Torpaqlarin

 
150 
“YAŞIL KİTAB”  (Green book) – nadir və aztapılan 
landşaft haqqında  məlumatlarы юзцндя saxlayan kitab. MSOP 
tərəfindən hazırlanır.  
 
Y. BLAUSTAYN ADINA SƏHRALARIN ELMİ TƏDQİ-
QAT  İNSTİTUTU  (The Jacob Blaustein Institute for Desert 
Research) – 1973-cü ildə yaradılmışdır.  Щидрометеоrologiya, 
helioenerjiдян istiфadə, memarlıq, sosial problemlər, iqtisadi 
ehtiyatlar, ekologiya, bitkilərin ekofiziologiyası,  şorлашманын 
bitki və torpaqlara təsiri, regional planlaşdırma sahələrində 
araşdırmalar aparır.  İnstitutun yerləşməsinə  əsasən, Naqev 
səhrası  mərkəzində  əsas diqqət bitkiləri səhranın istisi иля 
йанашы, soyuğundan da qoruyan xüsusi oranjereyalarda kənd 
təsərrüfatı bitkilərinin becərilməsi; quraqlığa məruz qalmış 
regionlara zülalla zəngin yosunların becərilməsi  üçün günəş 
enerjisi və  şor suyun istifadəsi; yerli сел  суларынын istifadəsi 
bazasında qədim səhra kənd təsərrüfatı metodlarının bərpası; 
səhra şəraitlərində istixanalardan istifadə; müvəqqəti passiv və 
günəş  qızmalarından (illik yanacaq xərcləri 12 dollar təşkil 
edir) istifadə etməklə, effektiv saman evlərinin tikilməsi; çirkab 
sularla suvarmanın  ətraf mühitə  təsiri; Cənubi Aфrika 
səhralarında qoyunçuluğun introduksiyası. Ayrı-ayrı  nəşrlər 
buraxır.  
Yerləşdiyi ərazi: Sde Bokere, İsrail. 
 
YENİDƏN SƏHRALAŞMA (Redesertification) – dağılmış 
yerlərdə  məhsuldar ekosistemlərin bərpası. “Səhralaşma”-nın 
antonimi. 
 
YER GÜNÜ  (Earth Day) – BMT-nin Baş Katibinin 
tapşırığı ilə hər il 21 martda qeyd edilir. 
 
“YERİN OXUNMASI” (Earthcan) - ətraf mühit və inkişaf 
üzrə Beynəlxalq institutun ətraf mühitin qorunması məsələləri 
ilə məşğul olan müstəqil məlumatlandırma agentliyi. O, hər il 
daha təhlükəli yerlərin  həqiqi vəziyyətini təqdim etmək 

---

 
151 
məqsədilə  ətraf mühitin vəziyyəti  üzrə cari məlumatları  və  öz 
rəylərini təchiz edir. Məlumatlar bu problemlər  üzrə geniş 
ictimai rəyin formalaşmasına imkan yaradır, yeni ekoloji 
dünya görüşünün yaranmasına və  ətraf mühitin qorunmasına 
kömək edir. Agentliyin proqramlarından biri səhralaşma 
problemidir. Onun çərçivəsində  səhralaşmaya qarşı  mübarizə 
üzrə BMT Konfрaнsına (bax) bu problem üzrə  xüsusi  ətraflı 
məlumat yayılmışdır. 1982-ci ildə Agentlik “Səhralaşma” 
китабчаsını buraxmışdır. 
 
YER ŞURASI FONDU (The Earth Council Foundation) – 
1992-ci ildə yaradılmış  müstəqil beynəlxalq qeyri hökumət 
təşkilatı. Onun vəzifələrinə elmi kollektiv tərəfindən aparılan 
tədqiqatlar və  həmçinin maraqlı  tərəflərin  şahidliyinə 
əsaslanan,  ətraf mühitin böhran vəziyyətləri haqda 
məlumatların qiymətləndirilməsi, təhlili  вя  с. nəşri daxildir. 
Şura  özünütərbiyə prosesinə  mümkün qədər  çox insanın cəlb 
olunmasına səbəb olaraq ətraf mühit və inkişaf  üzrə BMT 
Konfранsının qərarları və ideyalarını inkişaf etdirmək üçün və 
həmçinin qərarların hazırlanması  üzrə qlobal prosesdə  tək 
hökumət deyil, həmçinin ictimai nəzarətçi rolunu yerinə 
yetirmək məqsədilə  xüsusi biznes nümayəndələrinin də  iştirak 
etmələri üçün yaradılmışdır. 
Yerləşdiyi ərazi: San-Xose, Kosta-Rika. 
 
Z 
 
ZONAL FİZİKİ COĞRAFİYA LABORATORİYASI 
(Laboratorie de Geographic Phisique Zonale) – 1973-cü ildə 
Reym Universiteti yanında yaradılmışdır.  Əsas tədqiqat 
istiqamətləri: arid və yarımarid zonalarda humus dinamikası, 
səhralaşmaya qarşı  mübarizə, arid ərazilərin xəritələşdirilməsi 
və oxunması.  İşlər Sudan-saxel zonasında, Botsvanada, 
Misirdə və Çində aparılır. Ayrı-ayrı tirajlar dərc edir.  
Yerləşdiyi ərazi: Reyms, Fransa. 
 

---

 
152 
İXTİSARLARIN GÖSTƏRİCİSİ  
 
ACC – ADMINISTRATIVE Committee on Coordination 
 Əlaqələndirmə üzrə İnzibati Komitə  
 
ACSAD – Arab Center for the Study of the Arid Zones and 
Drylands Arid  
Zonaların və Quraq Torpaqların öyrənilməsi üzrə 
Ərəb Mərkəzi  
 
ADALCO – the African Deserts And Lands Committee 
Səhralar və Quraq Torpaqlar üzrə Afrika 
Komitəsi  
 
ADB – African Development Bank  
Afrika İnkişaf Bankı  
 
AGFUND – Arab Gulf Programme for UN Development 
Organization  
BMT-nin  İnkişaf sisteminin təşkili üçün Fars 
Körfəzi ölkələrinin Fondu  
 
ALESCO – The Arab League Educational, Cultural and 
Scientific Organization  
Elm, təhsil və mədəniyyət məsələləri üzrə Ərəb 
liqası təşkilatı  
 
AMU – Arab Magherb Union  
Məqrib Ərəb Dövlətləri Birliyi  
 
 
AMCEN – African Ministeial Conference on the Environment 
Ətraf mühit üzrə nazirliklər səviyyəsində Afrika 
Konfrаnsı  
ASAL – Arid and Semi-arid Lands  
Arid və Yarımarid Torpaqlar  

---

 
153 
CAMRE – The Conference of Arab Ministries Responsible for 
Environment  
Ərəb Dövlətlərinin Ətraf mühit üzrə nazirliklərinin 
Konfransı  
  
CEP – Creeping Environmental Phenomena  
Mərhələlərlə yığılmış Ekoloji Dəyişikliklər  
 
CİLSS – Permanent Interstate Committee for Drought Control 
in the Sahel  
Saxelidəki quraqlıqla mübarizə üzrə daimi 
Dövlətlərarası Komitə  
   
COP – Conference of the Parties  
Tərəflərin Konfransı  
 
CSD – Commission on Sustainable Development  
Dayanıqlı İnkişaf üzrə Komissiya 
 
DC-PAC – Desertification Control Programme Activity 
Center, UNEP  
Səhralaşmaya Qarşı Mübarizə üzrə proqram 
fəaliyyətləri mərkəzi 
 
DEDC-PAC – Drylands Ecosystems and Desertification 
Control Programme Activity Centre  
Quraq ekosistemlər və  Səhralaşmaya Qarşı 
Mübarizə üzrə proqram fəaliyyətləri mərkəzi 
 
DESCON – Consultative Group for Desertification Control, 
UNEP  
Səhralaşmaya qarşı mübarizə üzrə UNEP-in 
məsləhət qrupu 
 
 

---