Ticarət gəMİÇİLİYİ MƏCƏLLƏSİ

Dənİz tələblərİ üzrə məsulİyyətİn məhdudlaşdırılması

Maddə 276. Məsuliyyətin məhdudlaşdırılmasına hüququ olan şəxslər

276.1. Bu fəsildə müəyyən edilmiş qaydalara müvafiq olaraq gəmi sahibinin və xilas edənin bu Məcəllənin 277-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş tələblər üzrə məsuliyyəti məhdudlaşdırılır.

276.2. Bu fəsildə müəyyənləşdirilmiş qaydaların tətbiq edilməsi məqsədləri üçün xilas edən xilasetmə əməliyyatları ilə, o cümlədən bu Məcəllənin 277.1-ci maddəsində nəzərdə tutulan əməliyyatlar ilə bilavasitə bağlı xidmətlər göstərən istənilən şəxsdir.

276.3. Bu Məcəllənin 277-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş tələblərdən hər hansı biri, hərəkətinə və ya hərəkətsizliyinə görə məsuliyyəti bu Məcəllənin 276.1-ci və 276.2-ci maddələrində göstərilən şəxslərin daşıdığı şəxsə qarşı irəli sürüldükdə, belə şəxs bu fəsildə müəyyən edilmiş qaydalara müvafiq olaraq məsuliyyətin məhdudlaşdırılması hüququna malikdir.

276.4. Bu Məcəllənin 277-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş tələblər üzrə məsuliyyətin sığortaçısı məsuliyyəti sığortalanmış şəxsdə olduğu dərəcədə, bu fəsildə müəyyən edilmiş qaydalara müvafiq olaraq, məsuliyyətin məhdudlaşdırılması hüququna malikdir.

276.5. Məsuliyyətin məhdudlaşdırılmasına yönəldilmiş hərəkət məsuliyyətin tanınmasını bildirmir.

Maddə 277. Məsuliyyətin məhdudlaşdırılmasına səbəb olan tələblər

277.1. Aşağıdakı tələblər bu Məcəllənin 278-ci maddəsində müəyyənləşdirilmiş qaydaları gözləmək şərti ilə, məsuliyyətin əsasından asılı olmayaraq, məsuliyyətin məhdudlaşdırılmasının təsiri altına düşür:

277.1.1. gəmidə və yaxud bilavasitə gəminin istismarı və ya xilasetmə əməliyyatları ilə əlaqədar vətəndaşın ölümü və ya sağlamlığının pozulmasından, yaxud əmlakın, o cümlədən liman qurğularının, su hövzələrinin, gəmiçilik yollarının və naviqasiya avadanlığı vasitələrinin itirilməsi və ya zədələnməsindən yaranan tələblər, habelə bunun nəticəsində sonradan vurulan hər-hansı bir zərərin əvəzinin ödənilməsi üzrə tələblər;

277.1.2. dənizlə yüklərin, sərnişinlərin və ya onların baqajının daşınması zamanı baş vermiş gecikdirilmə nəticəsində vurulan zərərin əvəzinin ödənilməsi üzrə tələblər;

277.1.3. bilavasitə gəminin istismarı və ya xilasetmə əməliyyatları ilə bağlı olan və müqavilədən irəli gəlməyən hər hansı bir hüququn pozulması nəticəsində vurulan zərərin əvəzinin ödənilməsi üzrə tələblər;

277.1.4. əgər zərərə görə cavabdeh olan şəxs bu fəsildə müəyyən edilmiş qaydalara müvafiq olaraq öz məsuliyyətini məhdudlaşdıra bilərsə, zərərin qarşısını almaq və ya onu azaltmaq məqsədi ilə zərərə görə cavabdeh olan şəxsdən fərqli olan digər şəxsin gördüyü tədbirlər nəticəsində vurulan zərər üzrə və belə tədbirlərin səbəb olduğu sonrakı zərər üzrə tələblər.

277.2. Bu Məcəllənin 277.1-ci maddəsində nəzərdə tutulan tələblər reqress qaydasında və ya müqavilədə göstərilən zəmanətlər əsasında irəli sürüldükdə belə, məsuliyyətin məhdudlaşdırılmasının təsiri altına düşür. bu Məcəllənin 277.1.4-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş tələblər zərərə görə cavabdeh olan şəxslə bağlanmış müqaviləyə əsasən verilən mükafata aid olan hissədə məsuliyyətin məhdudlaşdırılmasının təsiri altına düşmür.

Maddə 278. Məsuliyyətin məhdudlaşdırılmasından istisnalar

278.1. Bu fəsildə müəyyən edilmiş qaydalar aşağıdakı tələblərə şamil edilmir:

278.1.1. xilasetmə əməliyyatının yerinə yetirilməsi ilə bağlı mükafata, o cümlədən xüsusi kompensasiyaya və ya ümumi qəza üzrə ödənişə;

278.1.2. gəmilərdən neftlə çirkləndirmədən vurulan zərərin əvəzinin ödənilməsinə;

278.1.3. dənizlə təhlükəli və zərərli maddələrin daşınması ilə bağlı vurulan zərərin əvəzinin ödənilməsinə;

278.1.4. batmış gəminin, o cümlədən bu gəmidə olan və ya olmuş hər şeyin qaldırılması, uzaqlaşdırılması və ya məhv edilməsi ilə bağlı;

278.1.5. nüvə zərərinin əvəzinin ödənilməsinə;

278.1.6. gəmidən yükün uzaqlaşdırılması, məhv edilməsi və ya zərərsizləşdirilməsi ilə bağlı;

278.1.7. vəzifələri gəmi və ya xilasetmə əməliyyatları ilə bağlı olan gəmi sahibinin və ya xilas edənin işçilərinin həyatına, sağlamlığına və ya əmlakına, habelə belə işçilərin vərəsələrinin, himayələrində, yaxud onlardan təminat almaq hüquqları olan şəxslərə vurulmuş zərərin əvəzinin ödənilməsinə, əgər həmin işçilərin əmək müqaviləsinə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi tətbiq edilirsə;

278.1.8. gəmi sahibi və sərnişin Azərbaycan Respublikasının təşkilatı və ya vətəndaşı olduğu halda, sərnişinin həyatına və ya sağlamlığına vurulan zərərin əvəzinin ödənilməsinə;

278.1.9. gəminin istismarı və ya xilasetmə əməliyyatları ilə bilavasitə bağlı olan hallarda vətəndaşın həyatına, sağlamlığına və ya əmlakına vurulan zərərin əvəzinin ödənilməsinə, əgər gəmi sahibi və vətəndaş, yaxud xilas edən və vətəndaş Azərbaycan Respublikasının təşkilatları və ya vətəndaşlarıdırsa.

278.2. Zərərə görə cavabdeh olan şəxsin, əgər zərərin onun hərəkəti və ya hərəkətsizliyi (qəsdən və ya kobud ehtiyatsızlıq) nəticəsində vurulduğu sübuta yetirilibsə, məsuliyyətin məhdudlaşdırılmasına hüququ yoxdur.

Maddə 279. Qarşılıqlı tələb

Bu fəsildə müəyyən edilmiş qaydalara uyğun olaraq məsuliyyətin məhdudlaşdırılmasına hüququ olan şəxs ona tələb irəli sürmüş şəxsə həmin hadisədən irəli gələn qarşılıqlı tələb irəli sürərsə, ilkin və qarşılıqlı tələb qarşılıqlı ödənilir və bu fəsildə müəyyən edilmiş qaydalar yalnız əmələ gələn qalığa tətbiq edilir.

Maddə 280. Məsuliyyətin ümumi hədləri

280.1. Bu Məcəllənin 280.3-cü maddəsində göstərilən tələblərdən fərqli olan və bir hadisədən irəli gələn tələblər üzrə məsuliyyətin həddi aşağıdakı qaydada hesablanır:

280.1.1. Vətəndaşın həyatına və ya sağlamlığına vurulan zərərin əvəzinin ödənilməsinə dair tələblər üzrə:

280.1.1.1. tutumu 500 tondan artıq olmayan gəmi üçün — 333 min hesablaşma vahidi;

280.1.1.2. tutumu 501 tondan 3000 tona qədər olan gəmi üçün — bu Məcəllənin 280.1.1.1-ci maddəsində göstərilən məbləğə tutumunun 500 artıq olan hər tonu üçün 500 hesablaşma vahidi əlavə edilir;

280.1.1.3. tutumu 3001 tondan 30 000 tona qədər olan gəmi üçün — bu Məcəllənin 280.1.1.1-ci maddəsində göstərilən məbləğə tutumunun 500 artıq olan hər tonu üçün 333 hesablaşma vahidi əlavə edilir;

280.1.1.4. tutumu 30 001 tondan 70 000 tona qədər olan gəmi üçün — bu Məcəllənin 280.1.1.1-ci maddəsində göstərilən məbləğə tutumunun 500 artıq olan hər tonu üçün 250 hesablaşma vahidi əlavə edilir;

280.1.1.5. tutumu 70 000 tondan artıq olan gəmi üçün — bu Məcəllənin 280.1.1.1-ci maddəsində göstərilən məbləğə tutumunun 500 artıq olan hər tonu üçün 167 hesablaşma vahidi əlavə edilir;

280.1.2. Hər hansı digər tələblər üzrə:

280.1.2.1. tutumu 500 tondan artıq olmayan gəmi üçün — 167 min hesablaşma vahidi;

280.1.2.2. tutumu 501 tondan 3000 tona qədər olan gəmi üçün — bu Məcəllənin 280.1.2.1-ci maddəsində göstərilən məbləğə tutumunun 500 artıq olan hər tonu üçün 167 hesablaşma vahidi edilir;

280.1.2.3. tutumu 3001 tondan 70 000 tona qədər olan gəmi üçün — bu Məcəllənin 280.1.2.1-ci maddəsində göstərilən məbləğə tutumunun 500 artıq olan hər tonu üçün 125 hesablaşma vahidi edilir;

280.1.2.4. tutumu 70 000 tondan artıq olan gəmi üçün — bu Məcəllənin 280.1.2.1-ci maddəsində göstərilən məbləğə tutumunun 500 artıq olan hər tonu üçün 83 hesablaşma vahidi əlavə edilir.

280.2. Əgər vətəndaşın həyatına və ya sağlamlığına vurulan zərərin əvəzinin ödənilməsinə dair tələblər üzrə bu Məcəllənin 280.1-ci maddəsinə əsasən hesablanmış məbləğ belə tələblərin tam ödənilməsi üçün kifayət deyilsə, bu Məcəllənin 280.2-ci maddəsinə əsasən digər tələblər üzrə hesablanmış məbləğ vətəndaşın həyatına və ya sağlamlığına vurulan zərərin əvəzinin ödənilməsinə dair tələblərin ödənilməmiş hissəsinə yönəldilir.

280.3. Sərnişinlərin həyatına və ya sağlamlığına vurulan zərərin əvəzinin ödənilməsinə dair tələblər üzrə, əgər onlar bir hadisədən irəli gəlirsə, gəmi sahibinin məsuliyyətinin həddi 175 min hesablaşma vahidinin sərnişin şəhadətnaməsinə əsasən gəmiyə daşımağa icazənin verildiyi sərnişinlərin sayına vurulmaqla müəyyənləşdirilir.

Maddə 281. Tələblərin birləşdirilməsi

281.1. Bu Məcəllənin 280.1 və 280.2-ci maddələrinə əsasən müəyyən edilən məsuliyyət həddi bir hadisədən yaranan bütün tələblərin məcmusuna tətbiq edilir:

281.1.1. gəmi sahibinə, habelə hərəkətinə və ya hərəkətsizliyinə görə gəmi sahibinin məsuliyyət daşıdığı istənilən şəxsə;

281.1.2. gəmidən xilasetmə üzrə xidmətlər göstərən gəmi sahibinə, bu gəmidən hərəkət edən xilas edənə, habelə hərəkətinə və ya hərəkətsizliyinə görə gəmi sahibi və ya xilas edən məsuliyyət daşıdığı istənilən şəxsə;

281.1.3. xilasetmə xidmətləri göstərilən gəmidən hərəkət etməyən və ya müstəsna olaraq gəmidə hərəkət edən xilas edənə, habelə hərəkətinə və ya hərəkətsizliyinə görə xilas edənin məsuliyyət daşıdığı istənilən şəxsə;

281.1.4. bu Məcəllənin 280.3-cü maddəsinə əsasən müəyyən edilən məsuliyyət həddi bir hadisədən irəli gələn bütün tələblərin cəmi üçün gəmi sahibinə, habelə hərəkətinə və ya hərəkətsizliyinə görə gəmi sahibinin məsuliyyət daşıdığı istənilən şəxsə.

Maddə 282. Məsuliyyətin məhdudlaşdırılması fondunu yaratmadan məsuliyyətin məhdudlaşdırılması

282.1. Gəmi sahibinin və xilas edənin bu Məcəllənin 283-cü maddəsində nəzərdə tutulan məsuliyyətin məhdudlaşdırılması fondunu yaratmadan bu fəsildə müəyyən edilmiş qaydalara uyğun olaraq öz məsuliyyətini məhdudlaşdırmaq hüququ vardır.

282.2. Əgər məsuliyyətin məhdudlaşdırılması məsuliyyətin məhdudlaşdırılması fondu yaradılmadan həyata keçirilirsə, müvafiq olaraq bu Məcəllənin 284-cü maddəsinin qaydaları tətbiq edilir.

Maddə 283. Məsuliyyətin məhdudlaşdırılması fondu

283.1. Üzərinə məsuliyyət qoyula biləcək şəxs məsuliyyətinin məhdudlaşdırıla biləcəyi tələb üzrə ona qarşı iddianın verildiyi məhkəmədə məsuliyyətinin məhdudlaşdırılması fondunu yarada bilər.

283.2. Məsuliyyətin məhdudlaşdırılması fondu bu Məcəllənin 280-cı maddəsinə uyğun hesablanan məbləğ miqdarında və bu məbləğə hadisənin baş verdiyi gündən fondun yaradılma gününədək faizlər əlavə edilməklə yaradılır. Bu qaydada yaradılan hər hansı bir fond yalnız məsuliyyətin məhdudlaşdırılmasına səbəb olan tələblərin ödənilməsi üçün nəzərdə tutulur.

283.3. Məsuliyyətin məhdudlaşdırılması fondu bu Məcəllənin 283.2-ci maddəsində göstərilən məbləğin məhkəmənin depozitinə ödənilməsi vasitəsi və ya Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə görə bank zəmanətinin və ya digər maliyyə təminatının təqdim edilməsi yolu ilə yaradıla bilər.

283.4. Bir hadisədən irəli gələn tələblər üzrə bir neçə gəmi sahibinin və ya xilas edənlərin məsuliyyətin məhdudlaşdırılmasına hüquqları olduqda, belə şəxslərin hər hansı birinin yaratdığı məsuliyyətin məhdudlaşdırılması fondu bütün gəmi sahiblərinin və ya xilas edənlərin yaratdığı fond hesab edilir.

Maddə 284. Məsuliyyətin məhdudlaşdırılması fondunun bölüşdürülməsi

284.1. Məsuliyyətin məhdudlaşdırılması fondunun bölüşdürülməsinə dair bütün məsələləri yalnız belə fondun yaradıldığı məhkəmə həll etməyə səlahiyyətlidir.

284.2. Məsuliyyətin məhdudlaşdırılması fondu həmin fonda tələbləri olan şəxslər arasında onların tələblərinin müəyyənləşdirilmiş miqdarına mütənasib surətdə bölüşdürülür.

284.3. Əgər məsuliyyətin məhdudlaşdırılması fondunun bölüşdürülməsinə kimi tələb üzrə cavabdeh olan şəxs və ya onun sığortaçısı bu fonda olan tələb üzrə kompensasiyanı ödəyibsə, belə şəxs ödədiyi məbləğ həddində kompensasiyanı almış şəxsin hüquqlarını subroqasiya qaydasında əldə edir.

Maddə 285. Digər iddialar üçün maneələr

Məsuliyyətin məhdudlaşdırılması fondu yaradıldıqda, heç bir şəxsin, kimin ki tələblərinin təmin edilməsi üçün fond nəzərdə tutulub, belə fondu yaratmış şəxsin və ya şəxslərin digər əmlakına həmin tələblər üzrə hər hansı bir hərəkət etmək hüququ yoxdur. Məhkəmə məsuliyyətin məhdudlaşdırılması fondu yaradıldıqdan sonra göstərilən şəxsə və ya şəxslərə məxsus olan və fonda verilə bilən tələblər üzrə həbs qoyulmuş gəminin və ya digər əmlakın azad edilməsi barədə qərar qəbul edir, həmçinin belə həbs qoyulmasının qarşısını almaq üçün verilən hər hansı bir təminatı azad edir.

Maddə 286. Bu fəsildə müəyyən edilmiş qaydaların tətbiq edilməsi

286.1. Bu fəsildə müəyyən edilmiş qaydalar aşağıdakılara da şamil edilir:

286.1.1. hərbi, yardımçı hərbi və sərhəd gəmiləri istisna olmaqla, Azərbaycan Respublikasının mülkiyyətində olan və ya tələb yaranan anda yalnız qeyri-kommersiya hökumət xidməti üçün istismar və ya istifadə edilən gəmilərə;

286.1.2. qazma işləri üçün inşa edilmiş və ya uyğunlaşdırılmış və belə işləri görən gəmilərə.

286.2. Bu Məcəllədə müəyyən edilmiş qaydalar dəniz dibinin və ya təkinin mineral və digər ehtiyatlarının kəşfiyyatı üçün nəzərdə tutulmuş üzən platformalara şamil edilmir.

XXII fəsil