Tasdiqla yman

XI-Yangi mavzu bayoni :
O'zbekiston okean va dengizlardan uzoqda, Yevrosiyo materigining ichki 
qismida joylashganligi tufayli kontinental iqlimga ega. Kontinental iqlimning 
olziga xos xususiyatlari quyidagilardan iborat: osmon nihoyatda ochiq va 
quvoshli; harorat nihoyatda yuqori, yillik yog‘in miqdori kam, aksincha, 
mumkin boMgan (potensial) bugManish katta; yoz uzoq vaqt davom etib, 
jazirama issiq, qish esa shu geografik kenglik uchun birmuncha sovuq; yillik va 
sutkalik haroratning farqi katta. 0 ‘zbekiston iqlimining bu xususiyatlari, eng 
awalo, iqlim hosil qiluvchi omillarga bog‘liq.
Iqlim hosil qiluvchi omillar. 0 ‘zbekiston iqlimining vujudga kelishida uning 
geografik o‘rni va u bilan bog‘liq quyosh radiatsiyasi; atmosfera sirkulatsiyasi; 
relyefi; yer yuzasining holati (yer yuzasi nimalar bilan qoplanganligi) va 
kishilaming xo‘jalik faoliyati (antropogen) ta’sir etadi.
0 ‘zbekiston geografik o ‘rniga ko‘ra ancha janubiy kengliklarda joylashgan. 
Shu sababli quyosh uni uzoq vaqt yoritib va isitib turadi. Lekin 0 ‘zbekiston 
hududi shimoldan janubga 
925 
km cho'zilganligi tufayli quyoshning nuri 
uning hamma qismida bir xil tushmaydi. Agar shimoliy qismiga yozda 
(22-

---

iyunda) quyosh 71 — 72° burchak hosil qilib tushsa, janubida 76° ni tash- 
kil etadi. Binobarin, shim olda quyosh yiliga 2500 — 2800 soat nur sochib 
tursa, janubda 3000 — 3100 soat nur sochib turadi. Shu sababli 0 ‘zbekis- 
tonni «serquyosh o ‘lka» deb yuritiladi. O 'zbekistonda yil davomida har bir 
sm2 yuza Quyoshdan shim olda 130, janubda 160 kkal radiatsiya (issiqlik 
energiyasi) oladi.
Yil fasllari. 
O'zbekistonda yil fasllari shu geografik kenglikda joylashgan 
boshqa hududlardan farq qiladi. Taqvim bo‘yicha yil fasllari uch oydan to‘rt 
fasl davom etsa-da, respublikam iz serquyoshdir. Quyosh uzoq vaqt 
yoritib, isitib turishi natijasida yoz uzoq vaqt davom etadi va qishi qisqadir
Qish. O'zbekistonda qish shu kengliklarda joylashgan 0 ‘rta dengiz atrofidagi 
hududlarga nisbatan sovuq. Qishda ob-havo tez-tez o ‘zgarib turadi, havo 
ko‘pincha ochiq bo‘ladi va sovuq kunlar b a’zan iliq bulutli va yog'inli kunlar 
bilan almashinib turadi. Qishda yillik yog'inning 20 — 40 foizi tushadi. Qish 
dekabr oyining ikkinchi yarmidan boshlanadi. Qishda eng sovuq kunlar «qish 
chillasi» (26 dekabrdan 5 fevralgacha, 40 kun) da sodir b o iad i. Chunki bu 
davrda hududga Arktika va Sibir sovuq havolari ko‘proq yetib kelib, turib qoladi.
Bahor. 
Taqvim bo‘yicha bahor mart, aprel va may oylari hisoblansa-da, 
aslida fevral oyidan, o‘rtacha sutkalik harorat +5°C dan oshganda boshlanadi. 
Bahorda ob-havo tez-tez o ‘zgarib turadi, goh isib, goh soviydi, yog‘in ko‘p 
(o'rtacha yillik yoginning 40 foizi) tushadi. Ba'zan yog‘in jala tariqasida 
yog‘ib, tog‘ va tog‘ etaklarida selni vujudga keltiradi.