Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2022/ 5 - SON 
350 
qobiliyatiga, talabalarning shaxsiy munosabatlarini o‗zgartirishga yo‗naltirilgan 
pedagogik jarayonni tashkil etish, kelajakdagi kasbiy faoliyatga, atrof-muhitning 
salbiy ta‘siriga tananing chidamliligini oshiradi. Oliy ta‘lim talabalarida sog‗lom 
turmush tarzini takomillashtirishni aniqlashning uslubiy ta‘minoti ham ma‘lum va 
zamonaviy psixologiya-pedagogika fanlarida keng qo‗llaniladigan diagnostika 
usullariga, ham tadqiqot muallifi tomonidan mustaqil ravishda ishlab chiqilgan 
diagnostika materiallariga asoslanadi.
Avvalo, biz talabalarning sog‗lom turmush tarzi haqidagi g‗oyalarni kompleks 
tarzda takomillashtirish darajasini aniqlaydigan mezon va parametrlarni ishlab 
chiqishimiz zarur bo‗ladi. Mezon va parametrlarni ishlab chiqishda biz talabalarning 
sog‗lom turmush tarziga bo‗lgan ehtiyojlarini takomillashtirish mezonlari 
ifodalanganligidan kelib chiqdik: 
-
Talabalarning o‗zini-o‗zi takomilashtirishga intilishida; 
-
Qiymatdagi ―salomatlik‖ qiymatining ustun pozitsiyasida talaba 
shaxsining iyerarxiyasi; 
-
Talabalarda sog‗lom turmush tarzini olib borish uchun ongli maqsad 
mavjud bo‗lgandagi hayot tarzi; 
-
O‗z sog‗lig‗iga nisbatan talabalar ―kattalar‖ pozitsiyasida; 
-
Talabalarning faol sport bilan shug‗ullanish istagidagi o‗yinlar [3]. 
Xulq-atvor mezonlari talabalarning hatti-harakatlari va hayot tarzi bilan 
bog‗liq. Qiymat-semantik mezonlari talabalarning shaxsiy sohasi, shaxsiy ma‘nolari, 
qadriyatlari, talabalar tomonidan taqsimlanadi. Affektiv mezon tasvir bilan bog‗liq 
hayot, ehtiyoj sohasi bilan, turmush tarzi va unga munosabat, muvofiqlik bilan 
bog‗langan. 
Ehtiyojning takomillashishini aniqlashda murakkablik barcha jihatlarini 
hisobga olgan holda talaba hayoti va sog‗lom turmush tarzi ta‘minlanadi. Yuqorida 
ko‗rinib turibdiki, ko‗rsatkichlar sog‗lomlikka bo‗lgan ehtiyoj darajasini aniqlash 
uchun kuzatishlar: sog‗lom turmush tarzi, ovqatlanish, yomon odatlar (chekish kabi 
pozitsiyalar va hokazo), kundalik tartib, kiyim-kechak, tizimli mashqlar, faol sport 
o‗yinlariga ijobiy munosabat, sog‗lom turmush tarzini takomillashtirishga qiziqish, 
boshqalar bilan munosabatlar va boshqalar hisobga olinadi.
Xizmatga mos kelmaydigan asosiy ko‗rsatkichlar yoshlarning sog‗lom 
turmush tarzi, masalan: 
-
kiyimdan foydalanish (ma‘lum bir mavsumga mos kelmaydi, 
yoshlarning erkin harakatlanishiga imkon berish kerak emas qattiq, ochiq va 
boshqalar); 
-
poyabzaldan foydalanish (noqulay, ma‘lum bir kishiga mos kelmaydi, 
fasl, hajmi mos emas, unda uzoq vaqt qolish sog‗liq uchun xavfli, qishda 

---