«Tasdiqlayman» Oʻquv ishlari boʻyicha direktor oʻrinbosari, dotsent

Nazorat savollari
1. Kana va hasharotlarning xayot faoliyatiga tashki muxit kanday ta’sir
ko‘rsatadi?
2. Don zaxirasi zararkunandalariga qarshi kurash choralari.
3. Pestitsidlarning turkumlanishi ayting.
4. Donning zararlanganligi va uni aniqlash usullari, zararlanganlik
darajasiga izox bering.
5. Ombor, maydon, xaltalar, elevator, avtomobillar, kema va vagonlardan
don zararlanganligini aniqlash uchun namunalar olish tartibini aytib bering.
10 Amaliy mashg’ulot Don tozalash uskunalarini samaradorligini aniqlash
Ishdan maqsad. Oqlash va tozalash uskunalarining don tozalash ishini o’rganish.
Uskuna va asboblar. Laboratoriya oqlash va tozalash uskunalari, eksikator, tigel, namlikni aniqlash uchun SESH va byuksalar, kul moddasini aniqlash uchun mufel pechi, xokondozchalar, analitik va texnik tarozilar.(1-darajali aniqlikdagi).
Umumiy holat. Oqlash va tozalash uskunalari donning ustki qismiga ishlov berish uchun qo’llaniladi. Buning natijasida don qobig’i chiqindilardan tozalanadi, meva qobig’ining ustki qatlami olib tashlanadi va murtakdan tozalanadi.
Natijada don tarkibidagi kul modda kamayadi. Ammo maydalangan donlar miqdori oshadi. SHuning uchun oqlash va tozalash uskunalarining texnologik samaradoaligi ko’rsatkichlari tasnifi 6-jadvalda keltiriladi. Solishtirma og’irlik, bichlar qiyaligi, bichlar orasidagi masofa va uskunaning ishchi qatlami, donning shaffofligi, namligi va boshqalar uskunalarning texnologik samaradorligiga ta’sir qiladi.
Uskunalarning texnologik ish unumdorligi, %
3-jadval

Ko’rsatkichlar	Abraziv tsilindirli oqlash uskunalari uchun	Metall tsilindirli tozalash uskunalari va oqlash uskunalari uchun
Har bir jarayonda kul miqdorining kamayishi %	0,03-0,05	0,01-0,03
Har bir jarayonda singan donlar miqdorining o’sishi %	2	1

Uslubiy ko’rsatmalar. Ishni gurux talabalari bajaradi. Ishning davomiyligi 4 soat.
Oqlash va tozalash uskunalarining ishini nazorat qilish uchun don uskunaga tushushidan oldin va keyin 1 kg namuna olinadi. Xar bir namunadan 50 g ajratib, singan donlar miqdori aniqlanadi.
Bir maromda dondan 50g. dan namuna ajratilib, u iflos chiqindilardan tozalanadi va tortiladi. Tahlil uchun ketadigan vaqtni qisqartirishda Mg(CH₃COO)₂ spirt eritmasi qo’llaniladi. Taxlil so’ngida tigellar eksikatorda sovutiladi va tarozida tortiladi.
Umuman, kuldorligi bo’lgan donlarga oqlash yoki tozalash uskunasida ishlov berilganda texnologik samaradorlikning birinchi ko’rsatkichi aniqlanadi.
Ishni bajarish uslubi. Tozalanadigan don uyumidan ikkita namuna ajratiladi (singan donlar miqdorini aniqlash uchun 50g va kul moddasini aniqlash uchun 50g). Donlar oqlash va tozalash uskunasida ishlovdan o’tkaziladi.
Taxlil jarayonida ishlov berishdan oldin va yana ikkiga 50g.dan namuna ajratib, natijalari 4 - jadvalda yozib boriladi.
Oqlash va tozalash uskunalarining texnologik
unumdorligini aniqlash
4 – jadval

Ko’rsatkichlar, %	Uskunada ishlov berishdan oldin, %	Uskunada ishlov berishdan so’ng, %	Umumiy farqi, %
Kul moddasi
Singan donlar miqdori

Dastlabki dondagi va uskunada ishlovdan o’tgandan so’ng kul moddasi aniqlanadi. Natijalar jadvalga yozib boriladi. Olingan natijalar asosida xulosa chiqarilib, yuqori samara olishga tavsiyalar beriladi, oqlash va tozalsh uskunalarini ishi baxolanadi.
Uskunani ishini o’rganib bo’lgandan so’ng xulosa yoziladi.

Xulosaning mazmuni. Uskunaning kamchiliklari aniqlanib unga ko’rsatiladigan sozlash va qanday ta’mirlash ishlarini olib borishni batafsil ko’rsatilishi kerak (solishtirma og’irlik, bichlar qiyaligi, bichlar orasidagi masofa va uskunaga ko’rsatiladigan texnik ta’mirlashlar).