Toshkent farmatsevtika instituti farmakognoziya kafedrasi "botanika" fanidan o

190 
 
Nazorat savollari 
1.
 
Olxo’ri gullilar kenja oilsi va ularning vakillari? 
2.
 
Sеldеrguldoshlar oilasiga umumiy xaraktеristika va muhim ahhamiyatga ega bo’lgan 
vakillarini ayting? 
3.
 
Dukkaklilar tartibiga umumiy xaraktеristika va ular qaysi oilalarga bo’linadi? 
4.
 
Mimozagullilar oilasiga umumiy xaraktеristika va ularning qaysi vakillarini bilasiz? 
5.
 
Kapalakgullilar oilasiga umumiy xaraktеristika  
6.
 
va ularning asosiy vakillari? 
7.
 
Tsеzalpingullilar  oilasiga  umumiy xaraktеristika va ularning asosiy vakillarini ayting? 
8.
 
Ituzumdoshlar oilasiga xaraktеristika va asosiy vakillarini ayting? 
9.
 
Yasnotkaguldoshlar oilasiga umumiy xaraktеristika va asosiy vakillari? 
10.
 
Astraguldoshlar oilasiga umumiy xaraktеristika va bu oilaga kiruvchi vakillarini gul 
tuzilishini ayting? 
 
Foydalaniladigan  asosiy  darsliklar  va  o‘quv 
qo‘llanmalar  ro‘yxati 
1.
 
Яковлев Г. П., Челомбитько В.A. Ботаника. – M.: “Высшая школа” ,  2001.-230 c. 
2.
 
Mustafaev  S.M., Ahmedov O‘.A.  Botanika. – T.: O‘zbekiston, 2005.- 435 b. 
3.
 
Mustafaev    S.M.,  Ahmedov  O‘.A.,    Samatova    SH.    O‘simliklar    sistematikasidan  
amaliy  mashg‘ulotlar. – T.:  “YUNAKS-PRINT” MCHJ  bosmaxonasi, 2007.- 127 b. 
4.
 
Ahmedov  O‘.A.,  Yulchieva  M.T. Botanika  fanidan  elaktron  darslik.-T.: 2008. 
5.
 
Pharmaceutikal Botany, a Text-Books for students of pharmacy and science. Published 
by forgotten books, 2013. – 
6.
 
V. Ch. Evans   Farmakognoziya. –Xalqaro nashr: Edinburg,  London Nyu– York, 
Filadelfiya,  Sidney, Toronto (16 nashr).- Saunders Elsevier Limited, 2009. 
7.
 
Hamidov A.,  Nabiev M.M. “O‘zbekiston  o‘simliklarini  aniqlagichi”.-T.: 1987.-235 b. 
8.
 
Василев  A.E.  “Морфология,  анатомия растений”. – M.: Изд-вo  “ Высшая школа 
”, 1988. -435 c. 
9.
 
Xolmatov  X.X.,  Karimova    S.U.,  Ahmedov    O‘.A.  va    boshqalar.    Dorivor  
o‘simliklarning    lotincha-o‘zbekcha-ruscha-arabcha    va    forscha-tojikcha    lug‘ati.-T.: 
X.F.  “Nizim”  bosmaxonasi,  2004. – 239 b. 
10.
 
Berezovskaya    T.P.,  Dmitruk    S.E.,  Grishinna    e.I.,    Belousov    M.V.    Osnovы  
farmatsevticheskoy  botaniki. – Tomsk:  Pechatnaya  manifaktura,  2004.-294 s. 
11.
 
Xolmatov    X.X.,    Ahmedov    O‘.  A.  Farmakognoziya.  1-2  qism.  –  T.:  “Ibn    Sino”  
nashiryoti, 2007.- 806 b. 
 
Mа’ruzа № 17 
 
mirtadoshlar, jo‘kadoshlar oilasi. Bir pаllаlilаr sinfi. Lоlаdоshlаr, piyozdоshlаr 
qiyokdоshlаr vа g’аllаdоshlаr оilаlаri. 
 
Mа’ruzаning mаqsаdi: 
Mirtadoshlar va jo‘kadoshlar oilasining umumiy tasnifi, tuzilishi, vakillari, tibbiyotdagi 
va xo‘jalikdagi ahamiyati. Bir pаllаlilаr sinifigа qisqаchа tаsnif. Lоlаdоshlаr, piyozdоshlаr, 
qiyoqdоshlаr vа g’аllаdоshlаr оilаlаrigа tаsnif vа ulаrning аsоsiy vаkillаri to’g’risidа 
 
Rеjа: 

---

191 
 
1.
 
Mirtadoshlar. Jo‘kadoshlar oilasining umumiy xarakteristika 
2.
 
Bir pallalilar sinfiga qisqacha tasnif. 
3.
 
Loladoshlar oilasiga tasnif. 
4.
 
Greyg lolasi, daraxtsimon aloy 
5.
 
Piyozdoshlar oilasiga tasnif. 
6.
 
Sarimsoq piyozi 
7.
 
May marvaridguli 
8.
 
Dorivor sarsabil 
9.
 
Qiyokdoshlar oilasiga tasnif. 
10.
 
G’alladoshlar oilasiga tasnif. 
10.
 
Makkajo’xori o’simligi 
11.
 
Suli o’simligi 
 
Tayanch iboralar: mirtadoshlar oilasi, mirta, evkalipt o‘simliklari.jo‘kadoshlar oilasi, 
yuraksimon  jo‘ka  Lolaguldoshlar  oilasi:  kaufman  shirachi,  olcha  shirachi,  sariq  savrinjon, 
grеy  lolasi,  Farg’ona  lolasi,  kaufman  lolasi.Piyozguldoshlar  oilasi:  oddiy  piyoz.  sarimsoq 
piyoz, aptеka sarsabili. 
Bardidoshlar  oilasi:  qum  rangi,  iloq,  tuganakli  salomalaykum. 
 
G’alladoshlar 
oilasi: 
bambuksimonlar, 
tariqsimonlar, 
qo’ng’irboshsimonlar.Bambuksimonlar 
oilasi: 
bambuk, 
saza, 
arundinariya, 
filostaxis.Tariqsimondoshlar  oilasi:  ekiladigan  makkajo’xori,  oddiy  jo’xori,  oq  jo’xori, 
g’umoy, shakarqamish, ekiladigan sholi. 
 
Mirtadoshlar  Myrtaseae-  oilasi.  Bu  oilaga  kiradigan  o‘simliklar  daraxt  vabutalar  xolida 
bo‘lib, qarama-qarshi joylashgan.yonbargsiz barglar chiqoradi. To‘qimalarida doimo efir moy 
chiqoradigan  dumaloq  lizigen  bezchalari  bo‘ladi.  Gullarida  turtta  yeki  beshta  kosacha  barglar 
va shuncha gulbargalaridan keyin bir talay otaliklari keladi. Ular bir-birlariga qo‘shilib turadi.  
Tugunchasi  bir  yeki  ko‘p  uyali  bo‘lib,  qadaqsimon  gulo‘rniga  otib  turadi,  ko‘pincha  pastki 
bo‘ladi. Mevalari har xil shirali rezavor, danakli, quruq (ko‘sakcha,pista).  
Mirtalar  oilasiga  3000  yaqin  tur  kiradi.  Ularning  ko‘pchiligi  tropik  zonalarida  o‘sadi. 
Shirali meva qiladigan vakillaridan mirtani Myrtus communis aytib utish mumkin. Mirta O‘rta 
dengiz bo‘ylarida o‘sadi va janubda manzarali o‘simlik sifatida ekiladi. Doim yashil turadigan 
bu buta  qarama qarshi joylagan bargalar va uncha uzun gul bandida turadigan juda xush buy 
gullarni  chiqoradi.  Qora  va  shirali  bo‘ladigan  mevasi  ham  xushbuy  xidga  ega.  Ba’zi  mirtlar 
mevasini iste’mol qilsa bo‘ladi. Bu oilaga kiruvchi yana bir vakil evkaliptlar kenja oilasini o‘z 
ichiga  oladi.  Evkaliptlar  asosan  Avstraliyada  o‘sadi  va  qisman  boshqa  joylarda  ham  o‘sadi. 
Bular  xilma  xil  o‘simliklar  orasida  o‘sadigan  daraxt  va  butalar  bo‘lib,  ko‘pincha  katta 
maydonlarda  asosiy  o‘rinni  egallaydi.  Masalan  Avstraliyaning  janubida  o‘rmon  bo‘lib 
o‘sadigan  Evcalyptus  amygdalina    shu  jumladandir.  Bu  juda  balan  bo‘yli  daraxt.  Barglarida 
mumg‘ubor borgligidan kulrang tusda bo‘ladi.  Yesh daraxtlarda barglar odatda serbarg bo‘lib, 
qarama-qarshi  joy  oladi.  Hamda  gorizantal  tekislikda  keng  tortadi.,  bir  muncha  qariroq 
daraxtlarda  esa  barglar  boshqacha  shaklga  kirib  (geterofiliya)xodisasiga  yaxshi  misob  bula 
oladi. Barg uchi qayrilgan qilichga o‘xshab qoladi. Barg plastinkasi esa vertikal joylashadi bu 
esa suvni ortiqcha bo‘g‘lanishiga yo‘l qo‘ymaydi. Evkalipt barglarida efir moylari bo‘lib, ular 
parfyumeriya sanoatida va texnikada ishlatiladi.
27
 
Jo‘kadoshlar (Tilliaceae) oilasi. Bu oilaga kiradigan o‘simliklar daraxtlar, butalar, ba’zan 
o‘tlar  xolida  o‘sadi  va  oddiy,  yaxlit  yoki  bo‘laklarga  bo‘lingan  barglar  chiqaradi.  Barglarida 
                                                             
1.
 
27
 
V. Ch. Evans   Farmakognoziya. –Xalqaro nashr: Edinburg,  London Nyu– York, 
Filadelfiya,  Sidney, Toronto (16 nashr).- Saunders Elsevier Limited, 2009. 
 

---