The scientific and pedagogical

 
213
V.P.Hüseyn
 
 
14.
 
Экология и биологическая продуктивность Каспийского моря. Баку, 1999, с.221 
 
     INTERNATIONAL RIVER LAW, INTERNATIONAL ECOLOGY LAW AND 
SOME ISSUES OF NATIONAL SECURITY OF AZERBAIJAN 
 
V.P.Huseyn 
 
SUMMARY 
 
       
The vital importance of providing security (both economical and ecological) for 
freshwater pools and palatable water resources in Azerbaijan is stressed in this article. 
Considering that Azerbaijan’s need for freshwater including palatable water is basically 
supplied by the rivers running from neighboring countries (the Kur, the Araz, the Samur, 
etc.), here one can talk about the legal aspect of international river law. The author 
underlines the importance of bringing legal clarity to this issue for Azerbaijan. The 
possibilities of using international law principles in this field are huge. The mechanisms of 
implementation of international ecological law and closely related international river law, 
which have since recently been aimed at resolving global ecological problems, directly 
meets the interests of Azerbaijan, the author claims. 
 
МЕЖДУНАРОДНОЕ РЕЧНОЕ ПРАВО, МЕЖДУНАРОДНОЕ 
ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ ПРАВО И НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ НАЦИОНАЛЬНОЙ 
БЕЗОПАСНОСТИ АЗЕРБАЙДЖАНА 
 
В.П.Гусейн 
 
РЕЗЮМЕ 
 
В  статье  отмечена  жизненно  важная  необходимость  обеспечения 
безопасности (как экономической, так и экологической) пресноводных бассейнов и 
питьевых  источников  Азербайджана.  Если  принять  во  внимание,  что  основные 
источники  питьевой  воды  Азербайджан  получает  через  протекающих  в  стране  рек 
из  соседних  стран  (Кура,  Араз,  Самур  и  прочие),  тут  выявляется  правовой  аспект 
международного речного права. Автор отмечает значимость правового разъяснения 
этого  аспекта  для  Азербайджана.  Возможности  использования  международной 
правовой  системы  в  этой  сфере  обширны.  По  мнению  автора,  механизмы, 
применяемые  в  последние  годы  в  вопросах  глобальных  экологических  проблем – 
международное  экологическое  право  и  тесно  связанное  с  ним  международное 
речное право - вполне соответствуют интересам Азербайджана. 
 
 
 

---

214 
 
YURDU UNİVERSİTETİNİN ELMİ VƏ PEDAQOJİ XƏBƏRLƏRİ 
THE SCIENTIFIC AND PEDAGOGICAL NEWS OF ODLAR YURDU UNIVERSITY 
 
2016 - № 45 
 
BÜDCƏ VƏSAİTINİN OPTİMAL XƏRCLƏNMƏSİNİN 
SƏMƏRƏLİLİYİNİN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ 
 
F.R.Məmmədhəsənov  
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti  
Bakı, A.Səhət, 45 a 
e-mail:[e-mail] 
 
Açar sözlər: büdcə vəsaiti, yerli orqanlar, xərc istiqamətləri, maliyyə münasibətləri 
  Keywords: budget funds, local authorities, areas of spending, financial relations 
 Ключевые слова: буджетных средств, местные органы, направления расходов,  
               финансовые отношения 
 
Giriş. Hal-hazırda yerli hakimiyyət orqanlarının fəaliyyət sahəsi genişlənir və 
onlar sosial,iqtisadi, ekoloji, demoqrafik xarakterik problemlərin həllində  əhəmiyyətli 
dərəcədə müstəqillik  əldə edirlər.Yerli həlqədə maliyyə münasibətləri büdcə  məsələsi ilə 
tənzimlənir. 
 Ərazilərin maliyə müstəqilliyinin təmin edilməsi, yalnız büdcə sistemlərinin 
səviyyələri arasında, onlar tərəfindən xərclərin müəyyən növlərinin müstəqil şəkildə həyata 
keçirilməsi üzrə  məsuliyyətin bölüşdürüıməsi demək deyil, həmçinin bunun üçün , gəlir 
mənbələrin əldə edilməsi üçün real imkanların təmin edilməsidir./3/ 
Məhdudlaşdırılmış resursların rasional və  səmərəli istifadəsi məsələləri.Müasir  şərait 
üçün, bölgələrarası disproporsiyaların dotasiya əsasında bərabərləmə metodlarının  əhəmiyyəti 
düzəlişlərə ehtiyacı vardır.Mütəxəssislərin  əksəriyyəti qeyd edir ki, bu təcrübə, yerli icra 
orqanlarında asılılıq  əhval-ruhiyyəsinin  əmələ  gəlməsinə  gəritib çıxardı, onların xüsusi vergi 
bazalarının inkişafında maraqlarının azalmasına, vergı nizam-intizamının möhkəmlənməsinə səbəb 
oldu. 
  Maliyyələşdirmə planlarının illik cəmlərinin aylıq bölgüsünün təhlili və 
qiymərləndirilməsi, maliyyələşdirmə planlarına dəyişiklərin büdcə proqramlarının 
inzibatçıları  tərəfindən daxil edilən  əsaslanmalar, maliyyələşdirmə planlarının icra 
edilməməsinin səbəblərinin aşkarlanması , büdcə proqramlarının icrası haqqında hesabatın 
tərtib edlıməsi vasitəsi ilə  həyata keçirilir.Büdcə proqramlarının inzibatçıları, büdcə 
vəsaitlərinin istifadəsinin effekivliyinin yüksəldilməsi üçün, büdcə proqramlarının 
nəticələrin planlaşdırılması,  əsaslandırılması, realizə edilməsi və  əldə edilməsinə  nəzarəti 
gücləndirməli , hesab ödəmə intizamının vəziyyətinə görə məsuliyyəti artirmalı, həmçinin 
malların və xidmətlərin dövlət alışlarının keçirilməsinin müddətlərinə  və keyfiyyətinə 
daimi nəzarət keçirməlidir./1/ 
Məhdudlaşdırılmış resursların rasional və  səmərəli istifadəsiməsələləri iqtisadi 
elmdə mərkəzi yer tutur. Dövlət vəsaitlərinin optimall xərclənməsini təşkili, iqtisadiyyatın 
inkişafının  tənzimlənə bilinən parametirlərin  əldə edilməsinə  və  cəmiyyət qarşısında, 
maliyyənin prioritet sahələrini və sektorlarını müəyyən etməyə imkan verən 
qiymətləndirmə  və meyarların  əsas üsullarını, onların həcmini və dövlət maliyyə 
resurslarının istifadəsinin səmərəlilik qiymətini hazırlamaq kimi məsələ durur. 
Büdcə  xərclərinin ümumi qiyməti  əhalinin büdcə  təminatının  əmsalı arasında 
çıxarıla bilər. Həmin göstərici, adambaşı hesabına, müəyyən vaxt dövrü ərzindəbüdcənin 
xərcərinin cəmini göstərir, yeni bir şəxsin büdcə vasaitləri ilə  təmin edilməsinin 
səviyyəsini göstərir. 
Əhalinin büdcə təminatının əmasalı növbəti düstürla hesablanır: 
B
ə 
= B
x *
Ə
s
 

---