The scientific and pedagogical

217 
 
F.R.Məmmədhəsənov 
 
olduğu inzibati-ərazi qurumlarının aşağidan-yuxarıya strukturunun subyektlərinin maliyyə 
münasibətləri sistemi olduğu qənaətindədir. 
 Təhlil göstərdi ki, «maliyyə» müstəqilliyi termini müəyyənləşdirmələrin 
əksəriyyətində «münasibətlər» kimi, bəzi nəşrlərdə isə  səlahiyyətlərin bölünməsi prinsipi 
kim  şərh olunur. Bizim fikrimizcə bu anlayışın iqtisadi mənası konkret tarixi əhəmiyyətə 
malikdir.  
Hakimiyyətin səviyyələri arasındakı münasibətlərin mahiyyəti eyniliyinə, terminin 
adında təşkil edənlərdən birinin maliyyə olmasına baxmayaraq, bu anlayış ictimai -siyasi 
məna da daşıyır. Mahiyyətin hərəkətdə  təzahürü dəyişən  şəraitdən asılı olaraq bu və ya 
digər maliyyə vasitələrinin tətbiqinə əsasən həyata keçirilir.  
 Onun sosial-iqtisadi əhəmiyyəti vergi daxilolmalarının büdcə səviyyələri arasında 
bölünməsinin xarakteri, həmçinin məxaric səlahiyyətlərinin maliyyələşdirilmə zərurəti ilə 
müəyyən olunur. Bundan əlavə, büdcələrarası münasibətlərin tənzimlənməsini müxtəlif 
maliyyə vasitələrinin tətbiqi də  həmçinin, imperativ xarakter daşıyır, bu siyasi qərarların 
maliyyə-hüquq nəticələri də özünü bunda göstərir. Belə  vəziyyət  ərazi vahidlərinin 
ayrılması  və xüsusiləşməsi prinsipləri üzrə formalaşmış çox millətli ölkələr üçün 
xarakterikdir. Bu hallarda regional qeyri-mərkəzləşdirilmə  ərazilərin xüsusiyyət və 
maraqlarını nəzərə almaqla onların inkişafına kömək edə bildiyi kimi onların maraqlarının 
təmin olunmamasına da səbəb ola bilər.Maliyyə müstəqilliyi qurulan modellərində 
əhəmiyyətli fərqlərə baxmayaraq, ümumi qanunauyğunluqlar mövcuddur ki, onların da 
nəzərə alınması məqsədəuyğundur. Bizim fikrimizcə, maliyyə qeyri-mərkəzləşdrilməsinin 
səmərəli idarə olunmasına kömək edən  əsas nəzəri müddəaları  qısaca belə ifadə edə 
bilərik: 
- müxtəlif dövlət idarəçilik səvyyələrinin idarəetmə predmetlərinin və 
səlahiyyətlərinin bölünməsini elə  həyata keçirmək lazımdır ki, onlar bir-birini 
təkrarlamasın. 
- gəlir və xərclərin büdcə sisteminin səviyyələri arasında bölünməsini tənzimləyən 
qanunvericilik stabil olmalı və regionların maraqlarını nəzərə almalıdır.  
-dəqiq proqramların reallaşdırılmasına cavab verən yerli hakimiyyətlər onların 
maliyyələşdirilmələri üçün adekvat gəlir mənbələrinə malik olmalıdır.  
- yüksək inzibatçılıq, səlahiyyətlərin yerlərinin dəyişdirilməsi və  qəbul olunan 
qərarların nəticələrinin aradan qaldırılması üçün idarəetmə predmetləri üzrə  məsuliyyət 
minimuma endirilməlidir. 
- vergi siyasəti büdcə sisteminin müxtəlif səviyyələrini  ərazilərin iqtisadi 
inkişafından öz gəlir payını götürmək imkanı ilə təmin etməlidir. 
Nəticə.Yuxarıda deyilənlərdən belə bir qənaətə  gəlmək olar ki,maliyyə qeyri-
mərkəzləşdirilməsinin əəsasını yerli büdcələrin şəxsi gəlir mənbələrinin olması və onkarın 
verfi məkanının  genişləndirilməsi, eynl zamanda əldə olunan gəlirlərin optimal səmərəli 
xərclənməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edə  bilər. 
 
Ədəbiyyat 
1.
 
Игудин А.Г.  Некоторые  проблемы  межбюджетных  отношений // 
Финансы. 2003. №5 
2.
 
Крылова Л.И. Региональные инвестиционные и кредитные программы: 
особенности формирования и реализация // Проблемы современной экономики. 002. 
№1 
3.
 
Котилко В.В.  Проблемы  разработки  федеральной  региональной 
экономической политики России // Обозреватель. 2000. № 3 
4.
 
Лавров A.M.  Среднесрочное  бюджетирование,  ориентированное  на 
результаты: международный опыт и российские перспективы // Финансы. -2004. -№3 

---

218 
 
 
F.R.Məmmədhəsənov 
 
ОЦЕНКА ЭФФФЕКТИВНОСТИ ОПТИМАЛЬНОГО РАСХОДОВАНИЯ 
БЮДЖЕТНЫХ СРЕДСТВ 
 
Ф.Р.Мамедгасанов  
РЕЗЮМЕ  
 
Вопросы  рационального  и  эффективного  использования  ограниченных 
ресурсов  занимают  центральное  место  в  экономической  науке.  Организация 
оптимального  расходования  государственных  средств  существенно  влияет  на 
достижение  заданных  параметров  развития  экономики  и  решение  стоящих  перед 
обществом  вопросов.  В  этом  случае  перед  государством  стоит  задача - выработать 
основные  способы  оценки  и  критерии,  позволяющие  определять  приоритетные 
отрасли и сферы финансирования, их объем и оценку эффективности использования 
государственных финансовых ресурсов. 
 
 
 
EVALUATION OF OPTIMUM BUDGET SPENDING 
 
F.R.Mamedgasanov
 
SUMMARY 
 
Questions of rational and efficient use of limited resources are central to economic 
science. Organization of optimal public spending significantly affect the achievement of 
the set parameters of economic development and the solution of problems facing society. 
In this case, the state task - to develop the basic methods of evaluation and criteria to 
identify priority sectors and spheres of finance, their volume and evaluate the effectiveness 
of the use of public financial resources.
 

---

 
223
ODLAR YURDU UNİVERSİTETİNİN ELMİ VƏ PEDAQOJİ XƏBƏRLƏRİ 
THE SCIENTIFIC AND PEDAGOGICAL NEWS OF ODLAR YURDU UNIVERSITY
 
 
2016 - № 45
 
 
 
ОСНОВНЫЕ ПРИОРИТЕТЫ  
ВНЕШНЕЙ ЭКОНОМИКИ  АЗЕРБАЙДЖАНА 
 
         Р.Н.Азизов 
Азербайджанский Государственный Экономический Университет  
Баку, ул.Истиглалийет 6 
                                                         e-mail: [e-mail] 
 
Açar sözlər:  rəqabətqabiliyyətli məhsul, beynəlxalq  əməkdaşlıq, dövlət nəzarəti, xarici ticarət, 
investisiya, təbii sərvətlər, iqtisadi  inteqrasiya 
Keywords: competitive products, international cooperation, state control, foreign trade, investment, 
natural resources, economic integration 
Ключевые  слова:  конкурентоспособная  продукция,  международное  сотрудничество, 
государственный  контроль,  внешняя  торговля,  инвестиции,  природные  ресурсы,  экономическая 
интеграция 
 
Международное  сотрудничество  открывает  большие  возможности  для 
развития  национальной  экономики,  ибо  оно  может  предложить  инвестиции, 
технологии, управленческий опыт, доступ к мировым рынкам. 
Развитие  внешнеэкономической  деятельности  указывает  на  то,  что  мировое 
хозяйство  сопровождается  специализацией  производства.  Всё  указывает  на  то,  что 
страна,  торгующая  с  другими  странами,  специализируется  на  производстве 
определённых  товаров  с  наименьшими  затратами  в  объёмах,  превышающих  её 
внутренний  спрос.  И  здесь  производитель  должен  постараться  приобрести  больше 
клиентов.  Это  уменьшит  его  уязвимость  при  потере  какого-либо  одного  или 
нескольких  импортёров.  Если  производитель  может  уменьшить  внутренние 
потребности путём использования альтернативных товаров, то это позволит больше 
предложить  на  продажу,  закупая  необходимые  продукты.  Имея  доступ  к  товарам, 
производимым  в  другой  стране,  которые  мы  не  можем  производить  сами  и 
одновременно  вывозя  изделия,  на  производство  которых  Азербайджан  обладает 
преимуществом,  можно  повышать  уровень  жизни  населения.  Сейчас  Азербайджан 
больше зависит от импорта многих промышленных и продовольственных товаров. 
Этот  вид  зависимости  отвлекает  значительные  кредитные  ресурсы,  которые  могли 
быть использованными в различных секторах экономики с тем, чтобы производить 
товары  для  внутреннего  потребления  и,  следовательно,  снижать  безработицу.  Но 
речь  должна  идти  не  об  отмене  зависимости,  а  об  изменении  и  улучшении  своих 
торговых  преимуществ.  Привлекая  иностранные  компании,  государство  сейчас 
сделало  большие  вложения  в  нефтяной  и  газовой    сектор  с  тем,  чтобы  заработать 
валюту за счёт продажи нефти и газа. Однако государство должно занять активную 
позицию  в  определении  других  ключевых  секторов  экономики  и  помочь  им  в 
приобретении необходимых инвестиций, предоставляя льготы. Сейчас государство 
не  использует  многие  преимущества,  как  природные,  так  и  приобретённые. 
Направляя усилия в такие отрасли, как нефтехимия, машиностроение, металлургия, 
шёлковая  промышленность,  винодельчество,  ковроткачество,  плодоовощная  про-  
мышленность, рыбная промышленность, туризм, можно стать менее зависимыми  от 

---