Tasdiqlayma n

Amaliy mashgulotlarni nomi qisqacha mazmuni
soat
III – semestr
1	Havodagi chang aralashmalarning portlash chegarasini aniqlash	1
2	Xavfli hududlarda portlash o’chog’ini aniqlash.	1
3	Yonilg’i va yuqori bosimli gazli aralashmalarning portlash xavfini aniqlash.	1
4	Yuqori bosimli sig’im idishlarni portlash xavfini hisoblash	1
5	Yong’inga qarshi suv ta’minotini hisoblash.	1
6	Yong‘inni oldini olishda chaqmoq qaytargichning hisobi.	1
7	1-Joriy baholash. Bajarilgan ishlarni baholash	1
8	Yong‘in o‘chirishda binoda elektr qurilmani blokirovka qurilmasini qadam kuchlanishini xisobi.Qisqa tutashuv natijasida elektr qurlimaning yong‘inga bardoshlilik hisobi.	1
9	Binolarda yong‘in sodir bo‘lganda evakuatsiya vaqtini aniqlash.	1
10	Evakuatsiya qilish avtozinapoyani tushirish tezligini xisobi.	1
11	Avtomatik yong‘in haqida xabar beruvchi qurilmalarni o‘rnatish xisobi.	1
12	Yonuvchi materiallarning yong‘in bosimi va binolarning funksional vazifasiga ko‘ra yong‘in rivojlanishi xavfi darajasiga ko‘ra xonalarning toifalanishi.	1
13	Ishlab chiqarishda qo’llaniladigan modda va materiallarning o’z-o’zidan yonish shart-sharoitlarini va uni tavsiflovchi ko‘rsatkichlarni o‘rganish.	1
14	2-Joriy baholash. Bajarilgan ishlarni baholash	1
15	Yakuniy baholash	1
JAMI: 15-soat

“Yong‘in-portlash xavfsizligi” fani bo‘yicha laboratoriya mashg‘ulotlarining kalendar tematik rejasi:

№	Laboratoriya mashg‘ulotlarni nomi qisqacha mazmuni	soat
III – semestr
1	Yonuvchi suyuqliklarning o‘t olish haroratini aniqlash.	2
2	Iqtisodiyot tarmoqlarida chang moddalarini aniqlash. (oslansevaniya)	2
3	Yengil alangalanuvchi suyuqliklarning yonish va portlash xususiyatini aniqlash.	2
4	Elektr jihozlarini yerga ulashni aniqlash.	2
5	1-Joriy baholash. Bajarilgan ishlarni baholash	1
6	Avtomatik yong‘indan darak beruvchi ogohlantiruvchi qurilmalar. Birlamchi o‘t o‘chirish vositalarini.	2
7	Xavfli ishlab chiqrish obyektini o‘chirishda yonish maydoniga qarab kuch va vositalarni aniqlash.	1
8	Yong‘in o‘chirishda bino inshootlarning asosiy konstruktiv elementlarning yong‘inga bardoshlilik darajasini aniqlash.	1
9	2-Joriy baholash. Bajarilgan ishlarni baholash	1
10	Yakuniy baholash	1
JAMI: 15-soat

MUSTAQIL TALIM

1	O‘zbekiston Respublikasining yong‘in va portlash xavfsizligi bo‘yicha meyoriy hujjatlari talablarini o‘rganish (Yong‘in xavfsizligi to‘g‘risidagi qonun va boshqa).	3
2	Qo‘llaniladigan modda va materiallarning yonish va portlashga bo‘lgan xossalarini, hamda ularni tavsiflovchi ko‘rsatkichlarni o‘rganish.	3
3	Ishlab chiqarishda qo‘llaniladigan zamonaviy texnologiyalarning yonish va portlash xavfsizligi bo‘yicha kategoriyalarga bo‘linishini o‘rganish.	3
4	Korxonalarining yonish va portlash xavflarini bashorat qilish uslublarini o‘rganish.	3
5	Yonish jarayonining turlarini va yonishda yuzaga keladigan fizik-kimyoviy jarayonlarni o‘rganish.	3
6	Ishlab chiqarishda qo‘llaniladigan modda va materiallarning o‘z-o‘zidan alangalanish shart-sharoitlarini va uni tavsiflovchi ko‘rsatkichlarni o‘rganish.	3
7	Ishlab chiqarishda qo‘llaniladigan modda va materiallarning o‘z-o‘zidan yonish shart-sharoitlarini va uni tavsiflovchi ko‘rsatkichlarni o‘rganish.	3
8	Modda va materiallarning yonish va portlashga xavfliligining temperaturaga, bosimga va boshqa omillarga bog‘liqligini o‘rganish.	3
9	Gazsimon moddalarning yonish va portlash xususiyatlari	3
10	Changlaming yonishi va portlash xususiyatlari.	3
11	Qattiq, moddalarning yonish va yong‘ingga xavflilik xususiyatlari	3
12	Yong‘in xavfsizligini ta’minlash sohasida davlat siyosati.	3
13	Muxandis-texnik xodimlar, ishchi va xizmatchilarni yong‘in xavfsizligi chora-tadbirlarini qo‘llashga o‘rgatish.	3
14	Yong‘inga qarshi yo‘riqnoma va yong‘in-texnik minimumi.	3
15	Yong‘inga qarshi kurash xizmatini tashikil qilish.	3
16	Bino va inshootlarda yong‘in xavfsizligini ta‘minlash.	3
17	Yong‘inni oldini olishga qaratilgan chora-tadbirlar.	3
18	Sanoat korxonalarining yong‘inga va portlashga xavfi bo‘yicha toifalari.	3
19	Bino qurilmalarining o’tga chidamliligi.	4
20	Binolarni loyihalash va konstruktiv yechim qabul qilishda yong‘in xavfsizligini ta’minlash.	4
21	Sanoat korxonalarini loyihalash va qurishda yong‘inga qarshi kurash tadbirlari.	4
22	Sanoat korxonasi hududini zonalarga ajratish.	4
Jami		70 soat

Interfaol opqitish usullari (Activity)

Amaliy mashgpulotlarda interfaol opqitish usullari qopllaniladi. Bu usullar talabalarda jamoada ishlash, kasbga oid mustaqil va tanqidiy fikrlash, muloqot madaniyati va xulosa chiqarish konikmalarini shakllantiradi. Quyida fan xususiyatlariga xos bapzi usullar bayon etilgan.

1. 
   «Tushunchalar tahlili» usuli. Talabalar tushunchalarni dastlab yakka tarzda va keyin jamoada muhokama qilishadi. Opqituvchi jamoaning fikrini yopnaltirib turadi va oxirida ekranga atamalarning izohini chiqaradi. Talabalar opz fikrlarini taqqoslashadi, baholashadi va bilimlarini mustahkamlashadi.
   
2. 
   «Zinama-zina» usuli. Talabalar mavzu boyicha yakka tarzda fikrini grafik ifoda etishadi, keyin guruhda muhokama etishadi. Guruhlar taqdimoti optkaziladi va grafik materiallar doskaga mantiqiy pogponalar tarzida ilib boriladi.
   
3. 
   “Charxpalak” usuli. Kichik guruhlar opz tarqatma materiallaridagi vazifani bajarib, charxpalak aylanishi bopylab birbiriga uzatishadi, har bir guruh boshqalarning ishiga tuzatish kiritadi va oxirida opzlariga qaytib keladi. Guruhlar opz ishini tuzatishlar bilan takomillashtirgan holda taqdimot qilishadi.
   
4. 
   «Bumerang» usuli. Talaba bajargan ishini avval opz kichik guruhida, keyin boshqa kichik guruhda muhokama qiladi, sopng yana opz guruhiga qaytib kelib umumlashtiradi. Oxirida guruhlar taqdimoti optkaziladi.
   
5. 
   «Rezyume» usuli. Kichik guruhlarda muammolar oprganilib, tahlil qilinadi va xulosa yozma ifoda etiladi. Taqdimotda xulosa koprsatilmaydi, boshqa talabalarning taqdimotga nisbatan fikrlari hisobga olinib yangi xulosa shakllantiriladi va avvalgi yozma xulosa bilan taqqoslanadi.
   
6. 
   «Muammo» usuli. Dastlab muammoli videolavha koprsatiladi. Kichik guruhlar namoyish vaqtida muammolarni qayd qilib borishadi. Keyin ularning yechimlarni opzaro almashishadi va tuzatish kiritishadi. Oxirida muammo boyicha jamoaning xulosasi shakllantiriladi.
   
7. 
   «Labirint» usuli. Opqituvchi murakkab vaziyatni bayon qiladi va jamoa boplib undan chiqish yopli topiladi. Keyin kichik guruhlarda boshqa muammoli vaziyatlar oprganiladi va taqdimot optkaziladi.
   
8. 
   FSMU usuli. Talabadan opz fikrini quyidagi tartibda ifodalash talab qilinadi: F - fikrini bayon qilish; S – fikriga sabab koprsatish; M – sababni asoslovchi misol keltirish; U - fikrini umumlashtirish.
   
9. 
   «Muloqot» usuli. Kichik guruhlarda alohida mavzular oprganiladi va turli materiallar (video, foto, sxema, ilmiy dalillar) tayyorlanadi. Keyin kichik guruhlar ORTAsida muloqot boplib optadi. Opqituvchi kichik guruhlarning fikrlarini maqsadli yopnaltirib boradi va oxirida opz munosabatini bildiradi.
   

Mustaqil talim shakllari

Talabalarning mustaqil talimi har bir modul boyicha opqituvchi rahbarligida (OpRTMI) va mustaqil tarzda (TMI) quyidagi shakllar orqali amalga oshiriladi.

Talabaning mustaqil ishlari (TMI)

Ushbu mustaqil ish shakllariga opqituvchi tomonidan hech qanday koprsatma berilmaydi va baholanmaydi, balki talabaning opzi qiziqishlaridan kelib chiqib ularni amalga oshiradi. Fanni opqitishda quyidagi TMI shakllari qopllaniladi.

Talabaning mustaqil ish mashgpulotlari hajmi

T.r.	TMI shakllari va mazmuni	soat
1.	Research. Talabalar internetdan va boshqa manbalardan mustaqil ravishda maplumot izlashadi va tarqatma materiallarni oprganishadi. Har bir Maruza boyicha kamida 2 soat shugʻullanish maqsadga muvofiq.
2.	Forum. Talabalar fan mashgʻulotlari boyicha topshiriqlarni bajarish mobaynida masofaviy talim platformasida opzaro muloqot qilishadi. Bu jarayon uchun vaqt sarfi masofaviy talim platformasida qayd qilib boriladi.
3.	FAQ (kopp beriladigan savollar forumi). Talaba oʻz muammosi boyicha maslahat olish uchun masofaviy talim platformasida maslahat tizimiga (glossariyga) yoki opqituvchiga murojaat qiladi. Bu jarayon uchun vaqt sarfi masofaviy talim platformasida qayd qilib boriladi.
4.	Test. Talaba har bir modul yakunida oʻz bilimlarini mustahkamlash uchun masofaviy talim platformasiga amaliy ishini joylaydi. Bu jarayon uchun vaqt sarfi masofaviy talim platformasida qayd qilib boriladi.
	Jami semester uchun 70 soat	70

Talabalar bilimini baholash

Oraliq nazoratlar. Oraliq nazoratlar semestrda 1 marta oʻquv mashgʻulotlari davomida oʻtkaziladi va talabalarning bajargan ishlari amaliy ish shaklida jamlanib tahlil qilib baholanadi. Talabaning darslardagi faolligi va ishtirokiga umumiy 10 ball qoʻyiladi. Umumiy hisobda oraliq nazorat topshiriqlari 100 ballik tizimda baholanadi.

Talabaning oraliq nazorat boyicha ozlashtirgan ballari quyidagi jadval asosida kredit ballariga va harfli tizimga ogiriladi.

	Harfli tizimdagi baho	Ballarning raqamli ekvivalenti	Foiz ko’rsatkichi	An’anaviy usuldagi baho
	A	4,0	95-100	A’lo
	A–	3,67	90-94
	V+	3,33	85-89	Yaxshi
	V	3,0	80-84
	V–	2,67	75-79
	S+	2,33	70-74
	S	2,0	65-69	Qoniqarli
	S–	1,67	60-64
	D+	1.33	55-59	Qoniqarsiz
	D	1,0	50-54
	F	0	0-49

Ozbekiston Respublikasi Oliy va orta maxsus talim vazirining 2018 yil 9-avgustdagi 19-2018-sonli buyrugpiga ilova qilingan “Oliy talim muassasalarida talabalar bilimini nazorat qilish baholash tizimi togrisidagi nizom”ga muvofiq oraliq nazoratda fan boyicha A-S darajasiga erishgan talabalar yakuniy nazoratga qoyiladi.

Yakuniy nazorat (chiqish nazorati).

Yakuniy nazorat amaliy ish shaklida otkaziladi. Yakuniy nazorat amaliy ish bajarish korinishida baholanadi.Talabaning yakuniy nazoratdagi ozlashtirishi 100 ballik tizimda baholanadi va yuqoridagi jadval asosida uning baholash korsatkichi aniqlanadi.

Yakuniy nazorat bahosi fan boyicha ozlashtirish korsatkichini belgilaydi.

FOYDALANILADIGAN ADABIYOTLAR ROYHATI
Asosiy adabiyotlar
1. Literature Review and Research Plan. Antifreeze Solutions in Home Fire Sprinkler Systems. Copyright Fire Protection Research Foundation June 2010

2. Xudoyev A.E. taxriri ostida. Yong‘in xavfsizligi. 2- nashri. -T.: Uz.R. IIV Yong‘in xavfsizligi oliy texnik maktabi. 2007. - 722 b.

3. Yuldashev O.R. Mehnat muhofazasi maxsus kursi. Darslik.-T.: “Tafakkur-Bo’stoni”, 2015. - 336 b.

4. Yuldashev O.R. va boshqalar. Hayot faoliyati xavfsizligi. Darslik.-T.: “Toshkent-Iqtisodiyot”, 2014.

5. Narziyev Sh.M., Kurbonov Sh.X. Hayot faoliyati xavfsizligi. O’quv qo’llanma–T.:“Yangi nashr”, 2019.– 234 b.

6. G’ulomova G.M. Yong’in va yonish-portlash xavfsizligi. O’quv qo’llanma–T.:“Tafakkur tomchilar”, 2021.– 240 b.

Qо‘shimcha adabiyotlar

7. Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016 yil yakunlari va 2017 yil istiqbollariga bag‘ishlangan majlisidagi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining nutqi. // “Xalq so‘zi” gazetasi. 2017 y., 16 yanvar, №11.

8. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. - T.: O‘zbekiston, 2017. - 46 б.

9. “Yong‘in xavfsizligi to‘g‘risida”gi qonun. O‘zbekiston Respublikasining qonun xujjatlari to‘plami. -T.: 2009 y., 40-son.

10. Azimov X.A. Bino va inshootlarda yong‘in xavfsizligi. O‘quv qo‘llanma. - T.: TAQI, 2004.

11. Shomirzayev X.X. Теория просесов горения.-Tashkent: TDTU, 2004.

12. Kudratov A. va b. Hayotiy faoliyat xavfsizligi. Ma’ruza kursi.-T.: “Aloqachi”, 2005. -355 b.

13. Юлдашев О.Р., Гуломова Г.М., Нарзиев Ш.М. Методические руководство для проведения лабороторных работ по предмету Пожарная безопасность.-Т.: ТДТУ-2015.

14. Yuldashev O.R., G‘ulomova G.M., Raxmatova D.M. Yong‘in xavfsizligi asoslari. Uslubiy qo‘llanma.-T.: TDTU, 2015.

15. G‘ulomova G.M., Narziev Sh.M., Ilxamov Ye.Ye. Bino va inshootlar xavfsizligi. Uslubiy qo‘llanma.-T.: TIMI, 2015.

Axborot manbalar

16. www.gov.uz - O‘zbekiston Respublikasi xukumat portali.

17.www.lex.uz - O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi.

18. www.ziyonet.uz - O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi.

19. www.stat.uz - O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi.