106
operativ tədbirlər də daxil olmaqla Məsləhətləşmə qrupları
tərəfindən həyata keçirilən səhralaşmaya qarşı mübarizə üzrə
tədbirlərlə sıx əməkdaşlıq və koordinasiyанын йарадылмасы
üçü
n əsasın təmini; qısa və uzunmüddətli Fəaliyyətlər Planı
məsələlərinin həyata keçirilməsinin mərhələli planının hazır-
lanması, müntəzəm olaraq onun yerinə yetirilməsinin izlənməsi
və əldə edilmiş nəticələrə uyğun, lazım gəldikdə yenidən
baxılması (verilən plan elə hazırlanmışdır ki, coğrafi – milli,
regional və qlobal tədbirləri – və predmet сащяляини əhatə etsin)
və səhralaşma сащясиндя мювзу tematik proqramın birgə
tərtibi baxılan problemin xüsusiyyətlərinə müvafiq və bu cür
həyata keçirmələr üçün təmin edilməli olan ümumi rəhbər
göstəricilərə uyğun шякилдя yerinə yetirilməsinin təmini; Fəaliy-
yətlər Planının ayrı-ayrı təşkilatlar və BMT sistemləri və
həmçinin lazım olduqda tədbirlər sistemi ilə yerinə yetirilməsi
gedişinin izlənməsi; Fəaliyyətlər Planının həyata keçirilməsi
ü
zrə birgə fəaliyyət üçün layihələriн ayrılması və işlənməsi;
BMT-nin yerli komissiyalarına Fəaliyyətlər Planının həyata
keçirilməsi üzrə gələcək səylərin həyata keçirilməsində regional
komissiyalara kömək etmək.
SƏHRALAŞMA PROSESLƏRİNİN MONİTORİNQİ-
NİN TRANSMİLLİ LAYİHƏSİ VƏ BUNUNLA ƏLAQƏLİ
ASİYANIN CƏNUB-QƏRBİNDƏ TƏBİİ SƏRVƏTLƏRİN
VƏZİYYƏTİ
(Transnational Project to Monitoring
Desertification Processes and related National Resources in
Arid and Semiarid Areas in South-West Asia) – səhralaşma
problemləri üzrə BMT Konфранsına texniki-iqtisadi əsaslan-
manın səhralaşmaya qarşı mübarizə üzrə Fəaliyyətlər planı
çə
rçivəsində həyata keçirilməsi üçün ilk növbəli tədqiqatı
olaraq təqdim olunmuş layihə. O, dörd ölkəni əhatə edir:
Əfqanıstan, Hindistan, İran, Pakistan. Layihənin məqsədi –
səhralaşmaya qarşı mübarizə üzrə tədbirlər sahəsində verilmiş
regionun ayrı-ayrı ölkələrinin imkanlarının genişləndirilməsi
və regional özünütəminata yardım. Axırıncıya monitorinqin
birgə proqramı vasitəsilə nail olunmalıdır.
107
SƏHRALAŞMA PROSESLƏRİNİN MONİTORİNQİ-
NİN TRANSMİLLİ LAYİHƏSİ VƏ BUNUNLA ƏLAQƏLİ
CƏNUBİ AMERİKADA TƏBİİ SƏRVƏTLƏRİN VƏZİY-
YƏTİ (Transnational Project to Monitoring Desertification
Processes and related National Resources in Arid and
Semiarid Areas in South America) – səhralaşma problemləri
ü
zrə BMT Konfранsına texniki-iqtisadi əsaslanmanın səhralaş-
maya qarşı mübarizə üzrə Fəaliyyətlər planı çərçivəsində
həyata keçirilməsi üçün ilk növbəli tədqiqatı olaraq təqdim
olunmuş layihə. O, dörd ölkəni əhatə edir: Argentina, Çili,
Boliviya və Peru sahillərindən Pataqoniyaya qədər uzanan
quraq regionları ящатя едир. Layihənin məqsədi – səhralaşmaya
qarşı mübarizə üçün iştirak edən ölkələrin imkanlarının geniş-
ləndirilməsi. Buna torpaqların vəziyyətinin və bitki örtüyünün
üç
səviyyədə birgə monitorinqi vasitəsilə nail olunmalıdır.
SƏHRALAŞMA PROSESLƏRİNİN ÖYRƏNİLMƏSİ
VƏ XƏRİTƏLƏŞDİRİLMƏSİNİN METODİK ƏSASLARI
(Guidelines for Research and Mapping of Desertification
process) – metodika Türkmənistanın arid əraziləri misalında,
TЕА səhralar institutunun alimlər kollektivi tərəfindən hazır-
lanmışdır. Onun əsasınы “FAO-nin səhralaşmanın qiymətləndi-
rilməsi və xəritələşdirilməsi (мцвяггяти) metodikası” (bax)
тяшкил етмясидир. Metodikaya bu bölmələr daxildir: Türkmənis-
tanın səhralaşma amilləri və şərtləri (iqlim, torpaq, yeraltı və
səth suları, bitki örtüyü, gəmiricilərin səhranın bitki örtüyü və
torpağına təsiri, sosial-iqtisadi amillər); hal-hazırkı vəziyyətin
qiymətləndirilməsi və yaxın 20 il üçün səhralaşma proqnozu
(1:1,5 mln miqyasında xəritə əsasında) və səhralaşmanın
inkişaf proqnozu, səhralaşmanın xəritələşdirilməsi; səhralaş-
maya qarşı mübarizə metodları (сяпялянян гумлара, су ерози-
йасына, torpaqların şoranlaşmasına qarşı mübarizə, otlaqlar-
dan səmərəli istifadə və onların yaxşılaşdırılması). Metodika
1983-cü ildə Aşxabadda “Лlım” nəşriyyatında çap edilmişdir.
108
SƏHRALAŞMA RİSKİ (Desertification hazard) - ərazinin
təsərrüfat istifadəsi zamanı onun ekoloji inkişafının сахлан-
ması hüdudlarının yol verilə bilən həddinin aşmaсы иля
səhralaşma prosesinin potensial inkişaf dərəcəsi.
SƏHRALAŞMA TƏHLÜKƏSİNİN DÜNYA XƏRİTƏSİ
(Map of Desertification Hazards) – UNCOD/UNEP/WMO
tövsiyələrinə əsasən, 1:5 000 000 miqyasında xəritənin tərtib
edilməsinə 1983-cü ildən başlanmışdır. Onun əsasınдa
FAO/UNEP-in (bax) səhralaşmanın xəritələşdirilməsinin
qiymətləndirilməsi metodikası ишлянмиşdиr. Иш програмына
uyğun olaraq, 1984-cü ildə aşağıdakı xəritələr hazırlanmışdır:
a)
səhralaşma təhlükəsi – Afrika, m 1:5 000 000, 2 vərəqдя
xəritə və 1 vərəq legenda;
b)
səhralaşma və deqradasiyanın qiymətləndirilməsi üçün
lazım olan torpaq örtüyüнцн цнсцрləri – Dün. m 1:10 000 000,
5 vərəqдя (Şimali Amerika, Avropa, Afrika və cənub-şərqi
Asiya-Avstraliya) və 1 vərəqдя legenda. Xəritələr
FAO/UNESKO-nun Dünyanın torpaq xəritəsi əsasında tərtib
edilmişdir. (m 1:5 000 000).
c)
сəhralaşma təhlükəsi - Afrika, FAO/UNEP. Kompo-
nentlər üzrə, m 1:25 000
000. bir vərəqdə bu xəritələr
göstərilmişdir: “Сəhralaşma və torpaq”, “Suyun щярякятi”,
“Küləyin щярякятi”, “Şorлашма”, “Heyvanların populyasiya
йцкц” və “Əhalinin çox olmasının йцкц”.
“SƏHRALAŞMA: ÜMUMİ ŞƏRH” (Desertification:
overview) – səhralaşmaya qarşı BMT Konfранsının əsasını təş-
kil edən sənədlərdən biri. Şərh səhralaşmanın əsas komponent-
lərini işıqlandıran dörd məruzənin sintezini təşkil edir: iqlim,
ekoloji dəyişiklik, əhalinin məskunlaşması, sosial aspektlər вя
səhralaşmaya qarşı mübarizə. Şərh səhralaşmanın səbəblərini,
onun yaranmasının təsərrüfat və sosial-iqtisadi asılılığını,
onunla mübarizənin metodları və üsullarını ifadə edir.
Dostları ilə paylaş: |