo’yiladigan barcha talablar bo’lishi shart. Bu shartlarni to’qimachilik mahsulotlar uchun engil sanoat vazirligi tasdiqlaydi.
• Keyingi yillarda to’qimachilik mahsulotlari standartlash sohasida texnik tasvirlar keng qo’llanilyapti. Ularni bitta aniq mahsulot namunasi (modeli) uchun tuzadilar va shu turdagi mahsulotda davlat, tarmoq standarti yoki texnik shart bor bo’lsa. Texnik tasvirda mahsulot namunasi (modeli)ni ishlab chiqarish jarayonini ayrim parametrlariga talablar belgilanadi.