Toshkent kimyo-texnologiya instituti yangiyer filiali “noorganik moddalar kimyoviy texnologiyasi” fakulteti

Misol uchun suyuq azot supero’tkazish xususiyati tufayli oziq-ovqat mahsulotlarini muzlashdan biologik va tibbiy namunalarni muzlatishgacha bo’lgan ko’plab sohalarda qo’llaniladi. Azot kompyuter uskunalarini sovutish uchun ham ishlatiladi. Suyuq azot to’satdan muzlashni ta’minlaganligi sababli, oziq-ovqat mahsulotlarining hujayra tuzilishi buzilmaydi. Shu sababli, oziq-ovqat mahsulotlarida suv yo’qotishining oldi olinadi, ozuqa moddalari va vitamin qiymatlari saqlanib qoladi. Sovutgichning muzlatish bo’limida saqlanadigan oziq-ovqat mahsulotlarini uzoq vaqtdan keyin ham ularning ta’mini buzmasdan iste’mol qilish mumkin. Ba’zi bir bardoshli materiallar mo’rt va qayta ishlashni osonlashtirish uchun suyuq azot bilan muzlatilishi ham mumkin.

• Misol uchun suyuq azot supero’tkazish xususiyati tufayli oziq-ovqat mahsulotlarini muzlashdan biologik va tibbiy namunalarni muzlatishgacha bo’lgan ko’plab sohalarda qo’llaniladi. Azot kompyuter uskunalarini sovutish uchun ham ishlatiladi. Suyuq azot to’satdan muzlashni ta’minlaganligi sababli, oziq-ovqat mahsulotlarining hujayra tuzilishi buzilmaydi. Shu sababli, oziq-ovqat mahsulotlarida suv yo’qotishining oldi olinadi, ozuqa moddalari va vitamin qiymatlari saqlanib qoladi. Sovutgichning muzlatish bo’limida saqlanadigan oziq-ovqat mahsulotlarini uzoq vaqtdan keyin ham ularning ta’mini buzmasdan iste’mol qilish mumkin. Ba’zi bir bardoshli materiallar mo’rt va qayta ishlashni osonlashtirish uchun suyuq azot bilan muzlatilishi ham mumkin.

Shuningdek oziq-ovqat maxsulotlari tarkibida azotli birikmalar bo’lib, ular oqsillar yoki proteidlar deb ataladi. Azot – tirik mavjudotlar tanasi uchun oqsil va energiya manbai. Oqsil va DNKning muhim tarkibiy qismi bo’lgan azot yosh hujayralar va to’qimalarni rivojlanishi va qariyalar to’qimalarini tiklash uchun muhim element hisoblanadi. Shunday qilib, kislorod va karbonat angidrid nafas olish uchun zarur bo’lgani kabi, azot ham o’sish uchun muhimdir. Xulosa qilib aytganda, ushbu moddalar o’z vazifalarini bir-biri bilan birgalikda bajaradilar. Bugungi kunda butun dunyoda xar qanday oziq ovqat maxsulotlarini ma’lum bir muddat sifatli saqlash uchun turli xil usullardan keng foydalanilmoqda. Oziq-ovqat sanoatida ishlab chiqarilayotgan chips maxsulotlarini saqlashda qadoqlangan maxsulotlarni sifatli saqlash maqsadida qadoq ichidagi kislorodni qadoqdan chiqarib tashlab o‘rniga azot inert gazidan foydalaniladi. Bu usulda qadoqlangan maxsulot uzoq muddat davomida o‘z sifatini o‘zgartirmaydi. Chunki chips maxsulotlari tarkibidagi yog’lar qadoq ichida kislorod bo’maganligi sababli xech qanday moddalar bilan reaksiyaga kirishmaydi.

• Shuningdek oziq-ovqat maxsulotlari tarkibida azotli birikmalar bo’lib, ular oqsillar yoki proteidlar deb ataladi. Azot – tirik mavjudotlar tanasi uchun oqsil va energiya manbai. Oqsil va DNKning muhim tarkibiy qismi bo’lgan azot yosh hujayralar va to’qimalarni rivojlanishi va qariyalar to’qimalarini tiklash uchun muhim element hisoblanadi. Shunday qilib, kislorod va karbonat angidrid nafas olish uchun zarur bo’lgani kabi, azot ham o’sish uchun muhimdir. Xulosa qilib aytganda, ushbu moddalar o’z vazifalarini bir-biri bilan birgalikda bajaradilar. Bugungi kunda butun dunyoda xar qanday oziq ovqat maxsulotlarini ma’lum bir muddat sifatli saqlash uchun turli xil usullardan keng foydalanilmoqda. Oziq-ovqat sanoatida ishlab chiqarilayotgan chips maxsulotlarini saqlashda qadoqlangan maxsulotlarni sifatli saqlash maqsadida qadoq ichidagi kislorodni qadoqdan chiqarib tashlab o‘rniga azot inert gazidan foydalaniladi. Bu usulda qadoqlangan maxsulot uzoq muddat davomida o‘z sifatini o‘zgartirmaydi. Chunki chips maxsulotlari tarkibidagi yog’lar qadoq ichida kislorod bo’maganligi sababli xech qanday moddalar bilan reaksiyaga kirishmaydi.

Dunyoning xar bir mamlakati o‘zining saloxiyati va imkoniyatlaridan kelib chiqqan xolda o‘z xalqini turli tuman xildagi va assortimentdagi oziq-ovqat maxsulotlarini ishlab chiqaradi va taʼminlaydi.O‘zbekistonda xam qadim-qadimdan zamon va makon talablaridan kelib chiqqan xolda oziq-ovqat maxsulotlari ishlab chiqarilgan xamda xalqimizga uning isteʼmoli uchun tuxfa qilingan.
Oziq-ovqat maxsulotlari xillari va asartimentlarini tayorlashda va isteʼmolga yo‘naltirishda asosiy xom-ashyo va resurslar bazasi qishloq xo‘jaligida yetishtiriladigan turli xil o‘simlik va xayvon xom-ashyolari va resurslari xisoblanadi.
Keyingi yillarda jaxonda shu qatori O‘zbekistonda xam oziq-ovqat maxsulotlarini ishlab chiqarish va uning sifati va xavfsizligiga katta axamiyat berilmoqda.Bu borada dunyodagi nufuzli ilmiy-tadqiqot institutlarini labaratoriyalarida xamma oliy taʼlim tasarrufidagi kafedralarni professor-o‘qituvchilari tomonidan xar-xil yo‘nalishdagi ilmiy-tadqiqot ishlari bo‘yicha nazariy va amaliy ishlar bajarilmoqda. Olingan ijobiy natijalar xalq xo‘jaligida ishlab chiqarishga yo‘naltirilmoqda.