170
/ Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
Irak‟ta, Türklerin ve Türk bölgelerinin AraplaĢtırılması politikaları,
Saddam‟ın yönetimdeki etkinliğine paralel bir Ģekilde ivme kazanmıĢtır.
AraplaĢtırma hareketinin uygulandığı bölgelerin baĢında Kerkük gelmiĢtir.
Saddam Kerkük‟teki nüfus dengesini bozmak için giriĢimleri hızlandırınca,
binlerce Kerküklü yurt dıĢına kaçmak zorunda kalmıĢtır. Diğer taraftan
1950‟lerde okumak için Türkiye‟ye gelen Kerküklüler de Baas rejiminin
baskıları nedeniyle Irak‟a dönememiĢtir
49
.
Türklerin asimile edilerek bölgelerinin AraplaĢtırılması için 1980‟li
yıllardan itibaren çeĢitli yöntemlere baĢvurulmuĢtur. Mesela açık yerlerde
Türkçe konuĢmak yasaklanmıĢ ve telefonda kendi ailesiyle Türkçe konuĢanlar
cezalandırılmıĢtır
50
. Ayrıca, Türkçe isim taĢıyan birçok yerleĢim yerinin adı
Arapçaya çevrilmiĢtir
51
.
Kerkük ve çevre bölgelerdeki Türklerin yoğunluk ve etkilerini
azaltmak için, sadece Araplar istihdam için seçilmiĢtir. ĠĢ için baĢvuran
Türklerin hiçbiri kabul edilmemiĢtir. Hâlbuki daha önce, çalıĢanların % 80‟i
Türk idi
52
. Irak-Ġran SavaĢı süresince, Türk bölgelerine Arapların
yerleĢtirilmesine devam edilmiĢ ve bu amaçla 1984 ve 1986 yıllarında Devrim
Komuta Konseyi‟nin almıĢ olduğu kararlarla, nüfus kütüğünü Kerkük‟e
nakleden ve burada yerleĢen Araplara 10.000 Irak dinarı ve bedava arsalar
verilmiĢtir. Arapların Türk kızlarıyla evlenmeleri özendirilmiĢ ve teĢvik
edilmiĢ, iĢyeri açmak isteyenlere her türlü kredi kolaylığı sağlanmıĢtır. Bazı
Araplar da Kerkük‟teki petrol Ģirketlerinde istihdam edilmiĢlerdir. Buna
karĢın Türklere yönelik her türlü zulüm, sürgün, iĢkence ve idam sıradan hale
gelmiĢtir. Türklerin gayrimenkul ve ticari araç almaları ve Arap ortağı
olmadan iĢyeri açmaları yasaklanmıĢtır
53
.
49
Kamil Kucur-Abdullah Muratoğlu, “37 Yıl Sonra AteĢten Bir Kerkük Buldum”,
KardaĢlık, Y. 7, S. 25, Ocak-Mart 2005, s. 60.
50
“Irak Türklerinin…”, www.iraqiTurkman, E.T.: 29.11.2010.
51
Murat Eren, Körfez SavaĢı Sonrası Irak Türkleri, (HÜ. AĠĠTE, BasılmamıĢ Yüksek Lisans
Tezi), Ankara 2004, s. 76; “Irak Türklerinin…”, www.iraqiTurkman, E.T.: 29.11.2010.
52
Muhammed Shamsaddin Megalommatis, “Kerkuk-Capital City of Turkmeneli (Iraqi
Turkmenia) and The Pseudo-Kurdish Claims”,
www.Türkofiraq.org, E.T.: 28.11.2010.
53
Turan Silleli,, 1958‟den Günümüze Türkiye-Irak ĠliĢkileri, (Süleyman Demirel Üniv. SBE,
BasılmıĢ Yüksek Lisans Tezi), Isparta 2005, s. 103; B. Kürekçi,
a.g.t., s. 39; Yusuf Kendirli,
Irak‟taki Türkmenlerin Sosyo-Kültürel ve Siyasi Yapısının Ġncelenmesi, (Ġnönü Üniv. SBE,
BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Malatya 2007, s. 45.
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
/ 171
Güneye göç ettirilen Türkler, kendilerine ikamet imkânı ve iĢ sahası
bulamamıĢlardır. Kuzey bölgesine göç ettirilenler de aynı sıkıntılarla
karĢılaĢmıĢlardır. Bu nedenle çareyi Türkiye‟ye sığınma veya üçüncü bir ülkeye
gitmekte bulmuĢlardır. 11 Ocak 1986 tarih ve 42 No‟lu karar gereğince
Kerkük‟e güneyden getirilip yerleĢtirilen 2.726 Arap aileye arsa dağıtımı ile
ilgili 4/6410 Sayılı 4 Ağustos 1991 tarihli vali imzasıyla yayınlanan Kerkük
Belediye BaĢkanlığı‟nın bildirisi ile bu karar uygulamaya konmuĢtur. 3274
Sayılı 25 Eylül 1989 tarihli Irak resmî gazetelerinde yayımlanan 434 nolu 11
Eylül 1989 tarihli ve 459 sayılı 26 Temmuz 1987 tarihli CumhurbaĢkanı
kararnameleri ile bazı Türk yerleĢim bölgelerinin idari yönden baĢka Arap
illerine bağlanması kararlaĢtırılmıĢtır
54
.
Bağdat yönetimi, Ġran‟la savaĢın uzayıp gitmesini fırsat bilerek Türk
bölgelerinde farklı baskı yöntemlerine baĢvurmuĢtur. ÇeĢitli yerleĢim
yerlerinde yeni askeri tesisler kurulacağı gerekçesiyle Türk köyleri boĢaltılmıĢ
ve evler buldozerlerle yıkılmıĢtır. BoĢaltılan köylere ise Araplar
yerleĢtirilmiĢtir
55
. Örneğin Kerkük‟e yakın Bilava Köyü, askeri havaalanı
yapılacağı gerekçesiyle boĢaltılırken, bunun yakınında olan ve Araplarla
meskûn bulunan 30 Temmuz Köyü‟ne hiç dokunulmamıĢtır. Ayrıca, Badava,
Topzava,
Kümbetler,
Yaycı ve
Tokmaklı gibi Türk köylerinin sakinleri zorla
yerlerinden edilmiĢtir. Türk köyü BeĢir‟den 100‟e yakın genç idam edilip, köy
halkı da kamplara sürülmüĢtür. Bu Ģekilde sürgün edilen Türk köylülerinin
geride bıraktıkları evleri ya güneyden getirtilen Araplara verilmiĢ veya
yıktırılarak ortadan kaldırılmıĢtır.
Kerkük‟te Türklerin yoğunluğunu azaltmak için baĢka yollara da
baĢvurulmuĢtur. 600 metre geniĢliğindeki bir otoban inĢa edileceği
gerekçesiyle yaklaĢık 2.000 ev yıktırılmıĢtır. Bu arada Muhammediye Camii de
yerle bir edilmiĢtir. Daha sonra Tisin mahallesinde uluslararası bir tren
istasyonu inĢa edileceği ilan edilmiĢtir. ĠnĢaatın baĢlaması için Türk bölgesi
olan eski Tisin‟de, bölgenin geleneksel mimari karakteristiğini yansıtan 500
eski ev yıktırılmıĢtır. Yeni Tisin Mahallesi‟nde Türklere ait 1.000 eve el
konulmuĢtur. Evleri ellerinden alınan aileler, tekrar bu evleri satın almak için
para bulsalar dahi yeni evlerine sahip olamamıĢlardır. Çünkü Türklerin Türk
bölgelerinde taĢınmaz mal edinmeleri yasaklanmıĢtır. Bilinen husus ise,
54
Ziyat Köprülü, “Türkmenler ve Göç Nedenleri”, Kerkük, Y. 2, S. 4, Mayıs 1998, s. 18.
55
Bilal Niyazi ġimĢir, Türk-Irak ĠliĢkilerinde Türkmenler, Ankara 2005, s. 197.