Tema: mektepke shekemgi jastaǵi bala shaxsi rawajlaniwina tásir etiwshi faktorlar. Joba

Bala rawajlanıwınıń tómendegi faktorları ajralıp turadı :
Prenatal faktorlar, atap aytqanda, genetika, analardıńlar salamatlıǵı, endokrin sistema iskerligi, intrauterin infektsiyalar, hámledarlıq hám basqalar.
Tuwıw menen baylanıslı balalardı rawajlanıw faktorları : tuwıw waqtında alınǵan jaralar, bópediń miyasini kislorod menen etarli dárejede támiyinlamasligi sebepli payda bolǵan barlıq lezyonlar hám basqalar.
Erte tuwılıw. Etti ayda tuwılǵan balalar taǵı 2 aylıq intrauterin rawajlanıwdan ótpeganlar hám sol sebepli daslep waqıtında tuwılǵan qatarlaslarınan artta qalıp atırlar.
Átirap ortalıq balanıń rawajlanıwına tásir etiwshi tiykarǵı faktorlardan biri bolıp tabıladı. Bul taypaǵa tós suti menen bagıw hám odan keyingi awqatlanıw, túrli tábiy faktorlar (ekologiya, suw, ıqlım, quyash, hawa hám basqalar ), bópediń bos waqıtın hám dem alıwın shólkemlestiriw, psixik ortalıq hám shańaraqqa tiyisli ortalıq kiredi.
Kishkentaydıń jinsi tiykarınan balanıń rawajlanıw tezligin belgileydi, sebebi ekenin aytıw kerek, dáslepki basqıshda qızlar ul balalardan aldında, olar júriw hám sóylesiwdi aldınlaw baslasadı.
Balanıń rawajlanıwına tásir etiwshi faktorlardı tolıqlaw kórip shıǵıw kerek.
Bala rawajlanıwınıń biologiyalıq faktorları
Kóplegen ilimpazlardıń pikirine kóre, áyne bala rawajlanıwınıń biologiyalıq faktorları tiykarǵı rol oynaydı. Óytkeni genetika tiykarınan fizikalıq, intellektual hám etikalıq rawajlanıw dárejesin belgileydi. Tuwılǵannan baslap hár bir adamda qábilettiń yamasa uqıptıń túrleri, intellektual processlerdiń dinamikası hám sezimiy tarawdıń sıyaqlı shaxstıń tiykarǵı tárepleri rawajlanıw dárejesin belgileytuǵın málim organikalıq uqıplar bar. Genler genetikanıń materiallıq tasıwshısı wazıypasın atqaradı, sol sebepli kishkene adam anatomik dúzilisin, fiziologikalıq iskerliginiń qásiyetlerin hám metabolizmning ózgeshelikin, nerv sistemasınıń túrin hám basqalardı miyraslar etip aladı. Bunnan tısqarı, bul tiykarǵı shártsiz refleks reakciyalardı belgileytuǵın genetika bolıp tabıladı hám fiziologikalıq mexanizmlerdiń islewi.

Tuwrısıda, insannıń ómiri dawamında onıń genetikası social tásir hám tárbiya sistemasınıń tásiri menen dúzetiledi. Nerv sisteması júdá plastik bolǵanı ushın, onıń túri málim turmıslıq tájiriybeler tásirinde ózgeriwi múmkin. Biraq, bala rawajlanıwınıń biologiyalıq faktorları ele da adamdıń xarakterin, temperamentini hám qábiletlerin anıqlaydı.

Balanıń intellektual rawajlanıw faktorları
Balanıń intellektual rawajlanıwınıń zárúr shártleri yamasa faktorları onıń intellektual rawajlanıw dárejesine tásir etiwshi túrli jaǵdaylardı óz ishine aladı. Insan bio-social janzat bolǵanlıǵı sebepli, tábiy hám biologiyalıq uqıplar, sonıń menen birge, socialliq ómir sharayatları balanıń intellektual rawajlanıw faktorlarına tiyisli bolıwı múmkin. Naǵız ózi faktorlardıń hár biri tásirinde balanıń intellektual rawajlanıwı júzege keledi.

Balanıń psixologiyalıq rawajlanıwına eń kúshli tásir - bul social faktor. Erte balalıq dáwirinde ata-analar hám bópe ortasındaǵı psixologiyalıq munasábetlerdiń tábiyaatı tiykarınan onıń ózligin qáliplestiredi. Eger turmıstıń birinshi jıllarında bópe ele shaxslararo baylanıstiń názik táreplerin tushuna almasa hám dúgilisiwlerdi tushunmasa da, ol shańaraqta húkim surayotgan tiykarǵı ortalıqtı sezim etedi. Eger shańaraqqa tiyisli munasábetlerde bir-birlerine muhabbat, isenim hám húrmet ústinlik qilsa, ol halda bala saw hám kúshli psixikaga iye boladı. Jas balalar kóbinese ózleriniń ayıpların úlkenler degi waqıyalarda sezim qılıwadı hám ózleriniń paydasız sezim etiwleri múmkin jáne bul kóbinese psixik zaqım aliwge alıp keledi.

Balanıń intellektual rawajlanıwı tiykarınan bir neshe tiykarǵı shártlerge boysunadı :
miydiń normal islewi bópediń waqıtında hám tuwrı rawajlanıwın támiyinleydi;
bópediń tolıq fizikalıq rawajlanıwı hám asabiy processlerdiń rawajlanıwı ;
tuwrı tárbiya hám balanı rawajlandırıw ushın tuwrı sistema bar ekenligi: úyde da, balalar bog'chasida, mektepte hám hár qıylı tálim mákemelerinde úzliksiz hám izbe-iz tálim beriw;
sezim shólkemleriniń qawipsizligi, bunıń nátiyjesinde bópediń sırtqı dúnya menen baylanısı támiyinlenedi.
Áne sol barlıq shártler orınlanǵanda, bópe psixologiyalıq tárepten tuwrı rawajlana aladı.