Tasdiqla yman

Xl-Yangi mavzu bayoni:
Yer 
po‘sti yuza qismidagi tog‘ jinslarining g‘ovak, b o ‘shliq va 
yoriqlaridagi suvlar 
yer osti suvlari 
deyiladi. Yer osti suvlari hosil 
bo‘lishi uchun quruqlikka yetarli miqdorda yog‘in (qor, yomg‘ir) yog‘ib 
turishi va yuzadagi tog‘ jinslari suvni chuqurga o ‘tkazib yuboradigan 
darajada g£ovak b o iish i zarur. Suvning yerga tez yoki sekin shimili- 
shi tog4 jinslarining g‘ovaklik darajasiga b o g iiq . M asalan, shag‘al, 
qum suvni yaxshi o‘tkazadi. Shuning uchun shag‘al, yirik qum, qum 
suvni o‘tkazuvchi jinslar 
deyiladi.
G ra n it, o h a k to sh , qu m tosh, gil singari jin s la r suvni yaxshi 
o‘tkazmaydi. Shunga ko‘ra ular 
suvni o‘tkazmaydigan jinslar 
deb ata- 
ladi. Yer po‘stining yuza qismidagi tog‘ jinslari qatlam-qatlam bo‘lib 
yotganligidan yer osti suvlari ham qatlamlar hosil qiladi. G ‘ovaklik- 
larida suv bo ‘lgan qatlamlar 
suvli qatlamlar 
deyiladi.
Ikkita suv o ‘tkazmaydigan qatlam orasida joylashgan suvli qat-

---

lam suvi 
qatlamlar orasidagi suv 
deb ataladi. Bu qatlamga suv maz- 
kur qatlam yer yuzasiga chiqqan joylardan kiradi. Agar tog‘ jinslari 
qatlamlari tovoq shaklida bo‘lsa, yer osti suvlari bosimli bo‘ladi. 
Bunday joylarda burgc qudug‘idan suv favvora hosil qilib, otilib 
chiqadi. Bunday quduqlar 
artezian quduqlar 
deyiladi (40- rasm).
Yer yuzasidagi g‘ovak jinslar orasidagi suvlar 
grunt suvi 
deb ata­
ladi. G runt suvlari sathi qish va bahorda qor erib, yomg‘ir ko‘p 
yog‘ib turganligi sababli yuqori bo‘ladi. Yozda, kuz boshida esa 
pasayib qoladi.
Grunt suvlari tog‘ jinslaridagi g‘ovaklar orqali past tomonga asta- 
sekin siljiydi (oqadi). Ular jarlarda, daryo vodiylarida, pastliklarida 
yer yuzasiga chiqib, buloqlami hosil qiladi (41- rasm).
Hozirgi vaqtda, qishloqlarda, ayniqsa, choilarda juda ko‘p quduq­
lar qazilgan. Ulaming suvi aholi, sanoat korxonalari va xo'jaliklar 
ehtiyojlariga sarflanadi. Yer osti suvlari miqdori chegaralangan. Shu- 
ning uchun ularni tejab, isrof qilmasdan sarflashimiz zarur.
Dunyoning ayrim joylarida tarkibida turli tuzlar, gazlar va boshqa 
mineral moddalar erigan yer osti suvlari mavjud. Ular