Tasdiqlayman” Koson 2-son kasb-hunar maktabi direktori I. M. Karimov

(Leonardo da-Vinchi)


8.Mavzu;DINAMIKA QONUNLARI




Reja;1.Tabiatdagi kuchlar.
2.Nyutonning 1-,2-,3-qonunlari
.


Tayanch tushunchalar: Kuch,dinomometr,ihertlik,massa,aks taʼsir

2-Ilova

Guruhlarda ishlash qoidasi

• 
  Sherigingizni diqqat bilan tinglang.
  
• 
  Guruh ishlarida o’zaro faol ishtirok eting, berilgan topshiriqlarga javobgarlik bilan yondoshing.
  
• 
  Agar sisga yordam kerak bo’sa, albatta guruh a’zolariga murojaat qiling
  
• 
  Agar sizdan yordam so’rashsa, albatta yordam bering.
  
• 
  Guruhlar faoliyati natijalarini baholashda hamma ishtirok etishi shart!
  

• 
  Shuni tushunmog’ingiz lozim:
  

Boshqalarga o’rgatish orqali o’zimiz o’rganamiz;
Biz bir kemadamiz: yoki birgalikda suzib chiqamiz, yoki birgalikda cho’kib ketamiz;



3-Ilova

“Xar kim xar kimga o’rgatadi” usuli qoidasi:

• 
  Kichik guruh a’zolari olingan topshiriq bo’yicha mustaqil bittadan ma’lumot yozishadi;
  
• 
  Kichik guruh ichida ma’lumotlarni jamlaydilar, muhokama qiladilar;
  
• 
  To’plangan ma’lumotlar soni kichik guruh a’zolari soniga teng bo’lishi kerak;
  
• 
  Barcha jamlangan ma’lumotlarni guruhdan bittadan vakil chiqib, taqdimot qiladilar;
  

“Xar kim xar kimga o’rgatadi” usuli uchun o’quv topshirig’i:

1-Kichik guruh uchun o’quv topshirig’i

Tabiatdagi qaysi kuchlarni bilasiz


2-Kichik guruh uchun o’quv topshirig’i

Nyutonning 1-qonunini taʼriflang

3
Nyutonni 2-qonunini taʼriflang
-Kichik guruh uchun o’quv topshirig’i


4-Kichik guruh uchun o’quv topshirig’i

Nyutonning 3-qonunini taʼriflang



Bizni o‘rab turgan muhitdagi jismlarning harakati mexanika qonunl ariga bo‘ysunadi.Jism harakatining o‘zgarish sabablarini XVI asr oxiri va XVII asr boshida ilk bor tajribalar vositasida batafsil o‘rgangan olim Galiley edi. Galiley jism harakatini o‘zgartish sababi haqida quyidagicha yozgan edi:Agar jismga boshqa hech qanday jismlar ta’sir etmasa, jism Yerga nisbatan o‘zining tinch holatini yoki to‘g‘ri chiziqli tekis harakatini saqlaydi.Galiley tomonidan o‘rnatilgan bu qonun mexanikaning asosiy qonunlarini tarkib toptirishda birinchi qadam bo‘ldi.Bu qonunlarni ochish uchun Nyutonga hech qanday murakkab asbobuskunalar zarur bo‘lmagan. Buning uchun oddiy tajribalar yetarli bo‘lgan. Bundagi eng katta qiyinchilik jismlarning turli-tuman harakatlari ichidan eng muhimini, eng umumiysini ko‘ra olishdan iborat edi.Dinamika grekcha “dynamis” so‘zidan olingan bo‘lib “kuch” degan ma’noni bildiradi. Agar biz qandaydir jismning harakatga kelganini ko‘rsak, unga ta’sir qilayotgan boshqa bir jismni ham ko‘ramiz.

2-Slayd

4-Slayd

Bu qonun bir tomondan, inersial sanoq sistemasiga ta’rif bersa, ikkinchi tomondan, haqiqatan ham, shunday sistemalar mavjudligini tekshirish imkoniyatini beradi. Mexanikaning birinchi qonuni, inersial sanoq sistemasini alohida maxsus o‘ringa qo‘yadi.Aylanayotgan qattiq jismning har bir nuqtasi tezlanish bilan harakatlanadi. Istalgan bo‘lakchaning tezlanishi jismdagi boshqa qismlarning ta’siri tufayli bo‘ladi. Boshqacha aytganda, qattiq jismni tashkil etgan bo‘lakchalar “erkin jism” bo‘la olmaydi va unga Nyutonning birinchi qonunini tatbiq etib bo‘lmaydi.Shunday qilib, jismlarning tinch yoki to‘g‘ri chiziqli tekis harakat holatidan chiqish sababi boshqa jismlarning ta’siri ekanligini bilib oldik. Jismlarning bir-biriga bo‘lgan ta’siri kuch bilan xarakterlanadi.
Mexanikaning jismlarning harakatini shu harakatni vujudga keltirgan sabab bilan birga o’rganadigan bo’limini dinamikadeyiladi. Dinamikaning asosini 3 ta qonun tashqil etadi. Bu qonunlarni ingliz olimi I.Nyuton aniqlagan. Shu sababli ularni Nyuton qonunlarideb ham ataladi.