TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Siyasətçi tamaşaçının bu marağından məharətlə istifadə etməli və ekran qarşısında müəyyən müsbət obrazın yaranması üçün
248 allarına cavab veririk”, “Aktual söhbət” və digər bu səpkili proq ramlar partiya təbliğatı funksiyasını yerinə yetirirdi. Elşad Quli yev sovet televiziyasının spesifikasından danışıraq onun sosialist həyat tərzini, sovet həqiqətlərini açıqladığını, məhsuldar qüvvələri kommunist quruculuğuna yönəltdiyini və “geniş kütlələrə dünya da baş verən hadisələrin gedişini izah etdiyini”, “…bu verilişlərin yaradıcı kollektivin partiyanın qoyduğu tələblərə cavabı olduğu nu” söyləyir (52, səh. 29). Müstəqillik qazandıqdan sonra demokratikləşmə Azərbaycan cəmiyyəti üçün yeni standartlar irəli sürdüyündən dövlət televi ziyası və sonrakı illər kommersiya telekanalları analitik proqram lara partiyanın ideoloji zəminindən deyil, məhz sosialpedaqoji və peşəkar tələblərlə yanaşaraq sərbəst fikir, söz azadlığı prinsipləri ilə qurulan proqramların yaranması üçün çalışmağa başladılar. Belə addımlardan biri tanınmış jurnalist və televiziya nəzə riyyəçisi Qulu Məhərrəmlinin rəhbərliyi ilə 1993cü ildə yaranan “7 gün” informasiya proqramı oldu. Bu, Azərbaycan televiziya sında özünün ictimai əhəmiyyətinə, siyasi analizlərinə, analitik süjetlərinə görə ən cəsarətli proqram kimi yeni bir mərhələnin başlanğıcı oldu. Peşəkar jurnalistlərin proqramın işinə cəlb olun ması hesabına ölkənin ictimai və siyasi həyatına nüfuz edən, baş verənlərə aydınlıq gətirən, obyektivliyi ilə seçilən “7 gün” Dövlət televiziyasının informasiya məkanında yerini möhkəmlətməklə bərabər, sosialpedaqoji fəaliyyəti tənzimləyən, müasir biçimli proqram oldu. XX əsrin 90cı illərinin əvvəlində kommersiya kanallarının ya ranışı ilə ekranlarda analitik proqramların artması baş vermədi. Ölkə telejurnalistikası bunun üçün müəyyən bir mərhələ, hazır lıq keçməli oldu. Burada yeni təfəkkürlü jurnalistlərin yetişməsi, cəmiyyətin analitik proqramlara vərdişi və bir də təcrübənin öyrənilməsi belə verilişlərin ekrana gəlməsinə zəmin ola bilərdi. Bu məsələdə Rusiya kanallarında analitik proqramların artması, yeni baxış bucağının ekranda görünməsi başlıca stimul rolu oy namaqla, Azərbaycan tamaşaçısını da sosialmaarifləndirici işə, konkret desək, analitik ekrana yaxınlaşdırdı. Seçkilər vaxtı televiziyanın rolu olduqca əhəmiyyətlidir. Seçki hər bir demokratik cəmiyyətdə həlledici, mühüm bir aksiyadır və televiziya ondan kənarda qala bilməz. Çünki o, “adi insanlar üçün seçkilərin mübahisəli məsələləri və namizədlər haqqında əsas informasiya mənbəyidir” (27, səh. 5). Kütləvi informasiya vasitələrinin cəmiyyətdə rolu və xüsusən də, televiziyanın aparı 249 cı mövqeyi siyasi proseslərin içində olmaqla, təkcə informasiya nı və siyasi maarifləndirməni həyata keçirməsinə deyil, həmçinin ölkənin ictimaisiyasi həyatında böyük yer tutan və demokratik cəmiyyətlərin ayrılmaz tərkib hissəsini təşkil edən seçkilərdə ol duqca mühüm təbliğatçı rolunu oynamasına imkan verir. Televi ziyanın istifadəçi tərəfindən daha tez əldə olunması şərti və onun vizuallığı, həmçinin çap mətbuatından fərqli olaraq yüksək ope rativliyi tamaşaçının seçim etməsi və yekun qərarın verilməsində təsiredici element kimi seçkilərdə daha effektiv rol oynamasına imkan verir. Ekran qarşısında oturan tamaşaçı siyasətçinin nitqini dinləmək lə bərabər, onun görünüşünü, özünü aparmaq qaydalarını izlə yir və həmin siyasətçi haqqında özündə müəyyən təsəvvürü biçimləndirir. Əgər radio çıxışında namizəd özünün rəvan və qətiyyətli nitqi ilə seçicini riqqətə gətirə bilirsə, televizorda bunu etmək daha çətindir. Yəni təkcə inamlı nitq köməyə yetmir. Bu rada mimika, jestikulyasiya, artikulyasiya və bir sıra digər şərtlər önə çıxır. Bu şərtləri yüksək peşəkarlıqla yerinə yetirən siyasətçi şəriksiz qələbənin sahibi olur. İndiki demokratik cəmiyyətdə natiqdən eyni vaxtda bütün əhaliyə üz tutub danışması tələb olunur. Televiziyasız və radiosuz bunu etmək, sadəcə, mümkün deyil. Vətəndaşların isə namizədlə ünsiyyəti Qədim Yunanıstanda olduğu kimi mümkün olmasa da, “interaktiv sorğular”, “azad mikrofonlar” və “studiya zəngləri” bu canlı ünsiyyəti əvəz edir. Çağdaş həyatda televiziya həm də siyasətçinin obrazını yarada raq, onu tamaşaçıya “istədiyi” kimi təqdim edir. Namizədin oxu nuş yorğunluğu gətirən kifayət qədər rəsmi yazılan və cansıxıcı platformasını divarlarda asmaqla seçicilərin ona səs verməsinə nail olmaq olmaz. Hər bir tamaşaçı seçəcəyi adamı tanımaq istəyir: ailədə, iş başında, xalqla ünsiyyətdə və s. Məhz bu cür yerlərdə dav ranış, qətiyyətli nitq tamaşaçıda müsbət reaksiya yarada bilər. Ona görə də televiziyanın cəmiyyətdə rolunun artması ilə siyasətçilərin kamerayla “oynamaq” vərdişi də onların fəaliyyətinin ayrılmaz tərkib hissəsi oldu. Televizorun məişətin ayrılmaz hissəsinə çevrilməyə başlama sı və insanların informasiya, bilgi almaq obyekti kimi şəriksizliyi siyasətçilər üçün yeni üfüqlər açmış oldu. Artıq ötən əsrin 50ci illərindən siyasətçilər televiziya qanunlarına öyrəşməyə başladılar. ABŞ prezidenti Eyzenhauerin okeanın hər iki tayındakı tələbələrlə telekörpüsü bu sahədə atılmış cəsarətli addımlardan idi. 1977ci 250 ildə Sibies televiziyasının təşəbbüsü ilə Misir prezidenti Sədat və İsrailin baş naziri Begin arasında olan telekörpü isə sülh danışıqla rının əsasını qoydu (238, səh. 53). Demokratik cəmiyyətlərdə siyasi qruplar arasında taleyüklü məsələlər ətrafında ciddi fikir ayrılığının olmaması və onların plat formalarının birbirinə bənzəməsi siyasi mübarizədə daha çox ide yalarla deyil, görünüş, davranma yolu ilə tamaşaçıları – seçiciləri cəlb etmək formasında kəskinləşir. Namizədin telegörünüşü, onun çıxış tərzi, davranışı və digər əlamətləri ciddi müzakirə obyektinə çevrilərək, seçkilərin nəticəsinə təsir edir.
comərd olması vacib deyil, əsas odur ki. bu cür görünsün” (164, səh. 11). Yəni siyasətçi iradəli və kəskin obraz yaratmağı bacarma lıdır. Azərbaycan təcrübəsində bunu prezident Heydər Əliyevin şəxsində müşahidə etmək olar. 1993cü ildə xalqın ağır günlərdə böyük inamla ona bağlanması və etibar etməsi, məhz onun şəxsi iradə və qətiyyəti ilə bağlıdır. Ən çətin məqamlarda və çıxışlarda iradəlilik və güclülük ona qarşı bütün vasitələrlə aparılan təbliğata rəğmən qələbə çalmasını, xalqın inamını qazanmasını zəruri etdi. Televiziyada siyasətçinin çıxışının qurulması və debatlarda iş tirakı cəmiyyətin siyasi maariflənməsində mühüm əhəmiyyət daşıyan məsələdir. Peşəkar jurnalistlərin tokşou və ya analitik söhbət janrında qurulan verilişləri şəxsiyyətin açılması baxımın dan əhəmiyyətli məsələdir. Burada yaradıcı heyətin üzərinə düşən vəzifələrdən biri özünün siyasi maraqlarını bir kənara qoyub de mokratik mühitin və hər bir namizədə bərabər şəraitin yaradılma sıdır. İstər rejissor işində, istərsə də montaj vaxtı siyasi maraqlar televiziya etikasını və yaradıcılıq prinsiplərini üstələməməli, tama şaçı və onun informasiya almaq hüququ hör mətlə qarşılanmalıdır. Prezidentliyə namizədlərin televiziya çıxışlarının başlıca cə hət lərini təhlil edərək araşdırmışıq. Müxtəlif ölkələrin təcrübəsi tele viziya çıxışlarının həlledici olmasını və yekun qələbəyə böyük təsir göstərdiyini sübut edir. “Lakin namizəd daha çox studiyada deyil, verilişin mətbuatda və qruplar arasında müzakirəsində qazanır” Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|