Mahsulot tayyorlash. Zig‘ir to‘liq etilganda poyalari va
ko‘sakchalari sarg‘ayadi, urug‘i qo‘ng‘ir yoki qora rangga kiradi.
Shu davrda maxsus moslangan don kombaynlarida o‘rib-yig‘ib
olinadi.
Yanchilgan urug‘lar don tozalaydigan mashinalarda
tozalanadi, keyin qoplarda yoki 50 santimetr balandlikda uyulgan
holda saqlanadi. Poyasi tola olish uchun ishlatiladi.
Yaxshi
parvarish qiiingan zig‘irpoya maydonlarining har gektaridan 1,3-
1,5 tonna urug‘ yig‘ib olish mumkin bo‘ladi.
B O ‘YOQDOR R O ‘YAN
Bo‘yoqdor ro‘yan -
Rubia tinctorum L. va gruziya ro‘yani
Rubia iberica C.
Koch. (Rubia tintorum L. var. Iberica Fisch. ex DC) ro‘yandoshlar -
Rubicaeae oilasiga kiradi.
Ro‘yan turlari ko‘p yillik, bo‘yi 30-150 sm gacha bo‘lgan
o‘t o‘simlik. Ildizpoyasi uzun, sudralib o ‘suvchi, shoxlangan,
silindrsimon, yo ‘ g‘on, bo ‘ g ‘ inli, ко‘p boshli. Poyasi bir nechta, to ‘ rt
qirrali, bo‘g ‘inli, sershox va ilmoqli dag‘al tuklar bilan qoplangan.
Bargi lansetsimon-tuxumsimon, yaltiroq, pastki tomonidagi
yo‘g‘on tomirlari ilmoqli dag‘al tuklar bilan qoplangan, juda ham
qisqa bandi bilan poyada 4-6 tadan to ‘p-to‘p bo‘lib joylashgan.
Gullari mayda, yashil-sariq rangli, barg qo‘ltig‘idan о‘sib chiqqan
yarim soyabonga to‘planib, ro‘vaksimon gulto‘plamini tashkil
etadi. Gulkosachasi aniq bilinmaydi, tojbargi 5 ta, birlashgan,
voronkasimon-g ‘ ildiraksimon, otaligi 5 ta, onalik tuguni 2 xonali,
pastga joylashgan. Mevasi - 1-2 urug‘li, sharsimon, oldin qizil,
keyinchalik qora rangga aylanuvchi sershira ho‘l meva.
lyun-avgust oylarida gullaydi, mevasi - avgust-sentyabrda
pishadi.
Geografik tarqalishi. Ro'yanning vatani 0 ‘rta Yer dengiz
mamlakatlari. Ukraina, Moldova, Rossiyaning Yevropaqismining
104
janubida, janubi-sharqida, Kavkazda (Ozarbayjon, Gruziya,
Armaniston, Dog‘istonda) va 0 ‘rta Osiyoda uchraydi. Asosan
ariq bo‘ylarida, butalar orasida, kanallar bo‘yida, dalalarda va
bog‘larda o‘sadi. Ro‘yan plantatsiyalarda o‘stiriladi.
Mahsulot asosan Dog'istonda, Ozarbayjonning shimoli-
sharqiy qismida va Chechen-ingushetiyada tayyorlanadi.
