Əlavə 2
83
istilik tarifləri, elektrik istehsalı, investisiya xərcləri, kredit-layihə xərc nisbəti, faiz dərəcələri və
vergilərlə bağlıdır. Risklərə ən çox məruz qalan parametrlər Cədvəl 3-də yuxarıda, ən az riskli
parametrlər isə aşağıda verilmişdir.
Cədvəl 3: Samux PV və Bioqaz Qurğularının Həssaslıq Təhlili
Parametr
(+- 10%-ə qədər dəyişiklik)
N
ə
tic
ə
d
ə
d
əyişiklik (%)
H
əssaslıq
IRR (daxili g
ə
lir
dərəcəsi), %
NPV (xalis əldə
olunan gəlir) ($)
IRR, %
NPV, %
Elektrik enerjisi tarifi
+2.411 or -2.302
+- 1,342,732
+-22
+-244
Ümumi investisiya xərci
+2.63 or -1.973
+- 1,221,666
+-21
+-222
Ümumi elektrik enerjisi istehsalı
+-1.534
+- 869,474
+-14
+-158
Kredit-layihə xərci nisbəti
+0.767 or -0.548
+- 302,665
+-6
+-55
Mənfəət vergisi
+-0.438
+- 264,144
+-4
+-48
İstilik enerjisi tarifi
+0.219 or -0.11
+- 93,551
+-2
+-17
Faiz d
ə
r
ə
c
ə
si
+- 0.11
+- 49,527
+-1
+-9
Kommersiya itkilərinin səviyyəsi
0
+- 16,509
+-0
+-3
Mənbə: Abt Associates tərəfindən aparılan təhlil.
200. Təhlil göstərir ki, elektrik enerjisi tariflərində +-10% dəyişiklik layihənin iqtisadi nəticələrini
müəyyən edən əsas vacib faktorlardandır, çünki belə bir dəyişiklik daxili gəlir dərəcəsində +-
22%, xalis cari gəlirdə isə 244% dəyişikliyə səbəb ola bilər. Ona görə də Azərbaycanda
bərpaolunan enerji tariflərinə təklif olunan düzəlişlərin tamamlanması layihənin maliyyə
gösətiriciləri baxımından həlledici faktordur. İstilik enerjisi tariflərində dəyişiklik o qədər də
mühim deyil, çünki istilik enerjisi satışından gəlirlərin kiçik bir hissəsi əldə olunur. Bu halda, +-
10% dəyişiklik daxili gəlir dərəcəsində 2%, xalis cari gəlirdə isə 17% dəyişikliyə səbəb olacaqdır.
201. əsasən avadanlığın qiyməti ilə müəyyən olunan investisiya xərcləri də əhəmiyyətlidir.
Burada təsirlər daxili gəlir dərəcəsində 21%-dən, xalis cari gəlirdə 222%-ə qədər dəyişir ki, bu
da elektrik enerjisi tariflərində olduğu kimi, layihənin iqtisadi asoektlərinə ciddi təsirlərə səbəb
olacağını göstərir. Satınalma prosesinin yaxşı idarə olunması avadanlıq büdcəsinin ağlabatan
olmasının təmin olunması və rəqabətli tender prosesinin keçirilməsi baxımından çox önəmlidir.
Həssaslıq şkalasında növbəti factor layihə tərəfindən istehsal olunancaq elektrik enerjisinin
ümumi həmidir ki, bu da daxili gəlir dərəcəsində və xalis cari gəlirdə müvafiq olaraq 14; və 158%
dəyişikliklə nəticələnir.
202. İqtisadi nəticələrə təsirləri baxımından digər parametrlər daha az təsirlidir. Həssaslıq
şkalasında növbəti məqam elektrik enerjisi istehsalının ümumi miqdarıdır. Digər parametrlər
nisbətən az təsirlidir.
203. Risk idarəçiliyi baxımından, həm layihənin capital xərcləri, həm də tariflər layihənin
icrasından əvvəl müəyyən edilir. Avadanlıq və tikinti xərclərinin çoxalması və ya avadanlıqların
məhsuldarlığı riskləri vardır ki, bunlar da adətən ənənəvi strategiyalar, məsələn müqavilələrdə
zəmanət və zədələnməyə görə (likvidləşdirilmiş) bəndlərin nəzərdə tutulması, təchizatçı və
podratçıların diqqətlə seçilməsi vasitəsilə həll edilir. Lakin, ən ciddi risk elektrik enerjisi
tariflərində gələcəkdə hər hansı əlverişsiz dəyişikliklərin edilməsidir ki, bunların idarə olunması
çox çətindir
J.
Digər
204. Günəş PV və bioqaz qurğuları vasitəsilə əldə olunan elektrik və istilik enerjisinin yerli enerji
mənbələrindən təchizata inamı artıracaqdır. Elektrik enerjisi təchizatının yaxşılaşdırılması kənd
84
Əlavə 2
təsərrüfatı istehsalının artmasına, kiçik və orta sahibkarlıq müəssisələrinin genişlənməsi üçün
imkanların artmasına, həyat standartlarının yüksəldilməsinə (infrastruktur və işıqlandırmanın
yaxşılaşdırılması nəticəsində) və havanın keyfiyyətinin artmasına (təbii yanacağın bərpaolunan
enerji ilə əvəzlənməsi nəticəsində) gətirin çıxaracaqdır. Digər faydalara tikinti zamanı yeni iş
yerlərinin yaradılması və biokütlə təchizatından kənd təsərrüfatı müəssisələrinin gəlir əldə
etməsini göstərmək olar.
205. Elektrik və istilik generasiyasında alternative və bərpa olunan enerjidən istifadə etməklə
İEYQ emissiyasının azaldılması gözlənilir. ABEMDA günəş PV və bioqaz qurğularından nə
qədər istilik və elektrik enerji əldə oluna biləcəyini müəyyən etmək üçün texniki-iqtisadi
əsaslandırma aparır. Bu əsaslandırma tamamlandıqdan sonra, potensial olaraq nə qədər İEYQ-
lara qənaət olunacağı müəyyən ediləcək .Bu yanaşma Azərbaycan, Qazaxıstan və
Özbəkistanda İqlim Dəyişmələrinin İqtisadi Aspektləri: NAMA-lara dair TY-nın Hesabatında
(Manila Avqust 2015)
sənədləşdirilmişdir
.
85
Əlavə 2
RETA 8119 Mərkəzi və Qərbi Asiyada İqlim Dəyişmələrinin
İqtisadi Aspektləri: Təsirlərin Azaldılması Komponenti
İnvestisiyalara dair Konsepsiya Qeydi
10 CNG (Sıxlaşdırılmış Təbii Qaz) Doldurma Stansiyası Şəbəkəsinin
Tikintisi
NAMA çərçivəsində:
“Qazaxıstanın Nəqliyyat Sektorunda Təbii Qazdan İstifadənin
Genişləndirilməsi”
İXTİSARLAR VƏ AKRONİMLƏR
CNG
Sıxlaşdırılmış Təbii Qaz
CNG-FS
CNG Doldurma Stansiyası
CO
2
Karbon Dioksid
ƏET
Əsas Enerji Təchizatı
IPCC
İqlim Dəyişmələrinə dair Hökumətlərarası Panel
IRR
Daxili Gəlir Dərəcəsi
İKQ
İnvestisiyalara dair Konsepsiya Qeydi
LNG
Mayeləşdirilmiş Təbii Qaz
LPG
Mayeləşdirilmiş Qaz
NAMA
Ölkə üzrə Müvafiq Azaldılma Tədbirləri
NGV
Təbii Qaz mühərrikli Nəqliyyat Vasitəsi
NPV
Xalis əldə olunan Gəlir
SC
Səhmdar Cəmiyyəti
tCO
2
e
Karbon Dioksid Ekvivalenti ilə ton
UNDP
BMT İnkişaf Proqramı
UNFCCC
BMT-nin İqlim Dəyişmələrinə dair Çərçivə Konvensiyası
ÜDM
Ümumi Daxili Məhsul
$
ABŞ Dolları
VALYUTA EKVİVALENTİ
06/15/2015 tarixinə
1 KZT = 1/186.25 = 0.00537 ABŞ $
Dostları ilə paylaş: |