«Tasdiqlayman» Oʻquv ishlari boʻyicha direktor oʻrinbosari, dotsent

Kulchanligi, % dan ortiq emas	Mahsulotning yiriklik ko’rsatkichi						Kleykovina miqdori, % dan kam emas, sifati		Rangi
Hujjat
	Elakdagi qoldiq			Elakdan o’tishi
elak raqami	% dan ortiq emas	elak raqami		kam yoki ko’p emas, %
Novvoychilik bug’doy uni
Oliy nav un	0,55	43 49/52 PA	5 5	- -		- -	25, ikkinchi guruhdan past emas		Oq yoki sarg’ish oq tus bilan		Tsh-8-115-2004
Birinchi navli un	0,75	35 33/36 PA	2 2	43 49/52 PA		80% dan kam emas	28, ikkinchi guruhdan past emas		Oq yoki sariq tusli oq		Tsh-8-115-2004
Ikkinchi navli un	1,25	27 27PA-120	2 2	38 41/43 PA		65 % dan Kam emas	23, ikkinchi guruhdan past emas		Sariq yoki kul rang tusli oq		Tsh-8-115-2004
O’zbekiston navli un	1,15	27 27 PA-120	2 2	38 41/43 PA		60 % dan kam emas	25, ikkinchi guruhdan past emas		Sariq yoki kul rang tusli oq		Tsh-8-115-2004
Jaydari navli un	Tozalashgacha bo’lgan don kulchanligidan 0,07% kam bo’lishi kerak, ammo 2,0% dan ko’p emas	067^**	2	38		35 % dan kam emas	20, ikkinchi guruhdan past emas		Sariq yoki kul rang tusli oq, don po’sti sezilarli darajada		GOST 2654785

1.1-jadval davomi

Mahsulotlar

Kulchanligi, % dan ortiq emas

Mahsulotning yiriklik ko’rsatkichi

Kleykovina miqdori, % dan kam emas, sifati

Rangi

Hujjat

Elakdagi qoldiq

Elakdan o’tishi

elak raqami

% dan ortiq emas

elak raqami

kam yoki ko’p emas, %

Nonvoychilik javdar uni

Elangan (kepaksiz) javdar uni

0,75

27

2

38

90 % dan kam emas

-

Sarg’ish oq yoki kul rang tusli oq

GOST 7045-90

Javdar uni

1,45

045^**

2

38

60 % dan kam emas

-

Kul rang-oq yoki kul rang-sarg’ish oq, don po’sti kam miqdorda uchraydi

GOST 7045-90

Javdarli jaydari un

Tozalashgacha bo’lgan don kulchanligidan 0,07% kam, ammo 2,0% dan ko’p emas

067

2

38

30 % dan kam emas

-

Kul rang, don po’sti parchalari mavjud

GOST 7045-90

1.1-jadval davomi

Mahsulotlar

Kulchanligi, % dan ortiq emas

Mahsulotning yiriklik ko’rsatkichi

Kleykovina miqdori, % dan kam emas, sifati

Rangi

Hujjat

Elakdagi qoldiq

Elakdan o’tishi

elak raqami

% dan ortiq emas

elak raqami

kam yoki ko’p emas, %

Makaron mahsu-lotlari uchun qattiq bug’doy-dan (durum) un

Makaron mahsulotlari uchun un

Oliy navli un (yorma)

0,75

140/36*

3

260/70^* yoki 27

12 % dan ortiq emas

30, tarangligi yax-shi, yopishqoq emas, kalta uzilmaydi-gan

Sariq tusli sarg’ish oq

GOST 12307-66

Birinchi navli un (yarim yorma)

1,10

190/50^*

3

43

40 % dan ko’p emas

32, tarangligi yax-shi, yopishqoq emas, kalta uzilmay-digan

Och sarg’ish oq

GOST 12307-66

Ikkinchi navli un

1,75

27

2

38

65 %dan kam emas

28, ikkinchi gu-ruhdan past emas

Sariq tusli oq

GOST 16439-70

Novvoychilik uni tortishda yumshoq bug’doy-dan ishlab chiqa-riladigan oliy navli makaron uni (yorma)

0,55

150^*

2

43 49/52 PA

10 % dan ortiq emas

25, ikkinchi gu-ruhdan past emas

Sariq tusli oq

Tsh-8-115-2004

1.1-jadval davomi

Mahsulotlar

Kulchanligi, % dan ortiq emas

Mahsulotning yiriklik ko’rsatkichi

Kleykovina miqdori, % dan kam emas, sifati

Rangi

Hujjat

Elakdagi qoldiq

Elakdan o’tishi

elak raqami

% dan ortiq emas

elak raqami

kam yoki ko’p emas, %

Makaron mahsu-lotlari uchun yumshoq shisha-simon bug’doy-dan un

Makaron mahsulotlari uchun un

Oliy navli un (yorma)

0,55

150/40^*

3

260/70^* yoki 27

15 % dan ortiq emas

28, tarangligi yax-shi, yopishqoq emas, kalta uzilmaydi-gan

Sarg’ish tusli oq

GOST 12306-66 o’zgar.1, 2, 3, 4, 5

Birinchi navli un (yarim yorma)

0,75

190/50^*

3

43

50 % dan ko’p emas

30, tarangligi yax-shi, yopishqoq emas, kalta uzilmay-digan

Sarg’ish tusli oq

GOST 12306-66 o’zgar.1, 2, 3, 4, 5

Novvoychilik bug’doy – javdar aralashmasi uni

Jaydari navli javdar-bug’doy novvoychilik uni

Don kulchanli-gidan 0,07 % kam, ammo 2,0% dan ko’p emas

067

2

38

40 % dan kam emas

-

Kulrang-oq, don po’sti uchrab turadi

GOST 12183-66 o’zgar.1, 2, 3, 4, 5

Jaydari navli bug’doy – javdar novvoychilik uni

Don kul-chan-ligidan 0,07% kam, 2,0 % dan ko’p emas

067

2

38

40 % dan kam emas

-

Kulrang – oq don po’sti uchrab turadi

GOST 12183-66 o’zgar.1, 2, 3, 4, 5

1.1-jadval davomi

Mahsulotlar	Kulchanligi, % dan ortiq emas	Mahsulotning yiriklik ko’rsatkichi				Kleykovina miqdo-ri, % dan kam emas, sifati	Rangi	Hujjat
		Elakdagi qoldiq		Elakdan o’tishi
		elak raqami	% dan ortiq emas	elak raqami	kam yoki ko’p emas, %
YOrma
YUmshoq bug’doydan M markali manka yormasi	0,60	-	-	23 41/43 PA	8 % dan ortiq emas	-	Asosan shaffof emas, unsimon oq rangli oqshoq	GOST 7022-97 O’zgar.4
MT markali manka yormasi (yumshoq bug’doydan + 20 % gacha qattiq bug’doy)	0,70	-	-	23 41/43 PA 38 36/40	5 % dan ortiq emas 1 % dan ortiq emas	-	Asosan shaffof emas, unsimon oq rangli oqshoq, tarkibida nimshaffof sarg’ish oq yoki sarg’ish rangli oqshoq uchraydi	GOST 7022-97
Qattiq bug’doydan T markali manka yormasi	0,85	-	-	23 41/43 PA	5 % dan ortiq emas	-	Qirrali nimshaffof sarg’ish oq yoki sarg’ish rangli oqshoq	GOST 7022-97
Mayda yanchilgan yorma	-	-	-	36/40 PA	1,0 %	-	YUmshoq yanchilgan bug’doy doni rangi	Tsh-100
YAnchilgan bug’doy yormasi	-	2,5^**	2	1^**	25 % dan ortiq emas	-	Kul rang tusli sariq, don po’sti parchalari mavjud	GOST 18271 -72 o’zgar.4

Izoh. 140/36^* - yorma (krupa) uchun og’irlashtirilgan ipak matoli elak, raqamlar suratida elakning yangi raqami, mahrajda eski raqami; (045; 067; 1; 2,5 )^** - metal simlaridan tayyorlangan elak matolari (turlar).
YOrma zavodlarida qayta ishlanadigan ekin donining turidan, yormalarning chiqish miqdoridan va o’rnatilgan sifat ko’rsatkichlaridan bog’liq holda 20 dan ortiq turdagi yormalar ishlab chiqariladi.
YOrma zavodlarida grechixa, tariq, sholi, suli, arpa, bug’doy, no’xat, va makkajo’xori donlaridan yormalar ishlab chiqariladi (1.2-jadval).
YOrma ekinlari donlaridan ishlab chiqariladigan yorma mahsulotlarini 5 guruhga bo’lish mumkin.
1 guruh - maydalanmagan butun yormalar;
2 guruh - maydalangan silliqlangan yormalar;
3 guruh - maydalangan silliqlanmagan yormalar;
4 guruh - yormalarni qayta ishlab olingan mahsulotlar (tayyor nonushtalar);
5 guruh - yuqori to’yimlikga ega bo’lgan yormalar.
Tarkibida bor bo’lgan yaxshi sifatli mag’izi, singan yorma miqdori, qobig’i olinmagan doni va boshqa ko’rsatkichlarining miqdoriga qarab yormalar navlarga ajratiladi. YOrmalarning nomerlanishi ularni yirikligi bo’yicha elaklarda saralash usuli bilan aniqlanadi.
YOrmalarning sifat ko’rsatkichlari yormaning turidan bog’liq holda ko’p ko’rsatkichlar bilan aniqlanadi. Asosiy ko’rsatkich yaxshi sifatli mag’izning miqdori bilan belgilanadi. YOrmaning navi qancha yuqori bo’lsa, unda yaxshi sifatli mag’izning miqdori shuncha ko’p bo’ladi.
Masalan, oliy navli guruch yormasida yaxshi sifatli mag’izning miqdori 99,7% dan kam emas, birinchi navli guruchda – 99,4% dan va ikkinchi va uchinchi navli guruch yormasida – 99,1% dan kam emas. Guruch yormasining sifat ko’rsatkichlari 28A– jadvalda keltirilgan.
Suli, tariq va bug’doy yormalari uchun zararli aralashmalarning (achchiqmiya, vyazel, geliotrop, kampirchapon va boshqalar) miqdori chegaralab qo’yilgan.
Maydalangan yormalar (dursimon, arpa yormasi, makkajo’xori va boshqalar) uchun yiriklik o’lchamlarining tekislanganlik ko’rsatkichi 75...80% o’rnatilgan. Dursimon va arpa yormasi tarkibida silliqlanmagan yormaning miqdori chegaralangan, ya’ni mag’izi sirtida qisman gul qobiqlari qolgan yormalar miqdori.
1.2-jadval

YOrma maxsulotlarining turlari

Ekin turi	YOrmaning nomlanishi va turlari	Navlari va nomerlari
SHoli	Silliqlangan guruch	Oliy Navli, 1 va 2 navli
	Maydalangan silliqlangan guruch	Navlarga ajratilmaydi
	YOsh bolalar oziq-ovqati ishlab chiqarish uchun silliqlangan guruch	Oliy Navli,1-navli.
Grechixa	Grechixa yormasi (yadritsa)	1-navli, 2-navli,3-navli
	Maydalangan grechixa yormasi (prodel)	Navlarga ajratilmaydi
	Tez pishadigan grechixa yormasi	1-navli, 2-navli,3-navli
	Tez pishar maydalangan grechixa yormasi	Navlarga ajratilmaydi
	YOsh bolalar oziq-ovqati ishlab chiqarish uchun tez pishadigan grechixa yormasi	1-navli
	Pishirishni talab qilmaydigan grechixa yormasi	Navlarga ajratilmaydi
Tariq	Silliqlangan tariq yormasi	Oliy Navli, 1 va 2 navli
	Tez pishadigan silliqlangan tariq yormasi	Oliy Navli, 1 va 2 navli
Suli	Maydalanmagan suli yormasi	Oliy Navli, 1 va 2 navli
	Pachoqlangan suli yormasi	Oliy Navli, 1 va 2 navli
	Gerkules nomli suli yormasi	Navlarga ajratilmaydi
	YOsh bolalar oziq-ovqati uchun suli yormasi	Oliy Navli
	Ekstra nomli suli yormasi	№1, №2, №3.
	YOsh bolalar oziq-ovqati uchun suli uni	Navlarga ajratilmaydi
Arpa	Dursimon yorma	N1, N2, N3, N4, N5
	Arpa yormasi	N1, N2, N3
	Tez pishadigan arpa yormasi	N1, N2, N3
	Pishirish vaqti qisqartiril­gan dursimon yorma	N1, N2, N3, N4, N5
	Pishirishni talab qilmaydi­digan arpa yormasi	Nomerlarga ajratilmaydi
Maka- juxori doni	Silliqlangan makkajuxori yormasi	N1, N2, N3, N4, N5
	YAlpaytirilgan yorma ishlab ishlab chiqarish uchun yirik makkajuxori yormasi	Navlarga va nomerlarga ajratilmaydi
	Makkajuxori qalamchalari ishlab chiqarish uchun mayda yorma	Navlarga va nomerlarga ajratilmaydi
	Makkajuxori uni	Navlarga ajratilmaydi
Qattiq Bug’doy	Bug’doy yormasi	N1, N2, N3, N4,
	Artek yormasi
	Tez pishadigan bug’doy yormasi	N1, N2, N3

Agar yormaning sifat ko’rsatkichlari belgilangan navning sifat ko’rsatkichlariga mos kelmasa, uning navi pasaytiriladi yoki standartga mos kelmagan mahsulot sifatida chiqindiga chiqariladi.
1. Un va yormaning umumiy tavsifini keltiring.
2. Bug’doy donidan qanday navli unlar ishlab chiqariladi?
3. Javdar donidan qanday navli unlar ishlab chiqariladi?
4. YOrmabop donlardan qanaqa yormalar ishlab chiqariladi?
5. Unlarni navi bo’yicha sifat ko’rsatkichlari qanaqa bo’lishi kerak?
6. YOrmalarni navi bo’yicha sifat ko’rsatkichlari qanaqa bo’lishi kerak?