Tayanch iboralar

Misollar nomeri	Misol sharti	Idishdagi suyuqlik litr
Zarur bo’lgan suyuqlik
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10	- 14 14 28 31 18 23 15 28 28 14	29 59 163 43 61 59 49 39 76 48 36	3 10 25 10 4 7 3 3 3 4 8	20 25 99 5 22 27 20 18 25 12 6

O’quvchilarga quyidagi yo’riqnoma beriladi: "Berilayotgan misollarda uch xil kattalikdagi idishlarda zarur bo’lgan suyuklikni o’lchash zarur. Misollarni ketma-ketlikda yeching, har bir misolga 2 minut vaqt beriladi. Agar 2 minut ichida ichida yecha olmasangiz, keyingi misolga o’tib ketavering. Keling, misol uchun 1 misolni yechib ko’ramiz: 14, 59, 10l kattalikda idishlar bor. Siz 25l suyuqlikni o’lchashingiz lozim. Idishda hech qanday o’lchamni ko’rsatuvchi belgilar mavjud emas. Demak, 25l suyuqlikni o’lchash uchun 59 litrli idishdan 2 marta 10 litrdan va 1 marta 14 litr suyuqlik ko’shib olamiz:

59-10-10-14=25l.
Bolalar! Ushbu misollarni yechayotganingizda siz obrazli qilib ushbu suyuqliklarni qanday o’lchashingizni ko’z oldingizga keltirishingiz lozim. Sizga berilgan idishlar yordamida esa siz tejamkorlik bilan misolni yechishingiz mumkin".
Ushbu metodikani yechish jarayoni ikki qismdan: 1-5 misollar - yo’nalish beruvchi va 6-10 masalalar inqirozli bo’lib, ularning inqirozli deb atalishining sababi esa oson va murakkabusulda yechilishidadir.
Masalan: 6-misol. Murakkab: 49-23-3-3=20; 23-3=20 esa oddiy usul. Va nihoyat, 8-masalada bitta oddiy yechim mavjud bo’lib u indikator masala deb ataladi. U esa lakmus qouoziday o’quvchilarning tafakkurini rigidligini namoyon qiladi. 6-7 masalani murakkab yo’l bilan yechish o’quvchilarni berilgan yo’llanmaga tez beriluvchanligini namoyon qilsa, 9-10 masalalarni murakkab yo’l bilan yechish esa yo’llanmani mustahkamligidan dalolat berib, 8 masalaning yechilish yoki yechilmasligi tafakkurning indikatori bo’lib xizmat qiladi.
Ushbu masalalar yechilgach, yechilgan masalalar tahlili o’tkazilib, murakkab va oddiy yo’l bilan yechilgan masalalar hisoblanadi. Masalan, o’quvchi 6 dan 10 masalagacha 6, 7 masalani murakkab yo’l bilan yechgan bo’lsa, qolganini esa oddiy yo’l bilan yechgan. Biz o’quvchining tafakkurining rigidligi 40% teng ekanligini aniqlaymiz.
Bunda:
6- murakkab
7- murakkab
8-oddiy-100%
9- oddiy
10-oddiy
tashkil etadi. (%hisobida rigidlikni aniqlash biz tomoni-mizdan kiritilgan U.E.) Kitobdaushbu metodikaga boshqacharoq ishlov beriladi, ya’ni 8-masalani yechgan o’quvchilar fleksibil tafakkurga va yechmaganlar rigidlik guruhiga kiradilar.
2.Ijodiy tafakkur
O’quvchilarda ijodiy tafakkurni shakllantirishda ijodiy vazifalar yoki masalalarni berish bilan birga yordamchi topshiriqni ham berish yaxshi samara beradi. Quyida keltirilgan metodikamizda ijodiy masalalarni yechishda yordamchi topshiriqlarning ahamiyatini ko’rishimiz mumkin.
Topshiriqni bajarish jarayonida o’quvchilar kontrolь va tajriba guruxlariga bo’linadilar. Tajriba guruhlaridagi o’quvchilar 6 ta gugurt chopidan 4 ta bir hil kattalikdagi , uchburchaklarni yasashlari lozim. Kontrolь guruh o’quvchilariga esa ma’lum mikdordagi gugurt yoki sigaret qutichalarini ma’lum bir maydonga taxlash topshiriui beriladi. Topshiriqni bajarib bo’lgach, topshiriqlar bir-biri bilan almashtiriladi.
"Tajriba guruhining o’quvchilari gugurt cho’plari bilan yetar^li darajada bosh qotrishgach, ularda topshiriqni to’uri yoki shogo’gri yechishgani bo’yicha shubha tuuilishi mumkin bo’lib turgan paytda ularga gugurt qutichalari bilan yechiladigan topoifiq topshiriladi. Ikkinchi topshiriq yechilgach, yana biripnchi topshiriqqa qaytiladi. Bu metodika o’z o’rnida berilgan to’uri yo’llanmaning roli nihoyatda katta ekanlpngini ko’rsatadi.
M-Ya.Ponomarev tadqiqotlaridan olingan natijalar shunsh ko’rsatadiki, avval muvaffaqiyatsiz bo’lgan topshiriq qo’shshmcha, mustahkamlovchi topshiriqni qiziqish tugamasdan avvall berilishi bilan yechimi muvaffaqiyatli topilayotgan topi^iriqni yechish mumkinligini ko’rsatgan. Olingan nati9K1parni qayta ishlashda u yoki bu topshiriqqa ketgan vaqt zhisobga olinadi. Bunda tajriba guruhidagi o’quvchilarni birshshi topshiriqni ko’makchi topshirikdan avval yechish uchun ketgaan vak^ va ikkinchi topshiriqdan so’ng qayta birinchi topshmriqqa ketgan vaqg hisobga olinadi.
Olingan natijalarni kuyidagi jadvalga joylashtirish mumk:ii:
Ushbu metodika intuitsiyani rivojlanishga, hamda asosni topshb, murakkab muammolarni yechish hususiyatini rivojpaktirish imkoniyatini beradi.