TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV FƏSİL 4.1
240 olunmalıdır. Əks halda, kütləvi kommunikasiya vasitəsi olan tele viziyanın kommunikativ gücü, ictimai rolu tədqiqatdan kənar qala bilər ki, bu da gündəlik yayımlanan, təsir gücünə malik bir vasitənin diqqətdənkənarda qalması və onun əsas hərəkətlərinin vaxtında müəyyən olunub mənfiliklərin üzə çıxarılması işində maneələr yarada bilər. Televiziyanın sosial əhəmiyyətini müəyyənləşdirmək üçün onun funksiyalarını əsas götürərək, kontent analizdə funksi yanın icraolunma mexanizmi, keyfiyyəti və bütünlüklə mənzərəsi nəzərə alınmalıdır. Televiziya təhlilinin metodologiyasının əsas istiqamətlərindən biri olan ictimai çözüm bütün cəmiyyətlər və dövrlər üçün qaçılmazdır. 241 Televiziyanın ictimai vəzifələrindən bi ri kimi onun sosialsiyasi həyatda mü hüm yerini müəyyən edən, cəmiyyətin inkişafında, onun məhsuldar qüvvələrinin istəklərinə cavab verməklə dünyagörüşü nün biçimlənməsində iştirak etməyə im kan verən sosialpedaqoji və ya başqa söz lə deyilsə, idarəçilik funksiyası əhaliyə inzibati təsir sisteminə daxil olmağa imkan verir, siyasi və mənəvi dəyərlərə söykənən həyat tərzini aşılayır. Televiziya mənsub ol duğu dövlətin, cəmiyyətin idarəçilik sis temindən, quruluşundan asılı olaraq, özünün bu funksiyasının icrasını təcəssüm etdirir. Demokratik cəmiyyətlərdə televi ziya dövlətçilik və vətənpərvərlik təbliğatı kontekstində əhaliyə təsir imkanlarından istifadə etməklə, əslində dövlətin, avtori tar rejimdə isə bir şəxsin – dövlət başçısı nın təbliği ilə məşğul olur. Televiziya demokratik dövlətlərdə döv lət siyasətinin geniş xalq kütlələrinə çat dırılmasında, onun siyasi maarifçiliyində fəal iştirak etməklə hər bir vətəndaşda siyasi şüurun, dünyagörüşünün biçim lənməsində fəal iştirak edir. Totalitar rejimdə isə bütün növ təbliğat rəhbərin və ya hakim diktatura rejiminin ideoloji istiqamətləri nin vəsfinə yönəldiyindən, vətəndaşlarda rəh bərə və ya ideyalara sa diqlik fikri aşılanır. Təbliğat işində televi ziyanın güclü silah olmasından insanlara Televiziya təhlilinin sosioloji kulturoloji əsasları IV FƏSİL 4.1 Televiziyanın sosial funksiyalarının ictimai şüura təsirində rolu. Televiziyanın sosial-pe- daqoji fəaliyyəti 242 təsir baxımından məharətlə istifadə olunur. “Təbliğat, xidmət et diyi siyasətə münasibətdə ikinci də rəcəlidir” (237, səh. 47) siyasət əxlaqlıdırsa və cəmiyyətin rifahına yönəlibdirsə, o zaman televizi yanın təbliğatı xeyirli, lazımlı və vacibdir. Televiziya sosialpedaqoji funksiyası çərçivəsində əhalinin si yasi proseslərlə bağlı maariflənməsinə diqqət ayıraraq, gündəlik informasiyaların, baş verən hadisələrin təhlilini yayımlamaqla in sanlarda aydın mənzərənin yaranmasına çalışır. Hər bir insan baş verən hadisələrin, siyasi proseslərin, iqtisadisosial durumun izahını axtarmaq, təhlilini öyrənmək üçün düşünmək və analiz etmək imkanına malik deyil. Bu zaman kütləvi yayım vasitəsi kimi televiziya bu vəzifəni öz üzərinə götürməklə tamaşaçının siyasi maarifçiliyini, məlumatlılığını zənginləşdirmək, mütəxəssis rəyi əsasında düzgün fikrin biçimlənməsinə çalışmaq kimi əhəmiyyətli işi görmüş olur. Demokratik cəmiyyətlərdə televiziya tamaşaçıda daha düzgün mövqeyin yaranması üçün ona şərhi sırımaq, diktə etmək məqsədindən uzaqda duraraq, fərqli fikirli mütəxəssislərin dialoqu vasitəsilə düzgün rəyin tamaşaçının özü tərəfindən müəyyən olunmasına şərait yaratmış olur. Avtoritar rejimdə isə sosialpedaqoji iş, baş verənlərin şərhi mərkəzləşmiş təbliğat quru mu tərəfindən hazırlanaraq, yalnız teleaparıcının və ya şərhçinin deyilənləri təkrarlaması ilə tamaşaçıya yeridilən təbliğat üzərində qurulur. Baş verənlərə gətirilən aydınlıq, verilən şərh tamaşaçı üçün ol duqca vacib, onun həyat tərzini, fəaliyyətini, siyasi dünyagörüşü nü biçimləndirən amildir. Burada televiziya, proqramların for ma və janrına görə müxtəlif tərzdə sosial təbliğatla məşğul ol duğun dan, aparıcı, uğurlu veriliş, baxımlı proqram, ən başlıcası isə obyek tivlik və qərəzsizlik əsas amil kimi həlledici rol oynayır. Tamaşaçı özünün diqqətini yalnız inandığı, etibar etdiyi kanala, proqrama və aparıcıya kökləyərək, məhz buradan şərh və təhlili eşitmək istəyir. Burada bilavasitə psixoloji amil həlledici rol oynayır. Tamaşaçı eti barı və inamı önə keçərək onun çoxsaylı telekanallar arasında məhz hansınınsa proqramını seçməsini diktə edir. Mətbuat azadlığı və seçim imkanı şəraitində yaranan sağlam rəqabətdə yalnız tamaşa çıya hesablanan, obyektiv və yaradıcı cəhətdən zövqlə, istedadla hazırlanmış, mükəmməl nitqə, davranışa, intellektə sahib aparıcısı olan proqram önə çıxa və reytinq cədvəllərində liderlik edə bilər. Tamaşaçının analitik təhlil mövzularına olan böyük marağı kanal tərəfindən düzgün dəyərləndirilərək, onun cəlb olunması məqsədi ilə maraqlı, baxımlı, ziddiyyətli, diqqət çəkən verilişlərin yaran 243 masına yönəldilir. Kanal auditoriyanın ziddiyyətli tematikalara, siyasi qarşıdurmalara olan marağını anlayaraq bu tipli verilişlərin efirdə daha çox yer almasına çalışır, bununla dolayısı ilə dövlət ideyalarının təbliği ilə məşğul olmaqla özünə reytinq qazanır və kommersiya maraqlarını reklamvericilərin axını ilə həyata keçirir. Televiziya özünün sosialpedaqoji funksiyasını, həmçinin de mokratik cəmiyyətlərdə seçkilər vaxtı təzahür etdirməklə siyasi qüvvələrin mövqelərinin üzə çıxması və əhalinin seçim etməsi üçün iddialıların siyasi fikirlərinin açılması kimi olduqca vacib məsələdə də əhəmiyyətli rol oynayır. Televiziya müxtəlif fikirli siyasi qüvvələrə yer ayırmaqla bərabər, tamaşaçının bu sahədə bilgilərinin və məlumatının artmasına, onun siyasi fikirlərlə ta nış olmasına şərait yaradır. Prezident, parlament seçkiləri və yer li seçkilər prosesində seçicilərin verəcəyi yekun qərara televiziya təbliğatı olduqca güclü təsir edir. Televiziya təkcə siyasi proseslərdə iştirak etməklə özünün sosial pedaqoji vəzifəsini icra etmir, o, həmçinin əhalinin ətraf mühitə, yaşam tərzinə, quruluşa uyğunlaşmasında əhəmiyyətli rol oyna yır. Televiziya verilişləri tamaşaçılarla ünsiyyətə girərək onların tələblərini, psixoloji əhvallarını, istəklərini və ümumiləşmiş tərzdə desək, sosial sifarişi düzgün dəyərləndirərək onların zövqlərinə və istəklərinə uyğun şəkildə altşüurlarına təsir etməklə lazım olan təbliğatı icra edə bilərlər. Televiziyanın bu gücü və imkanı hər bir jurnalist, veriliş və bütövlükdə kanal qarşısında olduqca böyük si yasi, mənəvi məsuliyyət qoyur. Kanal və verilişin yaradıcı heyəti özlərinin şəxsi maraqları və ya mənsub olduqları siyasi qüvvələrin maraqlarına qulluq etməklə təbliğat aparmamalı, dövləti və onun başlıca dəyərlərini təbliğ etməlidirlər. “Bu sahədə çalışan jurna list ilk növbədə nəyəsə inandırmaq istədiyi insanların real psi xologiyasını, vərdişlərini, dəyərlər sistemini, ikincisi isə ictimai rəydə arzu olunan dəyişmə istiqamətini təsəvvür etməlidir” (237, səh. 48) və inteqrativ funksiyada deyildiyi kimi insanları qrupla ra bölmədən, yalnız humanist dəyərlərin və teleyayımın mənsub olduğu dövlətin, həmin dövlətin sərhədi çərçivəsində təbliğatını qurmalıdır. Peyk televiziyalarının cəmiyyətdə özünə yer alması bir çox hal larda bir dövlətin təbliğat sisteminin başqa dövlətlərin və tən daş ları arasında da aparılmasına gətirib çıxarır. Ötən əsrin 90cı il lərində peyk televiziyasının yaranış və sürətli artımını Qərbi Av ropa ölkələrində mədəniyyət sisteminə olduqca ciddi müdaxilə
Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|