The series of the humanitarian
Yüklə 3,77 Mb.
|
- 143 - qurulub: onlarda çapıqlarla biribirinə birləşdirilib. Kiçlərin arasında qalan məsafələr nazik rəngli şüşə parçaları ilə doldurulub. Binanın mərtəbələrinin arasında əlaqə çox maraqlı və ilk baxışdan qeyri adi, gözlənilməz şəkildə həll olunub. Uzun müddət belə bir fikir mövcud idi ki, binanın daxilində mərtəbələrin arasında əlaqə yolu yoxdur. Yəni, birinci mərtəbəyə fasadın cənub tərəfindən, ikinci mərtəbəyə isə şərq
bayır divarı tərəfdən, binanın şimal hissəsində olan bir keçidli birmarşlı
pilləkən vasitəsi ilə düşmək olar. Əslində bu heç də belə deyil. Son restavrasiya işləri zamanı sarayda ikinci, yuxarıda adı çəkilən pilləkənə simmetrik olan ikinci pilləkən də aşkar olunmuşdur. Lakin, birinci pilləkənə simmetrik olmasına baxmayaraq, ikinci pilləkən bir qədər başqa cür qurulub. Bu pilləkənin daha böyük (aşağı) hissəsi konsol hissədir və qalın, düzbucaq tirlər
formasında düzəldilib. İnsan boyundan çox az hündürlükdə (birinci mərtəbənin döşəməsindən saymaq şərti ilə) bu konsollar getdikcə bütöv pillələrə çevirilir. Pillələrin eni sarayın kiçik, qərb otaqlarının arxasında olan dar sahənin eninə bərabərdir.
Qeyd etmək lazımdır ki, Şəkidə mərtəbələr arası pilləkənlərin belə quruluşuna tez-tez rast gəlmək olar, xüsusən də eyvanlı və eyvan-çardağlı evlərdə (3,səh 80). Bu pilləkənlər müxtəlif növlü- yəni konsol, söykəmə, mərtəbənin ortasına çıxan, düz, dolama, döngəli, açıq və xüsusi qapıları olan pilləkənlər ola bilərdi. Qapılı pəncərələr bağlı olanda üst mərtəbənin taxta döşəməsinin bir hissəsini təşkil edirdi. Pilləkənlərin konstruksiyası divarların konstruksiyası ilə, xüsusən də bu divarların görünməyən elementləri ilə sıx şəkildə əlaqələndirilirdi. Bu elementlər divarları bir metr qalınlığında qatla əsaslı şəkildə, möhkəm örtən gil və gəc suvağının altında qalır. Divarların əsas konstruksiyası-qalın traxta dirəklər sistemidir və bu dirəklərin onları biri birinə bağlayan üfüqi sarıma və çəpinə vurulmuş dayaqları olurdu. Dirəklər əsasən künclərdə, divarların kəsişdiyi nöqtələrdə yerləşir və əsas funksiyasından başqa mühüm antiseysmik rol da oynayır.
- 144 - Foto 4. Şəki Xan sarayının pəncərə şəbəkələri Əsasən şimal divarlarının karkasının çox qalın taxtadan hazırlanmış detalları ilə bağlı olan mərtəbələr arası pilləkənlərin konstruksiyasına görə, binanın bu hissəsi monumental səpkidə həll olunub. Mərkəzi hissənin yuxarı yarusundan başqa, hər şey hamar, bütöv divar şəklində saxlanılıb. Həmin divar krem rənginə çalan gil suvaq ilə örtülüb. Bu fonda şəbəkə ən nəzərə çarpan və mühüm detaldır. Mərkəzi şəbəkələrin yanlarında nisbətən kiçik ölçülü şəbəkələr yerləşdirilib. Bu şəbəkələr anbar otaqların dərinliyində, ikinci mərtəbənin yataq yerlərinin yanlarında qurulub. Şəbəkələr şaquli şəkildə uzanmış dekorativ arklar olan dar aralıqları
doldurur Arkların konturlarını formalaşdıran xəttlər, yuxarı hissədə qapadılaraq, medalyonlar yaradır. Medalyonlar ürək formasındadır və sadə stilizə edilmiş naxışla bəzədilib. Naxışlar cənub fasadın şaquli aralıqların yuxarı hissəsində yerləşən eyni medalyonların naxışlarını təkrar edir (5,səh 85). Binanın
bayır
hissələri ondan da sadədir. Qərb hissədə yalnız bir qapı var, o da iki ensiz, yuxarı panelin yerində şəbəkə taxması olan iki lövhədən ibarətdir. Qapı bir keçidli, ensiz konsol pilləkənin meydançasından açılır. Şərq hissədə yalnız ikinci mərtəbəyə çıxan pilləkənin altında olan qapıdan başqa, kiçik şəbəkəli pəncərə də var. Pəncərə ikinci mərtəbənin şimal-şərq hissəsindən açılır. Şərq və qərb fasadların qalan səthlərində heç bir dekor yoxdur və artıq deyildiyi kimi, onlar oxra rəngli suvaq ilə örtülüb. Son restavrasiya işlərinə qədər kirəmit ilə örtülmüş
enişli dam örtüyü belə qurulub ki, üstdəki örtülmənin üfüqi tirlərin ucları ensiz profil və tünd-qəhvəyi spiral formalı buruqlar vasitəsi ilə yaranan naxışlı kronşteyn-dirsək şəklində kənara çıxır. Naxış yandırılma yolu ilə yerinə yetirilib, bu üsul Şəkinin xalq memarlıqında və dekorativ-tətbiqi sənətində geniş yayılmış üsullardandır. Kronşteynlərın arasındakı məsafə yuxarı hissədə qırmızı, sarı və zümrüdü-yaşıl, saf göy tonlu əlvan divar naxışlı ensiz köndələn taxtalarla doldurulub. Hamar divarda və suvağın açıq-oxra fonunda daha kəskin nəzərə çarparaq, dam örtüyünün damdan kənara çıxan hisəsinin tikməsinin divar naxışları Şəki xan sarayını binasının şərq və qərb fasadlarını güclü şəkildə zənginləşdirir. Divar naxışlarının motivlərini uzunsov medalyonlar formasına malik olan stilizə edilmiş ornamentlər təşkil edir. Sarayın cənub fasadı başqa fasadları ilə kəskin təzad yaradır. Maksimal dərəcədə yüngülləşdirilmiş və dekor olunmuş bu fasadın divar səthləri həndəsi ornamentlə tam örtülmüş üfüqi və şaquli zolaqlar görünüşünə malikdir. Naxışın irəli çıxan zolaqları əsasən ağ rəngdədir, fon isə terrakot, firuzə, tünd-bənövşəyi rəngə boyanıb. Birinci mərtəbənin fasad səthi interyelərin manerasına oxşar tərzdə ornamentlə bəzədilmiş pannolara bölünüb. Ornament çox da dərin olmayan oyma ilə gəc üstünə salınıb. Ornamentin rəsmi fasadın sağ və sol tərfində simmetrik kompozisiya yaradır. Bir halda bu aşağı hissəsini cüt tovuz quşu tutan güllü ağac motivi, digər halda isə bu spiral formada buruqlardan qurulmuş stilizə xarakterli motivlərdir. Pannonun rəng qamması nisbətən təmkinlidir. Onların əsas sahəsi birinci yarusda firuzə rəngində, ornamentin zəif nəzərə çarpan elementləri isə ağ rəngdədir. 2
Yüklə 3,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|