Illicium
verum Hook,
daraxti (mognoliyadoshlar
- Magnoliaceae
oilasiga
kiradi) mevasidan olinadi. Bu o ‘sirnlikning mevasi yulduzsimon
anis mevasi
(Fructus Anisi stellati)
yoki bad’yon nomi bilan oziq-
ovqat sanoatida ishlatish maqsadida chet eldan keltiriladi.
Anissimon (oddiy) arpabodiyon o‘simligini o‘stirish
texnologiyasi
Oddiy arpabodiyon yoki oq zira-ukrop hidi anqib turadigan
bir yillik yoki ikki yillik o‘simlik boTib, 0 ‘zbekistonda tarqalgan
185
barcha sug‘oriladigan yerlarda yoki lalmikor yerlarda ham o ‘sadigan
yorug‘sevar va qurg‘oqchilikka moslashadigan о ‘simlik hisoblanadi.
Arpabodiyon uchun haydab ekiladigan va kuzgi ekinlardan
bo‘shagan yerlami ajratish tavsiya qilinadi. Arpabodiyon ekiladigan
yerlami kuzda haydashdan oldin mahalliy o‘g ‘itlar va superfosfat
berib 25-28 sm chuqurlikda sifatli qilib haydab qo‘yiladi. Sizot
suvlarimng sathi chuqur va yog‘ingarchilik kam bo‘ladigan yerlarda
azot o‘g‘itidan gektar hisobiga 20-30 kg berish maqsadga muvofiq
bo‘ladi. Arpabodiyon o‘simligini um g‘larini kuzda va erta bahorda
ham ekish mumkin. Ekishdan oldin yer tekislanadi va begona o‘t
qoldiqlaridan tozalanadi.
Umg‘ini mart oyining oxiri va aprelning boshlarida tuproq
harorati 15-17°S bo‘lganda qator oralari 60-70 sm qilib 1-2 sm
chuqurlikda sabzavot seyalkalari bilan gektariga 8-10 kg dan urug‘
sarflab ekiladi. Urag‘lami bir tekis ekilisbi uchun yog‘och qipiqlari,
qum yoki chirindiga aralashtirib ekish tavsiya qilinadi.
Bahorda ekilgan urug‘lar 6-8 kunda unib chiqadi. Kuzda
ekilgan urug‘laming bir qismi sovuq tushguncha unib chiqadi va
maysalari to‘pgulbarg tarzida qishlaydi. Saqlab qolingari ekinlardagi
maysalaming bir qismi to ‘pgu!barg holatida boMadi va ikkinchi
yili gullay boshlaydi. Arpabodiyonni yaxshi o ‘sishi va rivojlanishi
uchun uni yaganalash, begona o‘tlardan tozalash va oralariga ishlov
berishdan boshlanadi. Birinchi kunlarda maysalaming sekin o ‘sishi
kuzatila boshlaydi va begona o ‘tlar orasida qolib ketmasligi uchun
yerlami kultivatsiya va yumshatib turiladi. Arpabodiyon zich
ekilganda yoki begona o ‘tlar ko'payib ketganda bahor scryomg‘ir
kelganda o‘simliklarda zararkunanda va kasallik paydo bo‘lishini
oldini olish kerak bo‘lad i. 0 ‘simlik tuplarining zichligi bir metrga
10-15 donadan ortiq bo‘masligi kerak. Birinchi yili o‘simlikning
ildiz tizimiga zarar etkazmasdan ehtiyotkorlik bilan qator oralariga
ishlov berish tavsiya qilinadi. Tuproqning namligi va o‘simlikning
holatiga qarab sug‘orishni tabaqalab o‘tkazish lozim. Mavsum
davomida 6-7 marta sug‘oriladi. Arpabodiyon о ‘suv davrida, ayniqsa
ildiz tizimining rivojlanish fazasida suvni ko‘proq talab qiladi.
Arpabodiyon o ‘simligini maysalar unib chiqqandan keyin
186
ulaming yaxshi rivojlanishi uchun qator oralariga ishlov berish
bilan bir vaqtda gektar hisobiga azot o‘g‘itidan 40 kg va 20 kg dan
kaliy o‘g ‘iti beriladi, 0 ‘g‘itlami 7-8 sm chuqurlikda solish tavsiya
qilinadi. Ikkinchi oziqlantirish shonalash fazasida 30 kg dan azot
va 20 kg dan fosfor o ‘g‘iti berilganda uning o‘sishi va rivojlanishi
yanada tezlashadi. Oxirgi oziqlantirish arpabodiyonning poyasi
o ‘sib, gullay boshlashi davrida gektar hisobida 40 kg dan azot va
20 kg kaliy o ‘g ‘iti beriladi. Bu davrda arpabodiyonning bo‘yi 2
metrgacha va undan balandroq bo‘lib, ko‘plab meva tuggan fazasiga
to ‘g‘ri keladi. Arpabodiyon meva tutgan fazasida oziqa elementlarga
juda talabchan bo‘ladi. 0 ‘simlikni oziqlantirish sug‘orishdan oldin
amalga oshirilishi kerak. Shulami e’tiborga olib mavsum davomida
oddiy arpabodiyon ekilgan maydonlarga o‘rtacha gektar hisobiga
90-100 kg azot, 70-80 kg fosfor va 50-60 kg kaliy o‘g‘iti bilan
oziqlantirish tavsiya qilinadi.
Ikkinchi va keyingi yillarda arpabodiyon ekinzorlariga gektar
hisobida 40 kg dan azot, 30 kg dan fosfor va 20 kg dan kaliy o ‘g ‘iti
bilan oziqlantiriladi. Keyingi yiilari arpabodiyon ekilgan yerlarda
uning ildiz poyalari birlashib ketishi munosabati bilan oralarini
kultivatsiya qilish va o ‘g ‘itlash imkoniyati boTmaydi. Shuning
uchun argotexnik tadbirlami shox-shabbalari birikib ketgunga qadar
amalga oshirilishi tavsiya qilinadi.
M ahsulot tayyorlash. Arpabodiyon o ‘simligini urugTarini
pishib etilish davri uzoq cho‘ziladi (avgust-oktyabr). Shuning uchun
birinchi urug‘ yigTsh qoTda, tanlab olib boriladi. Ikkinchi galgi
urug‘ yigTsh mexanizatsiya yordamida o‘tkaziladi, poyalarning
yuqori qismlari mexanizm yordamida yoki qoTda o ‘riladi.
So‘ng bog‘-bog‘ qilib, xirmonga to ‘planadi. Urug‘ni quritish va
etiltirish 1-1,5 hafta davom etadi. Undan keyin g‘alla yanchadigan
mashinada urugTar yanchiladi, g ‘alvirlarda tozalanadi. Urug‘ni
saqlash muddati 3 yil. Agrotexnik tadbirlami o ‘z vaqtida amalga
oshirilsa sug‘oriladigan yerlarga ekilgan arpabodiyonning har
gektaridan 10-15 sentner urug‘ yig‘ib olish mumkin.
187
|