174
/ Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
Devlet dairelerine iĢleri düĢen Türkler, devamlı hakaret ve
aĢağılanmaya maruz kalmıĢ, haklarını aramaya kalkıĢanlar hiçbir zaman
dertten kurtulamamıĢtır. Haksızlığa uğrayan Türkleri savunmaya çalıĢan
avukatlar bile takibata maruz kalmıĢ ve bazen de mesleklerinden olmuĢlardır.
Birçok avukat Türklerin haklarını savundukları için ülkeyi terk etmeye
mecbur edilmiĢtir. Devlet politikası haline getirilen bu baskı ve zulümler
neticesinde Irak‟ta yaĢamak, Türkler için adeta imkânsız hale gelmiĢ, yüzlerce
Türk ailesi, bin yıllık ecdat topraklarını terk ederek ve ölümü göze alarak,
baĢka diyarlara göç etmiĢtir
66
. Çoğu zaman sonu ölüm ve sefaletle sonuçlanan
bu göç macerasının ilk durağı Türkiye olmuĢtur.
Ülkede Türk varlığını yok etmek için uygulanan yoğun asimilasyon
politikaları giderek etnik temizlik boyutuna varmıĢtır. Sadece Kerkük‟ten
uzaklaĢtırılan Türklerin sayısı 2002 yılında 1.000 aileyi aĢmıĢtır. Bunların
yerine Arap aileler yerleĢtirilmiĢtir
67
. Kuzeyde güvenli bölgeye göç ettirilen
Türkler de son derece zor Ģartlar altında yaĢamıĢtır. Aileler, can güvenliği ve
barınabilecekleri bir yer bulabilmek ümidi ile yasa dıĢı yollardan sığınmacı
kabul eden ülkelere gitmek için teĢebbüste bulunmuĢ ve bunun sonucunda
birçoğu hayatını kaybetmiĢtir
68
.
Eğitim amacıyla gelen Türk gençlerin Türkiye‟de kalıcı yerleĢime
geçiĢinde, Irak‟ta siyasi baskıların artması ve 1980‟de Ġran-Irak SavaĢı‟nın
baĢlaması etkili olmuĢtur. Ġstanbul‟da yaĢayan Türklerden pek çoğu, 2003‟te
Saddam Hüseyin‟in devrilmesine kadar devam eden baskı ve savaĢ dönemi
süresince ailelerini ziyaret edememiĢlerdir. 1990‟lı yılların baĢlarında gelerek
Ġstanbul‟a yerleĢen Türkmenler; Türk toplumuna etnik ve kültürel yakınlıkları,
yüksek eğitim seviyeleri, meslek sahibi olmaları ve rahatlıkla vatandaĢlık
edinebilmeleri sayesinde sorunsuzca adapte olmuĢlardır. Ġstanbul‟da uzun
süredir yaĢayan, çoğu Türk vatandaĢlığına geçmiĢ bu kiĢiler, giderek Türk orta
sınıf yaĢam tarzını benimsemiĢ ve Türklerin Ġstanbul‟daki geleneksel yerleĢim
gölgeleri olan Fatih, Aksaray, Fındıkzade dıĢında yeni mahallelere taĢınmaya
baĢlamıĢlardır. Kadıköy‟den Kartal‟a, Bakırköy‟den Sarıyer‟e kadar çeĢitli
semtlerde oturan bu kesmin, iç göçle Anadolu‟dan Ġstanbul‟a gelmiĢ
gruplardan çok fazla bir farkı yoktur
69
.
66
Ġ. Kerkük, “Ġnsan Hakları…”, s. 122-123.
67
Bilim AraĢtırma Vakfı, a.g.e., s. 66.
68
Bilim AraĢtırma Vakfı, a.g.e., s. 68.
69
Didem DanıĢ, “Iraklı Göçmenler”, ĠstanbullaĢmak: Olgular, Sorunsallar, Metaforlar, (Haz.:
Pelin DerviĢ vd.), Ġstanbul 2009, s. 120.
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
/ 175
1.3.1. Türk YerleĢim Bölgelerinde Katliamlar ve Göçler
Kerkük sadece Saddam‟ın AraplaĢtırmak istediği bir bölge değildir.
Aynı zamanda Kürtlerin de ele geçirmeye çalıĢtıkları verimli ve zengin bir
coğrafyadır. Kerkük‟ü ele geçirmek isteyen Kürt peĢmergeler, 18 Mart 1991
günü Kerkük‟ü iĢgal ederek hükümet güçlerini Ģehirden çıkarmıĢlardır.
Böylece karĢılarında duracak asker ve polis gücü kalmamıĢtır. Bunun üzerine
bir hafta süreyle yağma, kundaklama, yangın ve saldırılar yaĢanmıĢtır
70
. ġehri
alt üst eden peĢmergeler öncelikle Kerkük nüfus dairesi ile tapu dairesini ve
diğer resmi binaları ateĢe vermiĢ ve birçok sahipsiz ev, bina ve iĢ yeri
yağmalanarak talan edilmiĢtir
71
.
Irak ordu birlikleri, Irak-Ġran SavaĢı‟nda kendilerine ihanet ettiklerini
düĢündükleri Kürtleri cezalandırmak için harekete geçmiĢ, Türklerin önemli
bir ilçesi olan Tazehurmatu‟ya girmiĢ ve olaylarla ilgisi olmayan, halkı rastgele
kurĢuna dizerek “Türk‟ün binlerce yıllık izlerini silmek üzere” tarihi Türk
eserlerini yıkmıĢlardır
72
. Daha sonra, 26 Mart 1991 tarihinde Kürt asilerini
imha etmek gerekçesiyle Kerkük Ģehrini topa tutmuĢlardır. Ġki koldan sivil ve
silahsız halkın üzerine yürüyen birlikler geliĢigüzel ateĢ açmıĢtır. Rastgele
dövülen Ģehrin ateĢ altında kaldığını gören Kerkük halkı, can kaygısıyla ve
panik içinde toplu halde göçe baĢlamıĢtır. Yüzlerce aile Kerkük‟ü terk etmiĢ,
kuzeye doğru kaçarak Erbil‟e, oradan da Türk sınırına doğru ilerleyip
Türkiye‟ye sığınmayı hedeflemiĢlerdir
73
.
Amerikan DıĢiĢleri Bakanlığı, Saddam Hüseyin‟in yerleĢim birimlerine
karĢı giriĢtiği kıyımı uydudan belgeleyerek, bu konuda geniĢ bir rapor
hazırlamıĢtır. Bu rapora göre, Saddam Hüseyin Kerkük‟teki 3.000‟den fazla
Kürt ve Türk köyünü yerle bir ederek halkı göç etmeye zorlamıĢtır
74
.
Kerkük‟e 27 Mart‟ta giren Saddam kuvvetleri Ģehri kontrol altına
aldıktan sonra, kuzeye yönelmiĢ ve Kerkük‟ten kuzeye doğru kaçıĢan sivil
halk kitlelerinin peĢine düĢmüĢtür. Bu masum insanları karadan kovalayan
70
Suphi Saatçi, Altunköprü, Irak Türkleri Kültür ve YardımlaĢma Derneği, Ankara 2004, s.
40.
71
S. Saatçi, Hasretin Adı…, s. 22.
72
ġemsettin Küzeci, Kerkük Soykırımları 1920-2003, Ankara 2004, s. 186.
73
B. N. ġimĢir, a.g.e., s. 207.
74
SavaĢ Süzal, “Saddam Depremi”, Sabah, 16 Eylül 1999.