Tasdiqlayman” Koson 2-son kasb-hunar maktabi direktori I. M. Karimov

E=q/4πε₀R²
Bunga ko‘ra shar sirtidan uzoqlashgan sari maydon kuchlanganligi masofa kvadratiga teskari proporsional ravishda kamayib boradi (7.5-c rasm).Elektr maydon kuchlanganligi maydon hosil qiluvchi zaryad joylashgan muhitning xossalariga bog‘liq. Qarama-qarshi ishorada zaryadlangan ikkita plastina oralig‘iga dielektrik kiritilgan holni qaraylik (7.6-rasm).Dielektrikda erkin elektronlar juda kam. Asosiy elektronlar atom elektron qobigida joylashadi. Plastinadagi elektr zaryadlarining maydoni ta’sirida elektron qobiq deformatsiyalanadi. Natijada atomdagi musbat va manfi y zaryadlarning markazlari ustma-ust tushmaydi. Bu hodisaga dielektrikning qutblanishi deyiladi.


Mavzuga doir nazariy savol va amaliy topshiriqlar

1. Nima sababdan zaryadlangan sharning ichida elektr maydoni nolga teng bo‘ladi?

2. Zaryadlangan sharning sirtida va tashqarisida elektr maydoni qanday hisoblanadi?

3. Nima sababdan dielektrik moddalar elektr maydonini susaytiradi?

32-mavzu. Masalalar yechish .

1.Maydon kuchlanganligi 800V/m boʼlgan nuqtada joylashgan 5mkC zaryadga qancha kuch taʼsir qiladi?
Berilgan; Formula; Yechish;
E=800V/m E=F/q F=qE=4x10^-3N=4mN
q=5mkC=5x10^-6C F=qE Javobi; F=4mN
F=?
2.Elektrostatik maydonning biror nuqtasidagi 50nC zaryad 7,5mkJpotensial energiyaga ega. Shu nuqtadagi maydon potensiali qanday boʼladi?
Berilgan; Formula; Yechish:
q=50nC=5x10^-8C ȹ=W/q ȹ=75x10^-7J/5x10^-8C =250V
W=7,5mkJ=75x10^-7J Javobi; ȹ=250V
ȹ=?
3.Havoda turgan 5 sm radiusli metall sferaga 30 nC zaryad berildi. Zaryadlangan sfera markazidan 2 sm, sfera sirtida va sfera sirtidan 5 sm uzoqlikdagi nuqtadagi maydon potensiali topilsin.
Berilgan; Formulasi; Yechish
R=5sm=0,05m φ_i=φ_s=kq/R φ_i=φ_s=kq/R=5400V
q=30nC=3x10^-8C φ_t=kq/R+r φ_t=kq/R+r=2700V
r=2sm=0,02m
φ=?