www.kitabxana.net
– Milli Virtual Kitabxana
92
- Yusif müəllim, bu məhkumun baraka qayıtmasını məqsədə-uyğun saymıram. Səhər yoldaşları ilə olan
münasibətlərini öyrənənə-dək təcrid olunmalıdır.
- Mənim etirazım yoxdur. Mehman, məhkumu aparın basın şizoya, səhərə qədər qalsın orada. Qoy
görsün çarpayının altı yaxşı-dır, yoxsa şizo?
***
Saat dörddə Şəfi nəzarət iz zolağına nəzərdə tutulan ikinci gedişini gedib qayıtdı. Həyətdə Yusif və
nəzarətçilərdən başqa heç kim yox idi.
- Hə, necədi vəziyyət?
- Əla. Heç bir iz yoxdur. Bir yerdə pişik izi gördüm.
- Bilirsən, zonda nə qədər pişik var. Hər il yazda zondakı pişikləri rəis yığdırıb çöldə azdırtdırır. Gələn
yaz yenə görürsən pişi-yin sayı həməndi.
- Bəs, yoldaşlar hara getdi?
- Hərə bir
otağa getdi, dincəlməyə. Sən də get iki saat dincəl.
- Öz otağıma gedə bilərəm?
- Korpusların içində olan kabinetlərə rəis icazə vermir. Get mənim otağımda dincəl.
- Çox sağ ol, - Şəfi Yusifə razılıq edərək vaxtanın üstündəki otağa sarı yeridi. Qapısını açıb, işıgı
yandırmadan, üstü didildiyindən yayları görsənən köhnə divana uzandı.
***
Səhər saat altıya az qalmış korpusların qapılarından asılan iri qıfıllar açıldı. Altıda səhər yuxusunun qənimi,
uzun-uzadı çalınan zəng səsləri yeni iş gününün başlandığını xəbər verirdi. Müəssisədə yenidən həyat qaynamağa
başlayırdı.
Səhər yeməyi, dalısıyca səhər yoxlaması, növbənin yeni növ-bətçiyə təhvil verilməsi saat onadək
çəkəcəkdi. Məhz bundan sonra gecə növbəsində qalanlar evə istirahət etməyə buraxılırdılar. Saat doqquzda
xəbər çıxdı ki, təhvil-təslimdən sonra rəis bütün işçiləri yığıb müşavirə keçirəcək. Demək o işdən bir-iki saat da
gec çıxmalı olacaqdı.
Saat onda bütün əməkdaşlar müəssisənin akt zalına yığışmış-dılar. Əməliyyat-rejim ön cərgədə, o biri
sırada orta cərgələrdə dəstə rəisləri, arxa cərgələrdə isə nəzarətçilər əyləşmişdilər.
Şəfi zala Akiflə daxil olsa da, Cəbrayılın yanında oturdu. Ona elə gəldi ki, başqa yerdə əyləşsə, bəlkə də
www.kitabxana.net
– Milli Virtual Kitabxana
93
Cəbrayılın acığı gələrdi.
- Hə, növbə necə keçdi? - Cəbrayıl soruşdu.
- Sağ ol, qaydasında keçdi, necə lazımdı.
- Bir “çepe” baş vermədi?
- Yox, hər şey öz axarındaydı, - birdən xatırlayıb güldü, - hə, yadıma düşdü. Çandriko itmişdi.
- Eh, onun atasına lənət, harda küllənirdi?
- Aləm bir-birinə dəydi. Hamı Çandrikonu axtarırdı. Sən demə yeməkxanada gizlənibmiş.
Ətrafdakı dəstə rəisləri də söhbətə qarışmaq istəyirdilər ki, növbətçi zabitin komandası eşidildi.
- Cənab zabitlər!
Hamı ayağa durub farağat vəziyyəti aldı. İçəri daxil olan Əli-məmməd və Rasim səhnəyə bənzəyən yerdə
qoyulmuş stolun arxasına keçib əyləşdilər.
- Azad, əyləşin! - Əliməmməd işarə etdi. Zal əyləşdi. Əli-məmməd sol tərəfdəki boş stula tərəf baxıb
soruşdu:
- Bəhram hanı?
Tərbiyə işləri üzrə rəis müavini dəstə rəisləri tərəfdə birinci cərgənin kənarında, şöbə rəisləri ilə yanaşı
oturmuşdu. O, ayağa durub:
- Burdayam! - dedi.
- Orda niyə oturmusan? Sənin stulun burdadır, - rəis boş stulu göstərdi.
- Fərqi nədir, orda, ya burda.
Bəhram müəllim sanki, Əliməmmədin göstərdiyi stula əyləşmə-yə ərinirdi. Ani pauza yarandı. Cavab rəisi
açmasa da özünü o yerə qoy-madı:
- Hə, yaxşı,
necə istəyirsən elə də et, otur orda.
Əslində bu Bəhram müəllimin bütün kollektiv qarşısında rə-isin ona olan ədalətsiz münasibətinə etirazı
idi. Şəfi dəstə rəisləri arasında gedən söhbətlərdən, müəssisədəki gəlirlərin rəisin əsasən Rasimlə
bölüşdürməsini, Bəhrama lazımınca əhəmiyyət verməməsini eşitmişdi. Deyilənə görə Əliməmməd neçə vaxtdı,
onsuz da ehtiya-cını ödəməyən maaşını xərcləməyib halal pul adı ilə həccə getmək üçün toplayırdı. Hacı olmaq
istəyirdi.
Rəis boğazını arıtlayıb sözə başladı:
- Mənim bir neçə sözüm, tapşırığım var, sizi çox saxlama-yacağam. Qulağıma haqqınızda sizə
yaraşmayan söz-söhbətlər gəlir. Bəzi zabit yoldaşlar işləmirlər, elə-belə gün keçirirlər. Dəstə rəisləri barakların
www.kitabxana.net
– Milli Virtual Kitabxana
94
səliqəsinə fikir vermir, lazımı qədər “obxod” etmirlər. Uzağı iki dəfə obxod edirlər, eləsi də var ki, heç obxod
etmir. Bütün günü oturur kabinetində, bir-iki məhkum tapıb salır çənəsinin altına, vəssalam, bu da bunun işi.
Bəzisini yerində tapmırsan. Gah o kabi-netdə, gah bu kabinetdə, gün ərzində işi-sənəti onun-bunun qeybətini
etməkdir. Kim, harda, nə danışıb, mən hamısını bilirəm, lazım gələn-də vuracağam üzünə. Kabinetlər
sənədləşmə, yazı-pozu üçündür, yatmağa, mırt vurmağa yox. Bir gün hamının sənədlərini yoxlayaca-ğam,
görüm necə işləyirsiz. Növbə vaxtı gecələr yatırsız, günortalar da nahardan sonra yatırsız. Bunlar hamıya aiddir,
tək dəstə rəislərinə yox. Rasim məndən sonra əməliyyat-rejimlə ayrıca danışıb, onların nöqsanlarını göstərəcək.
Ona görə də, onların adlarını çox çəkmirəm. Məni məcbur etməyin ki, kabinetlərdən çarpayıları yığışdırım,
ümu-miyyətlə sizi kabinetə həsrət qoyum. Gedin baraklarda aylanın, gəzən ayağa daş dəyər. Hamınız gözləyirsiz
ki, görən rəis nə verəcək? Mən bu xarabada pul kəsirəm? Yaxşı olar hərə öz başını saxlasın, mənə ümid olmasın.
Rəis gəlib-gedəni yola versin, “yuxarı”da oturanları, baş idarəni razı salsın, hansını etsin? Asan deyil vəzifə
kreslosunda oturmaq. Araz aşığınızdandı, Kür topuğunuzdan. Eşitmişəm ki, bəzi əməkdaşlar məhkumla qeyri-
qanuni münasibətlərə girir, məhkumdan yerli-yersiz pul tələb edir. Yığışdırın bu söhbəti. Məhkumdan pulu ancaq
mən istəyə bilərəm, rəis kimi mənim müstəsna səlahiyyətlərim var. Hər hansı məhkum ürəklə kiməsə beş-on manat
hörmət edir, bu onun öz işidi, sözüm yox. Amma, pulu olmaya-olmaya sən ondan pul tələb edirsən. Hardan versin?
Qaşınmayan yerdən qan çıxarmaq istəiyrsən? Müəssisədə sabitliyi pozmaq, məhkumları üstümüzə qaldırmaq
istəyirsən? Mən bu sözləri bilirəm kimə deyirəm. Adlarını hələ çəkmirəm. Məhkumların şikayətləri davam edərsə,
həmin adamların abrını, hamının qarşısında ətəyinə büküb, itdən betər günə qoyacam. Qoy əməliyyat şöbəsinin rəisi
Əhməd məzuniyyətdən qayıtsın, bir neçə nəfərin xidməti fəaliyyətini araşdıracayıq. Sonra, əyninizə geydiyiniz
mundirə hörmət qoyun, üç-beş manata görə özünüzü alçaldıb, onun-bunun qapısına getməyin. Doğrudur,
məhkum üzdə sizə yalvarır, arxada, öz aralarında isə, o evlərə gedən-ləri şusturyak, poçtalyon adlandırıb
gülürlər. Srağagün zabit barakda məhkumla oturub çay içib. Ayıbdır! İşə gələndə məhkum üçün ba-zarlıq
edirlər. Bəzilərinin könlündən hətta nəşə, araq gətirmək keçir. Deyirəm ha, istənilən işçidə, kimliyindən asılı
olmayaraq nəşə, araq tutula, mən onu prokurora təhvil verəcəm. Nəhayət, nəzarətçilər zonu döndəriblər bazara,
nələr gətirib satmırlar?! O gün biri baldırıaçıq oxuyanın şəkllərini satırmış, - hamı gülüşdü, - xəbərdarlıq
edirəm, and olsun Qurana keçmərəm günahınızdan, yığışdırın belə işləri. Ruzini Allah gərək özü versin, sən
dalınca qaçmaqla deyil. Mən hər şeyi düşünən, Allahı istəyən adamam. Yəqin ki, hamınız kabinetimdəki stolun
üstündə Quran kitabını görmüsünüz. Allah məni yaradıb, bu yerə çıxarıb ki, onun yolundan çıxanların qənimi olum,
əzabverəni olum. Özünüzü vüqarlı tutun. İmkan verməyin məhkum sizdən istifadə etsin. Çalışın, siz, məhkumdan
istifadə edəsiniz. Bir şeyi yadda saxlayın: zabit səhər işə gələndən on beş dəqiqə sonra gecə öz dəstəsində, ya
sahəsində baş verənləri öyrənə bilməyibsə, mən o əməkdaşı zabit hesab etmirəm. Bu qədər. Dediklərimi
qulaqlarınızda sırğa edin. Sualı olan var?
Zaldan səs gəlmədi.
- Rasim,
sən məşğul ol, - növbətçi komanda vermək istədi,
rəis etiraz etdi, - lazım deyil.
Rəis zaldan çıxdı.
- Əməliyyat-rejim sahəsindən savayı qalan əməkdaşlar azad-dır, - Rasim elan etdi.
Rəisin eyhamlı çıxışı, üzə vurmasalar da çoxunun baxışlarını qayğılandırmışdı.
Şəfi yorulmuşdu. Sutkadan artıq idi zonun havasını udurdu, ev üçün darıxmışdı. Akt zalından çıxanda
Bəhram müəllim onu sorğu-suala tutdu.