Toshkent farmatsevtika instituti farmakognoziya kafedrasi "botanika" fanidan o

6 
 
Fan bo’yicha talabaning malakasiga  qo’yiladigan talablar 
          “ Botanika” o‘quv fanini o‘zlashtirish jarayonida amalga oshiriladigan      
      masalalar doirasida talaba: 
-
 
o‘simlik hujayralari; 
-
 
o‘simlik to‘qimalari va qismlari; 
-
 
o‘simliklarning sistemaeikasi haqida tasavvurga ega bo‘lish. 
-
 
tashqi morfologik xususiyatlari bo‘yicha gerbariy na’munalari asosida o‘simliklarni aniqlash; 
-
 
o‘simliklarni oilasi bo‘yicha ajrata bilish; 
-
 
o‘simliklarni morfologik tuzilishi bo‘yicha ajrata bilish; 
-
 
 o‘simlik organlarining mikrostrukturalari va ularning xilma-xil ko‘rinishlarini ajratish; 
-
 
 tuban va yuqori tipdagi o‘simliklarning tashqi morfologik tuzilishini tasniflab berish; 
-
 
 o‘simlik  to‘qima  va  hujayralarining  elementar  tuzilishini  bilish  va  mustaqil  ravishda   
hujayra  qobig‘i,  sitoplazma,  yadro,  vakuola  (hujayra  shirasi),  hujayra  xosilasi  bo‘lgan 
kraxmal,  yog‘,  oqsilga  mikroreaksiyalar  olib  borish,  o‘simlik  xom-ashyosini  diagnostik 
ko‘rsatkichlari bo‘lgan kristallarning bor yo‘qligini aniqlash; 
-
 
o‘simlik to‘qimalarida reaktivlar yordamida tirik va o‘lik hujayra elementlarini, hujayraning 
yog‘ochlangan  va  sellyulozali  qobig‘ini,  probkalanishini,  qoplovchi  to‘qimalarning 
kutinlashganini,  tukchalarning  har-xil  turlarini  va  ular  tuzilishini  xilma-xilligini  aniqlashni 
bilish; 
-
 
efir moyi, smola bo‘shliqlarning bor yo‘qligini va ularning tuzilishini aniqlash; 
-
 
hosil  qiluvchi,  qoplovchi,  mexanik,  o‘tkazuvchi,  asosiy  va  ajratuvchi  to‘qimalarning 
tuzilishini bilish; 
-
 
talaba o‘qish davomida o‘simlikni tasniflashi va ularni bir-biridan ajrata bilishi; 
-
 
o‘simlikning morfologiyasini bilishi va ulardan foydalana olishi kerak; 
-
 
Talabaning ko‘nikmasiga qo‘yiladigan talablar: 
-
 
amaliy mashg‘ulotlarda mikropreparatlarni tayyorlash texnikasini o‘rganish;  
-
 
o‘simlik  organlarida;  ildiz,  poya,  bargning  tuzilishini  anatomik  ko‘rsatkichlaridan 
foydalangan holda aniqlash;   
-
 
o‘simliklar dunyosining tasnifi va ularning tipi, sinfi, oilasi, turini bilish; 
-
 
o‘simliklardan gerbariy tayyorlash; 
-
 
kattalashtirib ko‘rsatadigan asboblardan foydalanish; 
-
 
doimiy va vaqtincha kesiklar tayyorlash va ularni bo‘yash; 
-
 
hujayradagi  moddalarni  aniqlashdagi  kimiyoviy  reaksiyalarni  bajara  olish  ko‘nikmalariga 
ega bo‘lishi kerak; 
O’quv rejadagi boshqa fanlar bilan bog’liqligi 
Botanika  fani  3-4  semestrlarda  o’qitiladi.  Dasturni  amalga  oshirish  o’quv  rejasida 
rejalashtirilgan anorganik kimyo, fizika, lotin tili fanlaridan yetarli bilim va ko’nikmalarga ega 
bo’lishlik  talab  etiladi,  chunki  bu  fanlarning  ayrim  bo’limlaridan  olingan  bilimlar  talabani 
botanika fanini o’zlashtirish vaqtida kerak bo’ladi. 
Fanni o’qitishda zamonaviy axborot va pedagogik texnologiyalar 
Botanika  fanidan  o‘quv  jarayoni  (ma’ruzalar  va  laboratoriya  mashg‘ulotlari)da  zamonaviy 
pedagogik  va  axborot  texnologiyalar  keng  qo‘llanishi  ko‘zda  tutilgan.  Jumladan,  barcha 
ma’ruzalarda “Blits-so‘rov”, munozara, dialog, laboratoriya mashg‘ulotlarida esa “Bumerang”, 
“Vertushka”, “Klaster”, test,  “FSMU”, “Keys”- stadi, “VVV” kabi pedagogik texnologiyalar 
qo‘llaniladi. 
 “Botanika” 
fanini  loyihalashtirishda  quydagi  asosiy  konseptual  yondashuvlardan 
foydalaniladi: 
          Shaxsga yo`naltirilgan ta`lim. Bu ta’lim o`z mohiyatiga ko`ra ta’lim jarayoning barcha 
ishtirokchilarini 
to`laqonli 
rivojlantirishni 
ko`zda 
tutadi. 
Bu 
esa 
ta`limni 
loyihalashtirilayotganda,  albatta  ma`lum  bir  ta`lim  oluvchining  shaxsini  emas,  avvalo, 
kelgusidagi  mutahasisslik  faoliyati  bilan  bog`liq  o`qish  maqsadlaridan  kelib  chiqqan  holda 
yondoshilishni nazarda tutadi. 

---

7 
 
 
Tizimli yondashuv . ta`lim tehnologiyasi tizimning barcha belgilarini o`zida mujassam 
etmog`I  lozim:  jarayonning  mantiqiyligini,  uning  barcha  bo`g`inlarini  uzaro  bog`langanligi 
yahlitligi. 
 
Faoliyatga yunaltirilgan yondashuv. Shaxsning jarayonli sifatlarini  shahkllantirishga 
ta`lim oluvching faoliyatini aktivlashtirish va intinsevlashtirish, o`quv jarayonida uning barcha 
qobiliyatlari va imkoniyatlari, tashabbuskorligini ochishga yunaltirilgan ta`limni ifodalaydi. 
 
Dialogik  yondashuv  .  Bu  yondashuv  o`quv  munosabatlarini  yaratish  zaruriyatini 
bildiradi.  Uning  natijasida  shaxsning    o`z  –  o`zini  faollashtirishi  va  o`z-  o`zini  ko`rsata  olish 
kabi ijodiy faoliyati kuchayadi. 
 
 Hamkorlikdagi ta`limni tashkil etish. Demokratik tenglik, ta`lim beruvchi va ta`lim 
oluvchi  faoliyat  mazmunini  shakllantirishda  va  erishilgan  natijalarni  baholashda  birgalikda 
ishlashni joriy etishga e`tiborni qaratish zarurligini bildiradi. 
 
Muammoli  ta`lim.  Ta`lim  mazmunini  muammoli  tarzda  taqdim  qilish  orqali  ta`lim 
oluvchi  faoliyatini  aktivlashtirish  usullaridan  biri.  Bunda  ilmiy  bilimni  obektiv  qarama  – 
qarshiligi  va  uni  hal  etish  usullarini  ,  dialiktik  mushohadani  shakllantirish  va  rivojlantirishni, 
amaliy faoliyatga ularni ijodiy tarzda qo`llashni mustaqil ijodiy faoliyati ta`minlanadi. 
 
Axborotni  taqdim  qilishni  zamonaviy  vositalari  va  usullarini  qo`llash-  yangi 
kompyuter va ahborot tehnologiyalarni o`quv jarayoniga qo`llash. 
 
O`qitishning  usullari  va  tehnikasi  .  Ma`ruza  (kirish,mavzuga  oid,vizuallash), 
muammoli ta`lim, keys-stadi, pinbort, paradoks  va loyihalash usullari , amaliy ishlar. 
 
 O`qitishni  tashkil  etish  shakllari:  Diologik,  polilok,  muloqot  hamkorlik  va  o`zaro 
hamkorlikka asoslangan frontal, kollektiv va guruh. 
 
O`qitish vositalari: O`qitishning ananaviy shakllari ( darslik, ma`ruza mantni) bilan bir 
qatorda- kompyuter va ahborot tehnologiyalari. 
 
Kommunikatsiya  usullari:  tinglovchilar  bilan  operativ  teskari  aloqaga  asoslangan 
bevosita o`zaro munosabatlar. 
 
Teskari  aloqa  usullari  va  vositalari:  kuzatish,  blist-surov,  oraliq  va  joriy  va 
yakunlovchi nazorat natijalarini tahlili asosida o`qitish diagnostikasi. 
 
Boshqarish  usullari  va  vositalari:  o`quv  mashg`uloti  bosqichlarini  belgilab  beruvchi 
tehnologik  karta  kurinishidagi  o`quv  mashg`ulotlarini  rejalashtirish,  quyilgan  maqsadga 
erishishda  o`qituvchi  va  tenglovchining  birgalikdagi  harakati,  nafaqat  auditoriya 
mashg`ulotlari- balki auditoriyadan tashqari mustaqil ishlarning nazoratlari. 
 
 Monitoring  va  baholash:  o`quv  mashg`ulotida  ham  butun  kurs  davomida  xam 
o`qitishning natijalarini rejali tarzda kuzatib boorish. Kurs oxirida test topshiriqlari yoki yozma 
ish variantlari yordamida tinglovchilarning bilimlari baholanadi .  
“Botanika”  fanini  o`qitish  jarayonida  kompyuter  tehnologiyasidan,  “Stat”  statistic 
dasturlar  foydalaniladi.  Ayrim  mavzular  bo`yicha  talabalar  bilimini  baholash  test  asosida  va 
kompyuter  yordamida  bajariladi.  “Internet”  tarmog`idagi  ma’lumotlardan  foydalaniladi, 
tarqatma materiallar tayyorlanadi, test tizimi hamda tayanch so`z va iboralar asosida oraliq va 
yakuniy nazoratlar o`tkaziladi  
 
Botanika fanidan mashg’lotlarning mavzular va soatlar bo’yicha taqsimlanishi 
t/r 
Mavzular nomi 
Jami 
soat 
Ma’ruza 
Labora-
toriya 
mashg’u-
lotlari 
Mustaqil 
ta’lim  
F,            
k/t 
F,            
k/t 
F, k/t 
F,            
k/t 
1 
Botanika fani bo’limlari va 
uni farmatsiyadagi ahamiyati. 
Hujayra. O’simlik hujayrasi.  
Osmotik bosim. Sitoplazma. 
10 
10  2 
2 
3 
3 
5 
5 

---