Texniki Yardım üzrə Hesabatı

Əlavə 2
83
istilik  tarifləri,  elektrik  istehsalı,  investisiya  xərcləri,  kredit-layihə  xərc  nisbəti,  faiz  dərəcələri  və 
vergilərlə bağlıdır. Risklərə ən çox məruz qalan parametrlər Cədvəl 3-də yuxarıda, ən az riskli 
parametrlər isə aşağıda verilmişdir.  
Cədvəl 3: Samux PV və Bioqaz Qurğularının Həssaslıq Təhlili
Parametr
(+- 10%-ə qədər dəyişiklik) 
N
ə
tic
ə
d
ə
d
əyişiklik (%)
H
əssaslıq
IRR (daxili g
ə
lir
dərəcəsi), % 
NPV (xalis əldə 
olunan gəlir)  ($)  
IRR, %
NPV, %
Elektrik enerjisi tarifi
+2.411 or -2.302
+- 1,342,732
+-22
+-244
Ümumi investisiya xərci 
+2.63 or -1.973 
+- 1,221,666 
+-21 
+-222 
Ümumi elektrik enerjisi istehsalı 
+-1.534 
+- 869,474 
+-14 
+-158 
Kredit-layihə xərci nisbəti 
+0.767 or -0.548 
+- 302,665 
+-6 
+-55 
Mənfəət vergisi 
+-0.438 
+- 264,144 
+-4 
+-48 
İstilik enerjisi tarifi 
+0.219 or -0.11 
+- 93,551 
+-2 
+-17 
Faiz d
ə
r
ə
c
ə
si
+- 0.11
+- 49,527
+-1
+-9
Kommersiya itkilərinin səviyyəsi 
0 
+- 16,509 
+-0 
+-3 
Mənbə: Abt Associates tərəfindən aparılan təhlil. 
200. Təhlil göstərir ki, elektrik enerjisi tariflərində  +-10% dəyişiklik layihənin iqtisadi nəticələrini 
müəyyən  edən  əsas  vacib  faktorlardandır,  çünki  belə  bir  dəyişiklik  daxili  gəlir  dərəcəsində  +-
22%,  xalis  cari  gəlirdə  isə  244%  dəyişikliyə  səbəb  ola  bilər.  Ona  görə  də  Azərbaycanda 
bərpaolunan  enerji  tariflərinə  təklif  olunan  düzəlişlərin  tamamlanması  layihənin  maliyyə 
gösətiriciləri  baxımından  həlledici  faktordur.  İstilik  enerjisi  tariflərində  dəyişiklik  o  qədər  də 
mühim deyil, çünki istilik enerjisi satışından gəlirlərin kiçik bir hissəsi əldə olunur. Bu halda, +-
10% dəyişiklik daxili gəlir dərəcəsində 2%, xalis cari gəlirdə isə 17% dəyişikliyə səbəb olacaqdır.   
201.  əsasən  avadanlığın  qiyməti  ilə  müəyyən  olunan  investisiya  xərcləri  də  əhəmiyyətlidir. 
Burada təsirlər daxili gəlir dərəcəsində 21%-dən, xalis cari gəlirdə 222%-ə qədər dəyişir ki, bu 
da  elektrik  enerjisi  tariflərində  olduğu  kimi,  layihənin  iqtisadi  asoektlərinə  ciddi  təsirlərə  səbəb 
olacağını göstərir.  Satınalma prosesinin yaxşı idarə olunması avadanlıq büdcəsinin ağlabatan 
olmasının təmin olunması və rəqabətli tender prosesinin keçirilməsi baxımından çox önəmlidir. 
Həssaslıq  şkalasında  növbəti  factor  layihə  tərəfindən  istehsal  olunancaq  elektrik  enerjisinin 
ümumi həmidir ki, bu da daxili gəlir dərəcəsində və xalis cari gəlirdə müvafiq olaraq 14; və 158% 
dəyişikliklə nəticələnir.  
202.  İqtisadi  nəticələrə  təsirləri  baxımından  digər  parametrlər  daha  az  təsirlidir.  Həssaslıq 
şkalasında  növbəti  məqam  elektrik  enerjisi  istehsalının  ümumi  miqdarıdır.  Digər  parametrlər 
nisbətən az təsirlidir. 
203.  Risk  idarəçiliyi  baxımından,  həm  layihənin  capital  xərcləri,  həm  də  tariflər  layihənin 
icrasından əvvəl müəyyən edilir. Avadanlıq və tikinti xərclərinin çoxalması və ya avadanlıqların 
məhsuldarlığı  riskləri  vardır  ki,  bunlar  da  adətən ənənəvi  strategiyalar, məsələn müqavilələrdə 
zəmanət  və  zədələnməyə  görə  (likvidləşdirilmiş)  bəndlərin  nəzərdə  tutulması,  təchizatçı  və 
podratçıların  diqqətlə  seçilməsi  vasitəsilə  həll  edilir.  Lakin,  ən  ciddi  risk  elektrik  enerjisi 
tariflərində gələcəkdə hər hansı əlverişsiz dəyişikliklərin edilməsidir ki, bunların idarə olunması 
çox çətindir 
J. 
Digər 
204. Günəş PV və bioqaz qurğuları vasitəsilə əldə olunan elektrik və istilik enerjisinin yerli enerji 
mənbələrindən təchizata inamı artıracaqdır. Elektrik enerjisi təchizatının yaxşılaşdırılması kənd 

---

84
 
Əlavə 2 
təsərrüfatı  istehsalının  artmasına,  kiçik  və  orta  sahibkarlıq  müəssisələrinin  genişlənməsi  üçün 
imkanların  artmasına,  həyat  standartlarının  yüksəldilməsinə  (infrastruktur  və  işıqlandırmanın 
yaxşılaşdırılması nəticəsində) və havanın keyfiyyətinin artmasına (təbii yanacağın bərpaolunan 
enerji  ilə  əvəzlənməsi  nəticəsində)  gətirin  çıxaracaqdır.  Digər  faydalara  tikinti  zamanı  yeni  iş 
yerlərinin  yaradılması  və  biokütlə  təchizatından  kənd  təsərrüfatı  müəssisələrinin  gəlir  əldə 
etməsini göstərmək olar.   
205.  Elektrik  və  istilik  generasiyasında  alternative  və  bərpa  olunan  enerjidən  istifadə  etməklə 
İEYQ  emissiyasının  azaldılması  gözlənilir.  ABEMDA  günəş  PV  və  bioqaz  qurğularından  nə 
qədər  istilik  və  elektrik  enerji  əldə  oluna  biləcəyini  müəyyən  etmək  üçün  texniki-iqtisadi 
əsaslandırma aparır. Bu əsaslandırma tamamlandıqdan sonra, potensial olaraq nə qədər İEYQ-
lara  qənaət  olunacağı  müəyyən  ediləcək  .Bu  yanaşma  Azərbaycan,  Qazaxıstan  və 
Özbəkistanda  İqlim  Dəyişmələrinin  İqtisadi  Aspektləri:  NAMA-lara  dair  TY-nın  Hesabatında 
(Manila Avqust 2015)
 sənədləşdirilmişdir
.

---

85
Əlavə 2
RETA 8119 Mərkəzi və Qərbi Asiyada İqlim Dəyişmələrinin 
İqtisadi Aspektləri: Təsirlərin Azaldılması Komponenti 
İnvestisiyalara dair Konsepsiya Qeydi 
10 CNG (Sıxlaşdırılmış Təbii Qaz) Doldurma Stansiyası Şəbəkəsinin 
Tikintisi
NAMA çərçivəsində: 
“Qazaxıstanın Nəqliyyat Sektorunda Təbii Qazdan İstifadənin 
Genişləndirilməsi”  
İXTİSARLAR VƏ AKRONİMLƏR 
CNG 
Sıxlaşdırılmış Təbii Qaz 
CNG-FS 
CNG Doldurma Stansiyası 
CO
2
Karbon Dioksid
ƏET 
Əsas Enerji Təchizatı 
IPCC 
İqlim Dəyişmələrinə dair Hökumətlərarası Panel 
IRR 
Daxili Gəlir Dərəcəsi  
İKQ 
İnvestisiyalara dair Konsepsiya Qeydi 
LNG 
Mayeləşdirilmiş Təbii Qaz  
LPG 
Mayeləşdirilmiş Qaz 
NAMA 
Ölkə üzrə Müvafiq Azaldılma Tədbirləri 
NGV 
Təbii Qaz mühərrikli Nəqliyyat Vasitəsi 
NPV 
Xalis əldə olunan Gəlir 
SC 
Səhmdar Cəmiyyəti 
tCO
2
e 
Karbon Dioksid Ekvivalenti ilə ton  
UNDP  
BMT İnkişaf Proqramı 
UNFCCC 
BMT-nin İqlim Dəyişmələrinə dair Çərçivə Konvensiyası 
ÜDM 
Ümumi Daxili Məhsul  
$ 
ABŞ Dolları 
VALYUTA EKVİVALENTİ  
06/15/2015 tarixinə 
1 KZT = 1/186.25 = 0.00537 ABŞ $ 

---