Texniki Yardım üzrə Hesabatı

88
 
Əlavə 2 
E. 
İnvestisiya imkanlarına dair məlumat 
214.  İnfrastruktur  problemini  həll  etmək  və  milli  prioritetlərə  uyğun  olara  təmiz  nəqliyyat 
sektorunun  inkişafını  təmin  etmək  məqsədilə,  investisiyaya  dair  bu  konspesiya  qeydi  təbii  qaz 
şirkəti  KazTransGas  ASC-ni  10  CNG  doldurma  məntəqəsi  (CNG-FS)  şəbəkəsinin  tikintisində 
dəstəkləməyi təklif edir. Doldurma məntəqələri Qazaxıstanın müxtəlif şəhər və rayonlarında pilot 
məntəqələr kimi xidmət göstərəcəkdir. Onlar bu sahədə bazarın inkişafı və gələcəkdə daha 100 
CNG  doldurma  məntəqəsinin  tikintisi  və  Qazaxıstanda  təbii  qaz  doldurma  bazarı  üçün 
infrastrukturun  yaradılmasında  baza  rolunu  oynayacaqdır.  İnvestisiya  konsepsiyasında 
institusional dəstək elementlərinə əsaslanan komponentlər də öz əksini tapmışdır. Bura mövcud 
nəqliyyat  vasitələrinin  CNG-yə  keçirilməsi  üçün  tələb  olunan  texniki  biliklərə  dair  təlimlərin 
keçirilməsi, sınaq və sertifikatlaşdırma mərkəzlərinin yaradılması, eləcə də nəqliyyat vasitələrinə 
texniki qulluq göstərən texniklər üçün təlimlrin keçirilməsi daxildir.  
215.  İnvestisiya  NAMA-nın  icrası  ilə  bağlı  iki  mərhələni  əhatə  edir  (2014-2018).  Gözlənilən 
nəticələr aşağıdakılardır: 
(i)  Qazaxıstanın müxtəlif yerlərində on CNG-doldurma məntəqəsinin tikintisi  
(ii)  əlavə  35  CNG  (sıxlaşdırılmış  təbii  qaz)  doldurma  məntəqəsinin  tikintisi  üçün  texniki-
iqtisadi əsaslandırmanın tamamlanması  
(iii) Bazar araşdırmasının aparılması  
(iv) İstrifadəsində  260  nəqliyyat  vasitəsi  olan  of KazTransGas ASC-nin korporativ  nəqliyyat 
parkının modernləşdirilməsi tamamlanıb 
(v)  Təbii qaz avadanlıqlarının, xüsusilə yüksək təzyiqli CNG silindirlərinin texniki baxışı üçün 
mərkəzin yaradılması  
(vi) Heyətin təlimləndirilməsi (250 heyət üzvi) 
(vii) Yeni standart və normaların tətbiqi, və CNG və LNG (mayeləşdirilmiş təbii qaz) nəqliyyat 
vasitələri ilə bağlı qanunvericilik bazasının yaxşılaşdırılması 
F. 
Texniki Parametrlər 
216.  İnvesitisiya  konsepsiyasında  aşağıdakı  şəhərlərdə  10  yeni  CNG  doldurma  məntəqəsinin 
tikintisi öz əksini tapır (Şəkil):  
(i) Kyzylorda, Shymkent, Actobe (2015 – 2017)
(ii) Taraz, Uralsk, Kostanai, Atyrau, Aktau (2016 – 2017)
(iii) Merke və Turkestan (2017 – 2018) 
217.  Bu,  bazar  araşdırması  və  texniki-iqtisadi  əsaslandırmanın  nəticələrinə  əsasən  NAMA-nın 
bir hissəsi olaraq tikiləcək 35 doldurma məntəqəsindən birinin nümunəsidir.  
G. 
Maliyyə parametrləri 
218.  Aşağıdakı  bölmədə  invesitisiya  imkanlarının  iqtisadi  təhlili  verilir.  Maliyyə  təhlilləri  üçün 
statistic  məlumatlar  olmadıqda,  KazTransGaz  hazırda  Kyzylorda,  Shymkent,  və  Actobe 
şəhərlərində üç CNG doldurma məntəqələrinin tikintisi zamanı əldə olunan təcrübədən istifadə 
edir.  Hər  hansı  sahə  üzrə  spesifik  məlumatlar  olmadıqda,  tikilməkdə  olan  hər  üç  doldurma 
məntəqəsi  üçün  detallı  təhlil  olunan  xərc  və  məhsuldarlıqla  bağlı  məlumatların  ortaq  məxrəci 
tapılır  və  bu  investisiya  konsepsiyasının  bir  hissəsi  olaraq  maliyyələşdiriləcək  yeddi  CNG-
doldurma məntəqəsi üçün ümumiləşdirilir. 

---

Əlavə 2
89
Şəkil 2: 2100 m3/saat doldurma gücünə malik CNG doldurma məntəqəsinin işçi dizaynı 
Qeydlər: 1 – qəbul olunan təbii qazı tənzimləyən blok; 2 – texnoloji boks bloku, o cümlədən compressor və CNG 
hazırlıq avadanlığı; 3 – CNG saxlama bloku; 4 – doldurma nasosu kolonkası; və 5 – avtomatlaşdırılmış Nəzarət 
Sistemi
Mənbə: KazTransGaz ASC 
219. Tikilməkdə olan CNG doldurma məntəqələri üçün xərclər və iqtisadi göstəricilər Cədvəl 2-
də  verilmişdir.  Dizayn  baxımından  doldurma  məntəqələrinin  eyni  olmasına  baxmayaraq,  ayrı-
ayrı  alt-layihələrin  18%-dən  26%-ə  qədər  dəyişən  müxtəlif  daxili  gəlir  səviyyəsi  vardır.  Bu, 
quraşdırılmaqda  və  işləməkdə  olan  doldurma  məntəqələrinin  həm  sabit,  həm  də  dəyişən 
xərclərinin  spesifik  yerdən  asılı  olması  faktı  ilə  əsaslanıdırılır.  Onlar  habelə  CNG-nin  satış 
qiymətlərinə və xam təbii qazın alış qiymətlərinə görə də fərqlənir ki, bu da təbii qaz anbarlarının 
və müvafiq infrastrukturun doldurma məntəqəsinə yaxınlığı ilə izah olunur.   
220. KazTransGaz  ASC  xam təbii  qaz  üçün  uzun müddətli müqavilələr  bağlamaqla  bu  qiymət 
qeyri-müəyyənliyini  müəyyən  qədər  həll  edə  bilir.  Bu  məsələ    Bölmə  B-də  CNG  qiymətlərinin 
gözlənilən  uzunmüddətli  stabilliyi  ilə  birlikdə  müzakirə  olunur    və  şirkətə  öz  marjasını 

---

90
 
Əlavə 2 
proqnozlaşdırmağa  imkan  verir.  Lakin,  regional  qiymət  differensialları  yenə  də  nəzərə  alınmalı 
olacaq.  Ona  görə  də  bu  investisiya  imkanı  üçün  tam  texniki  və  iqtisadi  əsaslandırmada 
KazTransGaz  ASC-nin  2015-ci  ilin  sonuna  qədər  tamamlamaq  niyyətində  olduğu  bazar 
təhlillərinin nəticələri nəzərə alınmalıdır. 
Cədvəl 2: Artıq tikilməkdə olan 3 CNG doldurma məntəqəsi üçün iqtisadi və texniki 
göstəricilər 
Göstərici 
Şəhər 
Şimkent 
Kyzyl-Orda
Actobe
Ümumi investisiya xərcləri, ABŞ$ 
2,283,345
2,412,934
2,398,700
Doldurma gücü, 1000 m3/saat
2,100
2,100
2,100
Maksimum günd
əlik doldurma potensialı, 
1000 m3
12,264
12,264
12,264
CNG-doldurma m
ə
nt
ə
q
ə
sinin orta
yükl
ə
nm
ə
faktoru, %
65
55
53
Layih
ə
müdd
ə
tind
ə
CNG-
nin satış qiymə
ti
(2015 – 2030), ABŞ$/m
3
0.259 – 0.56
0.259 – 0.419
0.288 - 0.420
Layih
ə
dövründ
ə
t
əbii qazın alış qiymə
tl
ə
ri
(2015 –
2030), ABŞ$/m
3
0.138 – 0.362
0.070 – 0.193
0.041 – 0.112
Endirilmiş də
r
ə
c
ə
l
ə
r
əsasında xalis ə
ld
ə
olunan g
əlir 11.5%, ABŞ$
839,465
978,553
1,787,968
Daxili gəlir dərəcəsi, % 
18.18
20.12
25.86
Sadə ödəniş müddəti, illər 
5
5
4
Endirilmiş ödəniş müddəti, illər 
7
6
5
Mənbə: Abt Associates tərəfindən aparılan təhlil. 
221.  Üç  CNG  doldurma  məntəqəsi  üçün,  ümumi  investisiya  xərci  7,095,000  ABŞ  $,  layihənin 
birləşmiş daxili gəlir dərəcəsi isə 18.81%-dir. Layihə üçün sadə ödəmə müddəti 5 ildir, endirilmiş 
ödəmə  müddəti  isə  6  ildir.  Bütün  10  doldurma  məntəqəsinə  təklif  olunan  investisiya  oxşar 
nəticələrə gətirib çıxarmalıdır. 
222.  İnvestisiya  konsepsiyasında  NAMA-nın  bəzi  yumşaq  komponentlərinə,  o  cümlədən 
aşağıdakılara investisiya qoyuluşu nəzərdə tutulur: 
(i)  NAMA çərçivəsində nəzərdə tutulmuş bütün 35 CNG (sıxlaşdırılmış təbii qaz) doldurma 
məntəqəsinin tikintisi üçün texniki-iqtisadi əsaslandırmanın aparılması  
(ii)  Qazaxıstanın  iqliminə  və  xüsusiyyətlərinə  daha  yaxşı  uyğun  gələn  CNG  doldurma 
məntəqələrinin dizaynının hazırlanması  
(iii) CNG  yüksək  təzyiqli  çənləri  və  digər  avadanlıqlar  üçün  sınaq  və  sertifikatlaşdırma 
mərkəzinin tikintisi  
(iv) Mütəxəssislərin təbii qaz sahələrində maarifləndirilməsi və təlimləndirilməsi  
(v)  Bacarıqların artırılmasına dair ümumi proqram 
223.  Yumşaq  component  üçün  tələb  olunan  maliyyənin  ümumi  məbləği  6.5  milyon  ABŞ 
dollarıdır.  Bu  tədbirlər  NAMA-nın  uğuru  və  təbii  qaza  əsaslanan  nəqliyyat  sektorunun  inkişafı 
üçün  zəruridir.  Onlar,  ona  görə  də  bu  investisiya  konsepsiyasına  daxil  edilmişdir.  Yumşaq 
komponentlər  daxili  mənbələr  hesabına  və  ya  kreditlə  maliyyələşdirilə  bilər.  Hər  iki  ssenari 
aşağıdakı  maliyyə  modelində  təhlil  olunur.  Əlavə  olaraq,  yumşaq  komponentlər  qismən  və  ya 
tam  şəkildə  qrantlar  və  ya  donorların  texniki  yardımları  hesabına  maliyyələşdirilə  bilər.  Bu 

---