Toshkent arxitektura-qurilish instituti

 
 
 
a) 
b) 
2.61-rasm. Sanoat binolarining temirbeton pollarini tayyorlash jarayonlari 

---

146 
a) pol sinchlarini o‘rnatish; b) beton polni quyish.

---

147 
 
2.11. Sanoat binolarining qo’shimcha elementlari 
Sanoat binolarining qo‘shimcha elementlariga zinalar, pardevorlar, yong‘in 
vaqtida olovni tarqalishini to‘suvchi devorlar(brandmauer), texnalogik jihozlarning 
me’yor darajasida ishlashi va ta’mirlanishiga xizmat qiluvchi texnalogik 
maydonchalar, antresollar, etajerkalar hamda har xil deformatsion choklar kiradi. 
Sanoat binosidagi zinalar ko‘p qavatli binolarda qavatdan qavatga har xil xizmat 
maydonchalariga antresolli qavatlarga etajerkalarga ko‘tarilish uchun xizmat 
qiladi(2.62-rasm). 
2.62-rasm. Ko‘p qavatli sanoat binosi zinalari. 
a – ikki marshli (yaxlit marshli); b – uch marshli, aloxida bosqichlari kosourlar 
ustiga qo‘yilgan. 

---

148 
1 – kosour; 2 – qo‘l ushlagich (panjara); 3 – balka (to‘sin); 4 – lift. 
Asosiy zinalar 1:2 qiyalikda loyxalanib, zinapoyalarning o‘lchami 300x150mm, 
zina marshining eni 1350,1500,1750mm, ko‘tarilish balandligi 1,2m dan 2,1m gacha 
qilinib olinadi. 
Xizmat zinalari gorizontga 45-60 gradus qiyalikda qilinib, zina marshlarining 
eni 600-1000mm, zinapoyalarining eni 200-300mm va zina marshlarining balandligi 
600dan 6000mm gacha qilinib olinadi. Agar zinalar yakka odamlarga xizmat 
qiladigan bo‘lsa, ularning o‘rnida eni 600mm, zina poyasining eni esa 300mm 
bo‘lgan narvonlar ishlatiladi(2.63-rasm). 
 
2.63-rasm. Xizmat zinalarining konstruktiv yechimlari. 
a – marshli; b – marsh yuqori qismining tayanishi; v – marsh ostki qismining 
beton yostiqqa mahkamlanishi; g – g – narvon; 

---

149 
1 – shveller; 2 – list; 3 – po‘lat tasma; 4 – har 300mm masofada qo‘yiladigan 
diametri 18mm li sterjen; 5 – o‘lchami 100x100x6mm bo‘lgan plastina; 6 – 
burchaklik. 
Yong‘inga qarshi zinalar asosan binolarning balandliklari 10metrdan oshsa, bino 
oraliqlari har xil balandlikda bo‘lsa ishlatiladi. Binolarning balandligi 30m gacha 
bo‘lsa, zinalar tik vertikal qilib, undan baland bo‘lsa gorizontga 80 gradus burchak 
ostida, 0,7m enlikda, har 8m balandlikda maydoncha qo‘yib loyxalanadi. Zinalar har 
2,4-3,6m balandlikda devorlarga yoki karkaslarga ankerlar yordamida mahkamlanadi. 
Qutqaruv (avariya zinalari binolarda har xil favqulotda hodisalar, yong‘in, yer 
qimirlash va boshqa hodisalar sodir bo‘lganda kishilarni binolardan tezda chiqarib 
yuborish, qutqarish uchun ishlatiladi va ular binolarning tashqari tomonlariga 
o‘rnatiladi. Ularning enlari 0,7m, qiyaliklari 1:1 qilinib, 0,8 m balandlikda muhofaza 
panjaralari o‘rnatilib loyxalanadi. 
Ishlab chiqarish binolarida yong‘in vaqtida olovning tarqalishini to‘sish 
maqsadida yong‘inga qarshi devorlar (brandmauerlar) o‘rnatiladi. Brandmauerlar tom 
ustidan 30-60sm chiqib turishi kerak. Texnologik jarayon taqozosi bilan 
brandmauerlani o‘rnatishning iloji bo‘lmasa, devorlarda, tomlarda yong‘inga qarshi 
yonmaydigan hududlar qoldiriladi.
Sanoat binolarida texnologik asbob-uskunalarni, jihozlarni imkon darajasida 
ko‘proq ishlatish maqsadida texnologik xizmat maydonchalari, antresollar va 
etajerkalar joylashtiriladi(2.64-rasm). 

---

150