178
/ Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
1993 yılları arasında KDP tarafından birkaç kez gümrük sınır kapısı
kapatılmıĢ, giriĢ çıkıĢlar Türklere yasaklanmıĢtır.
Saddam yönetimi 1992-93 yıllarında Irak‟ta Türk varlığını yok etmeye,
eritmeye, mal ve mülklerine el koymaya devam etmiĢtir. Bu katliama seyirci
kalan BM ve batılı ülkeler olayı görmezlikten gelerek dolaylı destek
olmuĢlardır. Bu baskılar neticesinde Türkiye‟ye sığınan Türklerden önemli bir
kısmı geri dönmeyerek, dünyanın dört bir yanına dağılmıĢlardır. Çünkü
Türklerin büyük çoğunluğu Güvenli Bölge ilan edilen 36. paralelin dıĢında
bırakılmıĢlardır
89
.
1.3.2. Sığınmacı Türkler
Bağdat yönetiminin giriĢtiği soykırımlar ve saldırılar neticesinde
Türkiye sınırına doğru kaçan Türk ve Kürt halklarına sığınma hakkı
verilmiĢtir. Bu kapsamda ve ilk etapta 15.000‟e yakın Iraklı Türk, Türkiye‟nin
ġemdinli ve Yüksekova bölgelerine yerleĢtirilmiĢtir. 7.000‟e yakın Türk de
Ġran‟a sığınmıĢtır
90
. Türkiye‟ye kabul edilenlerden 5.274 kiĢi 20 Ağustos 1991
tarihi itibariyle, Türk halkının yüksek yardım duyguları içinde Sivas-Kangal
Geçici YerleĢim Merkezi, Tatvan Mülteci Misafirhanesi, Kayseri-KuĢçu
YerleĢim Merkezi ve Silopi Hac Konaklama Tesisleri‟nde konuk
edilmiĢlerdir
91
.
1991 kitlesel göçünde Türkiye‟ye gelen Türklerin sayısının 25.000
civarında olduğu tahmin edilmektedir. Daha sonra, bunların büyük bir
bölümü geriye dönmüĢse de yaklaĢık 6.000 kiĢi Türkiye‟de kalmıĢtır.
YaĢanan
insanlık dramı karĢısında, Türk halkı, ayrım yapmadan gelenlerle ekmeğini
paylaĢmıĢ, Türk ordusu, kurduğu çadırlarda mültecilerin barınma ve sağlık
ihtiyaçlarına cevap vermiĢtir
92
.
Ancak, sığınmacılarla ilgili yasal hükümlerin yeterli olmamasından
dolayı sığınmacı Türkmenler Türkiye‟de ciddi sorunlarla karĢı karĢıya
kalmıĢlardır. Zira olayın üzerinden bir yıl geçmesine rağmen henüz
statülerinin belli olmaması, verilen 6 aylık oturumdan sonra ikamet izinlerinin
AĠĠTE, BasılmıĢ Doktora Tezi), Ġzmir 2009, s. 88.
89
ġ. Küzeci, a.g.e., s. 192.
90
B. N. ġimĢir, a.g.e., s. 208; ġ. Küzeci, a.g.e., s. 109.
91
Harp Akademileri Komutanlığı, Türkiye-Irak…, s. 154.
92
Hasan, Özmen, “Türkmen Halkları ve Türklerin Statüsü”, Misak-ı Millî ve Türk DıĢ
Politikası‟nda Musul, Kerkük ve Erbil Meselesi Sempozyumu, 28 Ocak 1997-Konya, Ankara 1998,
s. 73; E. Tok, a.g.t., s. 62.
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
/ 179
uzatılmaması, ayrıca hiç ikamet alamayanlar bulunması önemli sıkıntılara
neden olmuĢtur
93
.
Türkiye‟den iskân izni almaya, mülteci statüsünde kabule, çalıĢma
müsaadesi teminine uğraĢan Türkler birçok zorlukla karĢılaĢmıĢ, bir kısmı
vize, pasaport, oturum ve iĢ izninin olmaması gibi sebeplerle gözaltına alınıp,
periĢan olmuĢtur
94
. Böylece Türkiye‟ye sığınan Irak Türklerinin dramı devam
etmiĢ ve pek çoğu bu sebeplerden dolayı Irak‟a geri dönmüĢtür
95
. Bu Türkler
son çare olarak BMMYK‟ya baĢvurarak, Yüksek Komiserliğin Türk
makamlarıyla olan iliĢkilerine aracı olmasını, mülteci statülerinin kabulünü ve
gerekirse üçüncü bir ülkeye gönderilmelerini talep etmiĢlerdir. Çünkü Türkiye
izinlerinin bitiminde bu insanlar sınır kapısına götürülüp Irak makamlarına
teslim edilmeye kalkıĢılmıĢtır
96
.
Türkiye‟ye iltica edip de periĢan olan binlerce Kerküklünün ne
ikametleri, ne pasaportları ne de çalıĢma müsaadeleri olmuĢtur. Saddam‟ın
Ģerrinden kaçtıkları için yanlarında paralarını dahi getirememiĢlerdir.
TBMM‟ye, BaĢbakan‟a, EGM‟ye yaptıkları baĢvurulardan da bir sonuç
alamamıĢlardır. Zaman zaman yapılan emniyet taramalarında kimlik
gösteremedikleri için karakollara götürülmüĢ, günlerce gözaltında tutulmuĢ ve
sonra yine kimliksiz toplumun arasına salınmıĢlardır. Bunların arasında
doktor, mühendis, ekonomist, hukukçu, Avrupa‟da veya Amerika‟da öğrenim
görmüĢ meslek sahipleri de yer almıĢtır
97
.
Harita 1‟deki verilere göre; 1990 yılı Türkiye‟sinde zaten bir hayli
Iraklı yaĢamaktaydı. Özellikle Ġstanbul, Mardin, Diyarbakır ve MuĢ gibi illerde
1.000 kiĢiden fazla Iraklı tespit edilmiĢtir. Bunun haricinde Ankara, Ġzmir ve
NevĢehir‟deki Iraklıların sayısı da normal seviyenin üzerindedir.
Haritada dikkat çeken husus; Irak doğumluların bulunmadığı Ģehir
neredeyse yok gibidir. Iraklı sığınmacıların Türkiye‟nin dört bir tarafına
dağıldıkları görülmektedir. Ayrıca Iraklı göçmenler Mardin-Diyarbakır-MuĢ
hattında adeta bir koridor oluĢturarak yerleĢmiĢlerdir. Hatay, Antalya ve
Bursa illerinde 50-100 kiĢilik Iraklı göçmene rastlanmıĢtır. Buna karĢılık 10
93
Z. Köprülü, “Türkmen Mültecilerin…”, s. 16.
94
“MCP Genel BaĢkan Yardımcısı ġevket Yahnici‟nin Türk Basınına Verdiği Demeç”,
Kerkük, Y. 2, S. 8, Nisan 1992, s. 26.
95
“MCP Genel…”, s. 26.
96
“MCP Genel…”, s. 26.
97
Ömer Öztürkmen, “Göçmen Kerküklülerin Dramı”, Kerkük, Y. 2, S. 8, Nisan 1992, s.
25-26.