Tortuvchi nimstansiyalarining ta’minlovchi

10 kV yoki 6 kV
kuchlanishli KRU (kompleks raspredelitelnыx ustroystv) iboratdir.
Ikkilamchi kuchlanishi 400 V gacha bo‘lgan sanoat va shahar
tarmoqlaridagi transformatorli kichik taqsimlash
nimstansiyalari transformator punktlari deyiladi.
Elektr energiya iste’molchisining turli quvvatga talabi va har xil
uzoqlikda joylashganligi sababli elektr energiyaning ishlab
chiqarish, uzatish va taqsimlash uchun turli kuchlanishlardan

---

11.10.2023, 12:40
Tortuvchi nimstansiyalarining ta’minlovchi
https://fayllar.org/tortuvchi-nimstansiyalarining-taminlovchi-v3.html
5/8
foydalanishni taqozo etadi. Iste’- molchining quvvati qancha katta
bo‘lsa, unga elektr ener- giyasini shuncha yuqori kuchlanishda
uzatish samaralirokdir.
Elektr energiya odatda biron kuchlanishda ishlab chiqa- rilib,
so‘ngra bir necha marta yuqoriroq kuchlanishli energiyaga
o‘zgartiriladi, hamda elektr tarmog‘i orqali iste’molchiga etkazib
beriladi. Amalda uch fazali 50 Gs chastotali o‘zgaruvchan tok keng
ko‘lamda qo‘llaniladi.
Har qanday elektr kurilmaning asosiy ko‘rsatgichi uning nominal
kuchlanishi bo‘lib, shu kuchlanishda uning rejadagidek yaxshi
ishlashi ta’minlangan bo‘ladi.
Nominal kuchlanish - bu standart bo‘yicha andozalangan
kuchlanishlar qiymatining 1-jadvalda keltirilgan qato- ridan olinadi
va bazaviy kuchlanishni tashkil qiladi.
Nominal kuchlanish tarmoq va elektr jihozlar izolya- siyalari
darajasini aniqlaydi. Tizimning har xil nuqta- laridagi kuchlanish
nominal qiymatidan biroz farq- lanishi mumkin. Elektrlashgan temir
yo‘llarning turg‘un holatda ishlaydigan kuch elektr qurilmalari va
tortish tarmog‘i uchun qabul qilingan standartlangan nominal
kuchlanish yuqoridagi jadvalda keltirilgan.
Xo‘jaliklarda eng ko‘p qo‘llanadigan 3 fazali kuchla- nishning qiymati
380/220 V ga teng. Bunga sabab 380/220 Vkuchlanishda kuch
qurilmalari bilan birga yoritish vosita- larini ham bir vaktda
ta’minlash mumkinligidadir.
Agar qurilmaning kuchlanipsh 1 kV dan ortiq bo‘lishi kerak bo‘lsa,
elektr qurilmaning quvvati va elektr ta’mi- noti sxemasini hisobga
olgan holda kuchlanish tanlanadi. 6 kV va 10 kV li kuchlanishlDr,
aksariyat, kichik, ya’ni 1ch-5 MVt, quvvatli korxonalarda va elektr
ta’minoti tizi- midagi ichki taqsimlagichlarda qo‘llaniladi. Zamonoviy
qurilmalarda kuchlanish 6 kV o‘rniga 10 kV qo‘llanishi tavsiya etil ad
i.
3 kV yuqori kuchlanishli tarmoqlar asosan elektr stan- siyalarining
xususiy hojatlari uchuy qo‘llaniladi. 15 kV; 20 kV; 24 kV kuchlanishli
elektr energiyalar katta elektr stansiyalarda ishlab chiqariladi. Bosh
taqsimlagich nim- stansiyalari bilan tortuvchi nimstansiyalar orasida
35 kV, 110kV, 220kV kuchlanishli havo elektr uzatuvchi yo‘llar
qo‘llaniladi.
Uzbekistondagi elektrlashtirilgan magistral temir yo‘lning elektr
tortish tizimida fakat 25(27,5) kV o‘zga- ruvchan tokli tortish
tarmog‘i mavjud. 1,5(1,6) kV va 3(3,3) kV kuchlanishli o‘zgarmas
tokli tortish tarmog‘i faqat korxona temir yo‘lining elektr tortish
tizimida: Murun- tog‘ oltin konida va Angren ochiq kumir konida
qo‘llanadi.
Temir yo‘l transporti elektr ta’minoti distansiyalari hamda ishlab
chiqarish korxonalar elektr ta’minoti kuyi- dagi funksional
qismlardan iborat:
- energetika tizimidan ta’minlanuvchi qurilmalar - bosh pasaytirgich
nimstansiya GPP (glavnaya ponijayuщaya podstansiya); elektr
energiya, korxona kudrati va quvvatiga qarab 10 kV dan 220 kV
gacha kuchlanishda energiya qabul qiladi va u ni o‘ziga qulay
bo‘lgan kuchlanish 10 kV, ba’zan 6 kV, tortish tizimida 27,5 kV
kuchlanishga transformatsiya qiladi (ya’ni o‘giradi. Agar energiya
bitta kuchlanishning o‘zida kabul qilinib, taqsimlanadigan bo‘lsa,
unda GPP o‘rniga bosh taksimlagich puykt quriladi. U biron nim-
stansiyasidan elektr energiya olishi mumkin);

---

11.10.2023, 12:40
Tortuvchi nimstansiyalarining ta’minlovchi
https://fayllar.org/tortuvchi-nimstansiyalarining-taminlovchi-v3.html
6/8
- yuqori kuchlanishli YUK taqsimlovchi tarmoq; bunday tarmoqning
nominal kuchlanish (6)10 kV, 27,5 kV bo‘ladi, gohida boshha
qiymatdagi nominal kuchlanish qo‘llashi ham uchrab turadi, bu
tarmoq tarkibiga YUK ning taqsimlovchi qurilmasilari kirishi
mumkin;
- taqsimlovchi tarmoqqa ulanuvchi sex transformator- lari va
o‘zgartgich nimstansiyalari;
- taqsimlovchi tarmoqqa ulanuvchi mahalliy faol-aktiv va nofaol-
reaktiv quvvat manbalari: turg‘un va harakatchang 
elektr
stansiyalar
; zaxiraviy, pikaviy va boshqa generator qurilmalari;
yuqori kuchlanishlili kondensator batareya- lari va boshqalar;
- kuchlanishi 380 V bo‘lgan past kuchlanish PK tarmog‘i. Unga
baquvvat (silovыe) iste’molchilar, avtomatika, maso- fadan
bonщaruv va SSB (Signalizsiya, sentralizatsiya,
blakirovka) qurilmalari ulanadilar;
sex tarmogiga ulanuvchi mahalliy aktiv va reaktiv energiya
manbalari: zaxira generator qurilmalari, akku mulyator batareyalari
va boshqalar.
Elektr ta’minoti va energiya tizimi oralarida xizmat ko‘rsatish
chegarasi mavjud bo‘lib, ta’minlovchi elektr yo‘lining bosh
pasaytirgich nimstansiyasi yoki korxonaning asosiy taqsimlagich
qurilma ulangan joyi chegara bo‘ladi. U tulaligicha korxona bilan
energiya tizim orasida «Elektr energiyadan foydalanish koidalari»ga
asosan tuzilgan shartnomada qayd etilishi shart bo‘ladi.
Nimstansiyalarida yopiq, ya’ni tashqi muhitdan ajra- tilgan va ochiq,
yani atmosfera havosida ishlaydigan, elektr kurilmalari ko‘llanadi:
bularga birinchi navbatda transformatorlar va taqsimlash kurilmalari
kiradi. Variant tanlovi texnik-iktisodiy hisoblar orqali har bir
variantning yaxtpi tomonlari va kamchiliklarini xisobga olingan
holda aniqlanadi.
YOpiq kurilmaning afzalligi sifatida uning arzonligi qayd etildi. Ichki
muxitni xisobga olgan holdagi appa- ratlar qulay, ekspluatatsiyaga
kam xarj talab qilishi
, katta ishlash puxtaligi, o‘lchamlari kichikligi,
kam joy talab qilishi, hajmining kichikligi va boshqalari ularga katta
afzalliklar berdi.
Ochiq turdagi qurilmalar afzalligi: ularni kurish va yigishning
osonligida; transport vositalarining kulay yakinlashish imkoniyatida;
yongin xavfsizligi yuqoriligida; transfortmator va uskunaning
boshqa elementlarida hosil bo‘luvchi issikliklarni haydash imkoniyati
yaxshiligida; tashqi havo elektr uzatuvchi yo‘llarni olib kelishlikning
kulayligidadir.
Hozirgi vaktda nimstansiyalarning ochik va yopik kiem- lari yukori
darajada butlanganlik bilan ajralib turadi. Komplektlangan
taqsimlovchi kurilmalar KRU (komplekt noe raspredelitelnoe
ustroystvo), komplektlangan xajm- li kurilish bloklari,
komplektlangan yordamchi kuril malar va ularni ta’minlovchi
manbalar, keng qo‘llanishga egayaar. Komplektlangan bo‘laklardan
tashkil topgan quril- ma komplektlangan transformator
nimstansiyasi deb ham yuritiladi.
Taqsimlovchi kurilmalar na fakat nimstansiya bo‘la- gigina bo‘lmay,
ular mustaqil ravishda tarmoq tuguni xam hisoblanadilar. Bu xolda
ularni taksimlovchi punkt RP (raspredelitelnыy punkt) deb ataladi.
Agarda korxona xo‘jaligi taksimlagichdan chikkan kuchlanish bilan
ta’min- lansa, bosh pasaytiruvchi nimstansiya GPP o‘rniga tizim-
ning markaziy tuguni asosiy taksimlovchi punkt bo‘lib qoladi.

---

11.10.2023, 12:40
Tortuvchi nimstansiyalarining ta’minlovchi
https://fayllar.org/tortuvchi-nimstansiyalarining-taminlovchi-v3.html
7/8
Taksimlovchi punktlarga va kam o‘lchamli butlangan tar- moq
taksimlagich tugunlariga 
taksimlovchi shiglar
, ulagich va saqlagichli
metall yashchiklar va boshqalar kiradi. Aktiv kuvvatlarga ehtiyoj
markazlangan elektr manba- lari tomonidan qoplansa, elektr
energiya isroflarini tar- moqlarda kamaytirish uchun reaktiv ku
vvatlarga ehtiyoj esa maxalliy manbalar tomonidan koplanadi.
Ratsional quvvatni tanlash va manbalarni, asosan kon densator
batareyalarini, har xil erlarda joylashtirish temir yo‘l elektr
ta’minotini bajarishda katta texnik- iqtisodiy axamiyat kasb etadi.
Temir yo‘l elektr taminoti kurilmalarini kommu tatsiya, rezonans va
yashin o‘ta kuchlanishlari ta’siridan asrash uchun yashin qaytargich
tizimlari, kuch reaktorlari hamda turli razryadniklar qo‘llaniladi.
Download
 31.13 Kb.