Toshkent davlat transport universiteti

3.1-rasm. ЕТСНГ bo‘yicha “Пшеница”ni kodi

“Пшеница” 01-guruh, 100-pozitsiyadagi yuklarga mansub bo‘lib, mazkur pozitsiyadagi yuk nomeri 05.

Прейскурант 10-01 [10] ning V bo‘limi yoki “ЕТСНГ НПУП” faylidan “Пшеница” ning pozitsiya nomeri – 501 bo‘yicha, Yuklarning reja va ortishni hisobga olish nomenklaturasi bo‘yicha qaysi nomenklatura guruhiga mansub ekanligini va shifrini aniqlaymiz.


Yuklarning reja va ortishni hisobga olish nomenklaturasi bo‘yicha “Пшеница” “Продукты перемола” nomenklatura guruhiga mansub bo‘lib “ГЗ” deb shifrlanadi.

“Пшеница” kodi nazorat sonini tekshirish uchun, uning kodini birinchi beshta raqami 01100 ni 1 2 3 4 5 vazn qatoriga ko‘paytiramiz:

0 1 1 0 0
×
1 2 3 4 5
0 2 3 0 0


Ko‘paytma natijalarini jamlaymiz va yig‘indini 11 ga bo‘lamiz, ya’ni, 2+ 0 + 3 + 0 + 0 = 5; 5 : 11 = 0 (5). Bo‘lishdan keyingi qoldiq 5 kodning nazorat soni hisoblanadi. Yukning halaqitdan himoyalash kodi 011005 bo‘ladi.


3.2-misol: “Машины лесопосадочные”ning nazorat sonini tekshirish.
Yechish: №407-To‘plami, yuklarning alfavit ro‘yxati [10] dan yoki “ЕТСНГ-Alf.” faylidan “Уголь каменный марки ОС”ni ЕТСНГ bo‘yicha kodini qidirib topamiz va yozib olamiz.

“Машины лесопосадочные” – 361331;

“Машины лесопосадочные” kodining nazorat sonini hisoblash uchun, kodni birinchi beshta raqami 36133 ni 1 2 3 4 5 vazn qatoriga ko‘paytiramiz:

3 6 1 3 3
×
1 2 3 4 5
3 12 3 12 15


Ko‘paytma natijalarini jamlaymiz va yig‘indini 11 ga bo‘lamiz, ya’ni 3 + 12 + 3 + 12 + 15 = 45; 45 : 11 = 4 (1). Bo‘lishdan keyingi qoldiq 1 kodni nazorat soni hisoblanadi. Yukning halaqitdan himoyalash kodi 361331 bo‘ladi.
Temir yo‘l taransportida yuklarning kodi juda ko‘p holatlarda foydalaniladi: yuk oluvchilarga yuklarni tushirishga yetib kelishi haqida xabar berishda, poezdlarni aslicha varoqlarini to‘ldirishda, yuklarni rejalashtirishda, ortish va tushirish ishlarini hisobga olishda va h.k. ЕТСНГ kodining yukni tarif guruhi va tarif guruhidagi yuk pozitsiyasini nomeri (birinchi uchta raqam) bo‘yicha universal vagonlarga yuklashning tonnalardagi minimal vazn normasi (minimalnaya vesovaya norma, quyida MVN deb yuritiladi) aniqlanadi. Universal vagonlarga yuklashning tonnalardagi minimal vazn normasi Прейскурант 10-01 [7] jadvallarida keltirilgan.
Jadvalning 1 grafasida 5 ta raqamli kodlar ro‘yxati keltirilgan bo‘lib, ular kerakli tariflarni aniqlash va kira haqlarini hisoblashni avtomatlashtirish uchun xizmat qiladi. Kodning birinchi ikkita raqami tarif guruhini tartib nomerini bildiradi va har doim uchta nol bilan tugaydi (01000, 02000, ... , 15000, ...., 30000, ...., 69000 va h.k.). Kodning uchinchi raqami tegishli tarif guruhidagi pozitsiya nomerini bildiradi va har doim ikkita nol bilan tugaydi (01100, 02100, ...., 15100, ...., 30100, .... , 69100 va h.k.)
Jadvalning 2-grafasida tarif guruhi va pozitsiyalari bo‘yicha yuklarni nomlari keltirilgan (yuklarning aniq nomlari emas).
Jadvalning 3-grafasida esa temir yo‘lining universal (oddiy) vagonlar umumiy parkiga ham hamda xususiy va ijaraga olingan universal (oddiy) vagonlarga tonnalardagi minimal vazn normasi keltirilgan.
Agar vagondagi yukni vazni MVN dan kam yoki teng bo‘lsa, tashish kira haqi universal vagonlarga shu MVN uchun undiriladi. Vagondagi yuklarni vazni MVN dan ziyod bo‘lgan holatlarda tashish kira haqlari, vagondagi yukni haqiqiy vazniga undiriladi. Agarda MVN “г/п” (ya’niy vagonning yuk ko‘tarishiga teng) deb ko‘rsatilgan bo‘lsa kira haqlari vagondagi yukni vazni uchun hisoblanadi, ammo vagonning tonnadagi yuk ko‘tarishidan kamiga emas.
Tonnalardagi minimal vazn normasi temir yo‘lining universal (oddiy) vagonlar umumiy parkiga ham hamda xususiy va ijaraga olingan universal (oddiy) vagonlarga ham birday.


3.3-misol: “Холодильники” ni ЕТСНГ kodi bo‘yicha minimal vazn normasi (MVN) aniqlansin va tahlil qilinsin.