Texniki Yardım üzrə Hesabatı

34
Cədvəl 22: Əsas Ümumi Enerji Təchizatı (“No Action” (tədbirlərin görülməsi nəzərdə 
tutulmayan) Ssenari)
Ölk
ə
2000
2005
2010
2015
2020
2025
2030
2035
2040
2045
2050
Azərbaycan 
505 
538 
489 
553 
569 
593 
623 
652 
695 
733 
801 
Qazaxıstan 
2,248 
2,553 
3,266 
3,596 
3,700 
3,990 
4,416 
4,905 
5,549 
6,346 
7,382 
Özbəkistan 
2,103 
1,940 
1,810 
2,227 
2,673 
3,207 
3,871 
4,609 
5,379 
6,079 
6,669 
Mənbə: Abt Associates, Stokholm Ətraf Mühit İnstitutu, Nazar Biznes və Texnologiya MMC (2015b).
Cədvəl 23: Enerjinin karbon intensivliyi (“No Action” (tədbirlərin görülməsi nəzərdə 
tutulmayan) Ssenari), gCO
2
e / MJ)
Ölk
ə
2000
2005
2010
2015
2020
2025
2030
2035
2040
2045
2050
Azərbaycan 
66.0 
72.9 
83.6 
79.3 
78.8 
78.4 
77.9 
77.5 
77.5 
76.9 
76.9 
Qazaxıstan 
96.7 
99.9 
93.7 
90.9 
88.0 
87.6 
87.7 
87.5 
88.0 
87.7 
87.5 
Özbəkistan 
56.3 
58.0 
57.7 
58.9 
57.2 
56.8 
55.9 
55.7 
55.7 
55.7 
55.7 
Mənbə: Abt Associates, Stokholm Ətraf Mühit İnstitutu, Nazar Biznes və Texnologiya MMC (2015b).  
84. Əhali və gəlirlərin artması nəticəsində karbonla intensiv enerjiyə tələbatın çoxalması hər 
üç  ölkədə,  xüsusilə  də  Qazaxıstan  və  Özbəkistanda  İEYQ-ların  emissiyasının  artmasına 
gətirib  çıxarır.  Enerji  və  nəqliyyat  sisteminin  nəticələrinin  qeyri-enerji  sahələrində  İEYQ 
emissiyalarına dair sadə proqnozlarla kombinasiyası (birləşdirilməsi) nəticəsində Şəkil 8 və 
Table 24-də verilən proqnozlar əldə olunur. 
Table 24: Ümumi İEYQ Emissiyası (“No Action” (tədbirlərin görülməsi nəzərdə 
tutulmayan) Ssenarisi ilə), MtCO
2
e)
Ölk
ə
2000
2005
2010
2015
2020
2025
2030
2035
2040
2045
2050
Azərbaycan 
36.2 
44.2 
47.1 
52.1 
54.6 
57.9 
61.8 
65.9 
71.3 
76.1 
83.8 
Qazaxıstan 
223.1 
275.3 
328.6 
349.6 
352.0 
380.2 
422.9  471.4  538.0 
615.4 
715.7 
Özbəkistan 
148.0 
147.6 
137.0 
167.6 
195.1 
230.9 
273.2  322.7  375.9 
425.7 
469.9 
Mənbə: Abt Associates, Stokholm Ətraf Mühit İnstitutu, Nazar Biznes və Texnologiya MMC (2015b). 
85.  2010  və  2050-ci  illər  arasında,  emissiyaların  proqnozlaşdırılan  ümumi  artımı 
Azərbaycanda  78%,  Qazaxıstanda  118%,  və  Özbəkistanda  243%-a  bərabər  olacaqdır.  Bu 
artımlar  potensial  azaldılma  tədbirlərin  görülməsini  və  səmərəlilik,  başqa  yanacaq 
növlərindən istifadə  və  digər tədbirlər vasitəsilə  təbii  yanacaq  emissiyalarının  azaldılmasını 
Şə
kil 8
: Ümumi İEYQ Emissiyası (Baza və
ziyy
ə
tin ssenarisi, 100-il üçün
QİP)
Qeyd: QİP= Qlobal İstiləşmə Potensialı 
Mənbə: Abt Associates, Stokholm Ətraf Mühit İnstitutu, Nazar Biznes və Texnologiya MMC 
(2015b).

---

35
zəruri  edir. Enerji  və  nəqliyyat  sahəsində  emissiyaların  azadılmasına  dair müəyyən  mənbə 
katqoriyaları proqnozlaşdırılan dövr üçün daha səciyyəvidir (Cədvəl 25). 
Cədvəl 25: Enerji və Nəqliyyat Sahələrində İEYQ Emissiyasına dair Əsas Mənbə 
Kateqoriyaları (“No Action” (tədbirlərin görülməsi nəzərdə tutulmayan) Ssenarisi ilə) 
Ölkə 
Mənbə 
2050 İEYQ 
Emissiyasının payı 
(%-lə) 
2010-2050
Artım (%-lə) 
Azərbaycan 
Qaz  İstehsalı  və  Ötürücü  və 
Paylayıcı Şəbəkə  
19
35
Yaşayış 
18 
128 
Nəqliyyat 
14 
133 
Elektrik enerjisi və CHP (İstilik 
və 
Elektrik 
Enerjisinin 
Birləşmiş İstehsalı) 
11
14
Qazaxıstan 
Sənaye 
27 
86 
Elektrik enerjisi və CHP (İstilik 
və 
Elektrik 
Enerjisinin 
Birləşmiş İstehsalı) 
20
99
İstilik istehsalı 
12 
139 
Yaşayış 
11 
379 
Kömür mədəni 
6 
79 
Özbəkistan 
Sənaye 
22 
678 
Elektrik enerjisi və CHP (İstilik 
və 
Elektrik 
Enerjisinin 
Birləşmiş İstehsalı) 
11
100
Yaşayış 
9 
184 
Qas Emalı 
9 
49 
Nəqliyyat 
8 
881 
Mənbə: Abt Associates, Stokholm Ətraf Mühit İnstitutu, Nazar Biznes və Texnologiya MMC (2015b).
86.  Bu  kateqoriya  və  sektorlardan  çoxu  bu  tədqiqatın  mövzusu  olan  azaldılma  variantların 
hədəfidir, bəziləri isə —məsələn, Özbəkistan təbii yanacaq çıxarılması (və ya Azərbaycanda 
ixrac  məqsədləri  üçün  təbii  yanacaq  çıxarılması)—deyildir.  Əsas  diqqətin  bu  sektorlarda 
azaldılma  imkanlara  dair  gələcək  milli  planlara  yönəldilməsi  emissiyaların  gələcək 
trayektoriyalarına ciddi təsir edə bilər. 
4. 
Azərbaycan,  Qazaxıstan  və  Özbəkistanda  Azaldılma  tədbirlərin  xərcləri 
və faydaları 
87.  Aşağıdakı  bölmədə  “No  Action”  (tədbirlərin  görülməsi  nəzərdə  tutulmayan)  ssenari  ilə 
müqayisədə  təklif  olunan  azaldılma  ssenarilərinin  birbaşa  xərc  və  gəlir  təhlilinin  nəticələri 
göstərilir III.B.2. Nəticələr təsirlərin  azaldılması  ssenarisnin  növünə  görə təşkil  olunmuşdur: 
texniki azaldılma mini-ssenarisi, qiymətə əsaslanan mini-ssenari, və ya birləşmiş ssenari. 
88. Azaldılma tədbirlərinin  birbaşa  xərc  və faydalarının  təhlili  zamanı  iki əsas  sual  qoyulur: 
hər  bir  azaldılma  variant  təsir  azaltma  potensialı  (metrik  ton  CO
2
e  azaldıldı)  və  xərc-
effektivliyi (CO
2
e bir metrik tonuna görə xərc).  
89.  Azaldılma  potensialının  və  bir  ton  üçün  xərclərinin  qiymətləndirilməsi  zamanı  əsas 
məsələ  azaldılma  variantlar  arasında  qarşılıqlı  əlaqənin  necə  izah  olunmasıdır.    Müəyyən 
variantların  birlikdə  icrası  onları  ümumi  effektivliyini  azalda  (və  ya  artıra)  bilər.  Bu  məsələ 
tədqiqatda  aşağıdakı  dörd  addım  vasitəsilə  Sathaye  və  Meyersin  (1995)  retrospektiv 
sistemlər yanaşmasına əsasən həll olunur: 
(i)  Hər  bir  azaldılma  variantı  ilk  növbədə  fərdi  qaydada  qimətləndirilir  (“No  Action” 
(tədbirlərin görülməsi nəzərdə tutulmayan) ssenarisi ilə müqayisədə), və hər biri üçün 
bir tonun ilkin xərci qeyd olunur. 
(ii)  Variantlar artan qaydada bir ton üçün öz əvvəlki qiymətlərinə görə bölünüb. 

---